بنر هدر

معرفی زادگاه ميرزا حبيب دستان بنی

نویسنده:

سمیرا هادی

در تاریخ:

بن، زادگاه ميرزا حبيب دستان بنی معروف به ميرزا حبيب اصفهانی است. وی خطاط، نويسنده و مترجم بزرگی در عصر خويش بود و نخستين دستور زبان فارسی را به رشته تحرير درآورد. مردم قريه بزرگ بن اصفهان نزديک پايتخت نه در مدت محاصره ونه پس از سقوط آن در برابر افغانان سر تسليم فرود نياوردند وتمام دستجات افغانی را که از طرف محمود برای سرکوبی مردم قريه گسيل گشته بودند شکست داده ، منهدم کردند. سرانجام سردار افغانی با روستائيان بن اصفهان صلح شرافتمندانه‌ای منعقد کرد. محمود که مايل بود بهانه‌ای به دست آورده پيمان صلح را نقض ومردم بن را قلع وقمع کند جاسوسان خويش را مخفيانه به اين قريه اعزام کرد وآنها را مامور ساخت کاری کنند که مردم قريه نخست پيمان را بشکنند ولی روستائيان قريه جاسوسان را خفه کرده جنازه آنان را نزد محمود فرستادند.

معرفی زادگاه ميرزا حبيب دستان بنی

او در عین حال شاعر ( متخلّص به دستان )، ادیب، از پیشگامان تألیف نخستین دستورهاى زبان ‏فارسى و از دگراندیشان تبعیدى عصر قاجار بود. به لحاظ انتسابش به قریه بِنْ ( از توابع فعلى استان چهارمحال و بختیارى ) از سوى برخى افراد محلى « میرزا حبیب بنى » و « میرزا حبیب دستان بنى» نامیده شده است كه البته ضبط نام وى به این شكل در متون قاجارى و بعد ازآن سابقه ندارد. به سبب اقامت طولانى در استانبول، نزد تركها به « حبیب افندى» و « میرزا حبیب افندى» شهرت یافته و در دانشنامه‏هاى‏ترك، دو مقاله درباره او زیر دو نام اخیر چاپ شده است.

 میرزا حبیب را می توان اولین مولف دستور زبان فارسی ، قلمداد کرد کتاب دستور سخن وی در سال 1289 هحری قمری در استانبول به چاپ رسید که پس از چندی به صورت کاملتر و خلاصه به نام ” دبستان پارسی” انتشار یافت. معروفترین کتاب ترجمه شده توسط وی ” حاجی بابای اصفهانی ” اثر جیمز موریه از فرانسه است. میرزا حبیب به زبانهای عربی، ترکی، انگلیسی و فرانسه مسلط بود دیوان اشعار وی بالغ بر 40000 بیت شعر می باشد.

معرفی زادگاه ميرزا حبيب دستان بنی

در گذشته نیز کسانی به امر تالیف دستور زبان فارسی همت گمارده اند اما شیوه ای که میرزا حبیب در دستور خود به کار گرفته تازگی دارد و عنوان اولین دستور زبان نویس را یافته به اختصار چنین است. اول این که او نخستین بار قواعد فارسی را از عربی جدا ساخته و از دائره ترجمه و تقلید عرب پا بیرون نهاده و بالجمله برای زبان فارسی مستقلا تا آنجا که می توانسته اصول و قواعدی مرتب نموده است. او برای اولین بار پاره ای از شیوه های دستور نویسی اروپایی را در کتابهای دستور خود وارد کرده است. مثلاً برای اولین بارکلمات فارسی را به ده گونه تقسیم می کند … میرزا حبیب کاینات و فرع فعل را به  تقسیمات فرنگی افزوده و در عوض حرف تعریف را که در فارسی نبوده از آن کاسته است و بدین ترتیب شماره اجزاء کلام را که در زبان فرانسه معمولاً 9 می باشد، به 10 افزایش داده است. او متعلقات فعل را هم به جای قید به کار برده است.

برخی ابتکارات میرزا حبیب دستان در دستور سخن چنین است :

چهار قسم نشانه برای اسم مصدر، ذووجهین، اصطلاح ماضی مطلق، ماضی بعید و تصریف آنها، افعال معاون، فعل مثبت ومنفی و تصریف آنها ، فروع فعل امر، حروف یازده گانه پیش از علامت مصدر، اسم جمع، اقسام اضافه و ….

لازم به ذکر است ؛

میرزا حبیب دستان بنی ( میرزا حبیب اصفهانى ) تا سالهاى اخیر در ایران و بطور كلّى چندان شناخته شده نبود و ارزشهاى ادبى و تحقیقى كار او از جنبه‏هاى‏مختلف تقریباً بكلّى مغفول مانده بود. پژوهشهاى محمدعلى جمال‏زاده و مجتبى مینوى به این كشف انجامید كه حاجى باباى اصفهانى‏و ژیل بلاس، دو شاهكار ترجمه در زبان فارسى و از نمونه‏هاى درخشان تحوّل در نثر فارسى معاصر، نمى‏توانسته به قلم كسى جز میرزاحبیب باشد. پژوهش در تاریخ دستور زبان فارسى و اشارات جلال الدین‏همایى در مقاله «دستور زبان فارسى» در مقدمه لغت‏نامه دهخدا (ص 147 ـ 110) به پیشاهنگى میرزا حبیب در دستورنویسى گواهى‏داد. انتشار چند مقاله از ایرج افشار درباره او، اشارات پژوهشگران دیگر در خصوص پیشگامى او درهنرهاى نمایشى و نیز زمینه‏هاى دیگر، مثلاً فرهنگ عامه، و سرانجام برگزارى مراسمى در بزرگداشت وى ( پایان مقاله) اندك اندك به شناخت بهتر جایگاه او در ادب معاصر فارسى كمك كرده است، هر چند كه تا دیوان اشعار او و سایر نوشته‏هاى چاپ نشده‏اش انتشار نیابد و پژوهشهاى متعدد، جنبه‏هاى ناشناخته زندگى و ارزشهاى چند گانه آثار او را عیان‏نسازد، نمى‏توان درباره وى با قطعیّت علمى سخن گفت.

كنگره بزرگداشت « میرزا حبیب دستان بنى » ( میرزا حبیب اصفهانى ) مرداد ماه 1379 در شهركرد ( مرکز استان چهارمحال و بختیاری ) برگزار شد و تندیسى هم از او در میدان آزادى شهر بن ( زادگاهش ) قرار داده‏اند.

آثار میرزاحبیب دستان بنی

-تالیفات

1- دستور  سخن

2-دبستان سخن خلاصه دستور سخن

3-عجایب و غرایب ملل

4-تذکره خط و خطاطان به ترکی

5- خط و خطا طان به فارسی

6-دیوان شعر

7- مجموعه ایر نامه

8- بوستان قرآن

 ترجمه

1-  ترجمه  حاجی بابا اصفهانی اثر جیمز موریه  در قالب قصه و داستان

2-     ترجمه ژیل بلاس مولیر

3-     ترجمه نمایشنامه مردم گریز

 حاشیه نویسی و تشریح

1-  مفتاح الفلاح

2-دیوان البسه(نظام الدین محمود قاری یزدی)

3-دیوان اطغمه و اشربه

محصولات سفر

دیدگاه خود را بنویسید