«آرامگاه امامزاده اسماعیل»، یکی از جاذبههای گردشگری مذهبی و بسیار محبوب در شهرستان میانه است که در ضلع جنوبی مسجد جامع این شهرستان و در قرن ۸ هجری قمری احداث شده است.
شرح حال و نسب نامه امامزاده
مردم و عاشقان اهل بيت عصمت و طهارت (ع) ارادت خاص و ويژه اى به اين امامزاده و عظيم الشان دارند و در فرصتهاى مقتضى اين ارادت خالصانه خود را تقديم ايشان ميکنند مردم اعتقاد دارند که امامزاده سيد اسماعيل از نوادگان حضرت امام جعفر الصادق (ع) است که نسب شريفش عبارت است از:
اسماعيل ابن جعفر محمد الاطروش ابن على ابن الحسن بن على الخارص ابن محمد الديباج ابن الامام جعفر الصادق(ع) نام مبارکش اسماعيل و لقب شريفش کمال الدين است.
سطح خارج گنبد امامزاده تا چندی پیش با کاشیهای فیروزهای رنگ تزیین شده بود ولی اکنون در پی تعمیر و نوسازی اساسی آن اکثر این خصوصیات از بین رفت و ساختمان آن از نو به طرز جالب و با سبک معماری پیشرفته و آمیخته با فرهنگ و هنر اسلامی تجدید بنا شد.بقعه جدید امامزاده اسماعیل با هنرنمائی قلمزنان ماهر اصفهان در سال 1378 جایگزین بقعه قدیمی گردید. گلدسته این مسجد و امامزاده به ارتفاع 13 متر و قطر قاعده پائینی 3.5 متر می باشد که در سال 1258قمری بدست «عوض اوغلو بایرامعلی» ساخته شده است. گویا کتیبه ای روی این گلدسته وجود داشته است که به تاریخ و سازنده آن اشاره شده بود ولی نتوانستیم آنرا ببینیم. گویا آنرا برداشته اند.
امامزاده اسماعیل درطول زمان دچار تغییرات زیادی شده و تاحدودی اثر متروكه و ازبین رفته بود ولی با این حال درسال 1354 شروع به بازسازی اين اثر تاريخی،مذهبی شده واكنون ساختمان ونمای فعلی آن بازسازی شده ودر معرض ديد عموم قرار دارد. امامزاده اسماعيل كه بنام مقبره كمال الدين شهرت دارد درجنوب مسجد جامع ميانه واقع شده و متصل به آن ميباشد ديوارهای این بناء باآجر ساخته شده وگنبد و روپوش داردكه سطح خارجی آن با كاشيهای فيروزه ای رنگ پوشيده شده است.وسعت داخلی بقعه در حدود 30 مترمربع (5/5*5/5 )وارتفاع آن تاپای گنبد 5/4 متر است.بلندی گنبد6متر ميباشد.درديوار شمالی بقعه دری به مسجد جامع باز می شود كه دربالای آن كتيبة سنگی موجودوعبات زير روي آن كنده شده است: الله،محمد،علی،هذه روضه سيدالشهداءكمال الدين بن سيدمحمدبن امام جعفرصادق (ع)در تاريخ سنه 923 ظهورشد.
پدر بزرگوار امامزاده نيز بنام امامزاده محمدشهرت دارند كه در روستای كندوان قراردارد. این امامزاده با ساختمان كوچك گلی وبا يك نمای ساده و با يك ضريح كوچك چوبی در روستای كندوان از قدمت وسابقه زيادی برخوردار است.
منارةبلندی در صحن بقعه با آجر بناشده كه ازنظر استحكام وزيبایی قابل توجه ميباشد. ارتفاع مناره 13 متر و محيط قاعده پائين آن 11 متر و تاريخ ساختمان آن آزروی اشعاری كه روی سنگی نوشته ودر بنا نسب شده است بدست می آید.
اشعاری كه روی مناره وجود دارد بشرح زير است:
لایق بود این منارة زيبــارا آباد كنــدبه بانيش عقبــی را
بانی چنين بنا كه يادش بخير ماءوی بگيرد جنت الماءوی را
يارب تـونگهــدار با طول بقــا هم بنـا و هم بـانی وهم بنـّارا
تاريخ بنای این بنا تاريخ است با نيم حسابكن بيفــزا را را
مشهد بيرامعلی ابن عوض(سنه 1258 هجری(
این مناره دارای دو كتيبه سنگی است يكی در بالای دری كه از چندين راه پله ای كه در داخل مناره است وشخص را به راس مناره ميرساند نصب شده است و كتيبةديگری كه نمای آن از داخل حياط بقعه معلوم نيست وباید از سمت كوچه آنرا مشاهده كرد و درنوسازی ديوارهای حياط بقعه قسمتي از كتيبه در پشت آجرهای ديوار حياط قرار گرفته وتمامی كتيبه بوضوح قابل رويت نيست. این بنا چند سال قبل توسط شخص خيّری بنام حاج حسن كريميان با مصالح سيمان و سنگ و موزائيك مرمت گرديده است.
امامزاده اسماعيل درحال حاضر دارای حياط بسيار بزرگی است كه دارای چهار درب ورودی به حياط امامزاده است درپشت بقعه امامزاده روی كاشيهایی قسمتی از يكی ازسورههای مباركه قرآن نوشته شده وروبروی يكی از درهای ورودی امامزاده نصب شده است.
آرامگاه امامزاده اسماعیل از جاذبه های مذهبی میانه،در تاریخ ۲۸ مرداد ۱۳۴۸ با شمارهٔ ثبت ۸۷۱ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.