آستمال از جاذبه های ورزقان،روستایی است دردل جنگل با قدمت هزاران ساله که دربخش خاروانا و در شمال غرب شهرستان ورزقان قرار گرفته است.بیشترخانه های روستا دو طبقه ساخته شده اند. رودخانه ای ازمیان روستا درحال جریان است.مردمان این منطقه لهجه بسیارشیرینی دارند و از جمله مکانهای دیدنی این منطقه، مسجدقدیمی سیدجبرئیل – پیرصندوق و طبیعت بسیار زیبای این روستا است.
پس از ورود به محوطه روستای آستمال از سمت جنوب این روستا، «اشنو دره» نخستین چشماندازی است که از مهمانان استقبال میکند. در ورودی روستا بقایای حمام قدیمی متروکهای نیز به چشم میخورد.
در 50 متری حمام باید از روی پل ورودی عبور کنید تا چشمانداز روستا، میدان و خانههایش پیش چشمانتان آشکار شود. آستمال روستایی است که به وسیله رودخانهای که از میانش میگذرد تقریباً به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم شده است، اهالی روستا این دو بخش را به نامهای «گونی کوچه» و «قوزی کوچه» میشناسند؛ میدان اصلی روستا در بخش شمالی آستمال قرار دارد و مسجد نیز در همین میدان واقع است.
جالب است بدانید رودخانه آستمال در امتداد مسیر خود به رودخانه «بویوک چای» یعنی رودخانه بزرگ و در نهایت به رود ارس میرسد.
بافت روستا به دلیل دست نخورده بودن، فضای بسیار آرام و یکدستی دارد و با توجه به مهاجرت جوانترهای روستا به شهرهای نزدیک، شاهد روستایی کم سر و صدا خواهید بود.
آستمال روستای بزرگ و با امکانات شهری نیست، روستایی آرام در میان کوهها و درههاست، اما در میدان روستا میتوانید نیازهای مختلف مخابراتی خود را از دفتر مخابراتی برآورده سازید، در این دفتر امکان شارژ کردن گوشی تلفن همراه را نیز خواهید داشت. همچنین در پست بانک روستا در همین میدان، دسترسی به اینترنت نیز امکانپذیر است.
روستا سراسر باغات گردو و معدودی درختان آلبالو، گیلاس و توت بوده و چشمانداز کوههای اطراف، منظره زیبایی از درختان بلوط جنگلی ساخته است.
کوههایی با نامهای «دووندیل»، «چوآمار» و «آغداش» که میانشان دره هایی زیبا و سرسبز را شکل دادها ند؛ «سویود دره سی»، «چاغ دره سی»، «بدر دره سی»، «قافار دره سی» و «سروستان دره سی» از جمله این دره ها هستند که همپای کوهها دور تا دور آستمال را فرا گرفته اند.
به جز دیدن بافت دست نخورده روستا، دیدن مقبره امامزاد سید جبرئیل آستمال یکی از دیگر چیزهایی است که گردشگران را به این روستای سرسبز میکشاند؛ بنای امامزاده در هفت کیلومتری روستا و روی تپه نه چندان مرتفعی واقع شده و پس از بازسازی با شکل و شمایلی جدید میزبان گردشگران و علاقمندان است.
با توجه به وجود کوه و درههایی که روستا را احاطه کردهاند، زمینه مساعدی برای زنبورداری فراهم شده و میتوانید عسل ناب و خوشمزه آستمال را با خود به عنوان سوغات ببرید؛ همچنین انواع محصولات لبنی به خصوص نوعی پنیر که در کوزه تهیه شده و به «پنیر کوپه» مشهور است و «کره نهره» یا سنتی را هم تهیه کنید.
آداب و رسوم و غذاهای محلی
در این روستا نیز مانند سایر روسـتاهای آذربایـجان مراسـم مـلی و مذهبی با تشریفات ویژه برگزار می شود. آتش افروزی در شب چهارشنبه سوری و گفتن: ”آتیل ماتیل چرشنبه، بختیم اَچیل چرشنبه“ از جمله شبهای بیاد ماندنی نوجوانان و جوانان روستای آستمال است. عید نوروز باستانی، اعیاد مذهبی و جشن های آیینی با شادی و سرور برگزار می گردد و فضای شورانگیزی به روستا می بخشد. در ایام عزاداری ائمه به ویژه در ماه محرم، مردم روستای آستمال به سوگ می نشینند و به سینه زنی و نوحه خوانی می پردازند.
پوشاک غالب مردم روستای آستمال همانند پوشش سایر مردم نواحی روستایی آذربایجان است، ولی اکثر زنان و دختران روستایی از لباس محلی از جمله ”تومان“ (دامن چین دار) و ”کؤینک“ (پیراهن گلدار بلند) استفاده میکنند و با ”یایلیق“ (روسری) سر خود را می پوشانند.
به دلیل رونق دامپروری و تولید پشم گوسفند، صنایع دستی نیز در روستا رواج دارد. انواع گلیم، جاجیم، قالیچه و جوراب و دستکش زمستانی برای مصرف خانوار و عرضه به بازار تولید می شود.
از انواع غذاهای محلی روستای آستمال می توان به انواع کباب، آبگوشت محلی، کوفته و آش بویژه ”دوغا آشی“ (آش دوغ) اشاره نمود. از آن جایی که در آشپزی از مواد اولیه تازه و طبیعی استفاده می شود، غذاهای محلی روستا بسیار لذیذ و خوشمزه است.
فعالیت اقتصادی مردم روستا
بیشتر مردم روستا، به فعالیت های زراعی، دامپروری و باغداری اشتغال دارند. از جمله مهمترین محصولات زراعی روستا، می توان به گندم، انواع حبوبات، انواع صیفیجات و علوفه (یونجه و شبدر) اشاره کرد.
در این روستا، باغداری رونق نسبی دارد و گردو، سیب، گلابی، به، آلبالو و زردآلو از مهم ترین محصولات آن است. مراتع گسترده موجبات توسعه و رونق دامداری را فراهم آورده است. لبنیات، گوشت و پشم از جمله محصولات دامی این روستا است. مردم این روستا به زنبورداری نیز می پردازند و عسل آن شهرت منطقه ای دارد. گروهی از مردم به فعالیت هایی در زمینه صنایع دستی مانند قالیبافی، جاجیم بافی و گلیم بافی اشتغال دارند.
گردوی این روستا از محصولات صادراتی کشور است.
مسیردسترسی
برای رسیدن به روستای آستمال باید شهر تبریز را به مقصد ورزقان و بعد از آن به سمت بزرگترین روستای منطقه ترک کرد؛ شهر ورزقان از قسمت جنوب با تبریز هممرز است و به همین جهت مسیری دو و نیم یا سه ساعته را پیشرو دارید.
بعد از ترک تبریز در مسیر جاده اهر، کمی حدود یک ساعت بعد در وزرقان هستید؛ برای رسیدن به آستمال باید ورزقان را به سمت جاده خاروانا ترک کنید تا پس از عبور از وسط روستاهای دیزج ملک و آقا بابای فرامرزی و گذشتن از کنار روستاهای داش کسن و کهنهلو، به سهراهی خاروانا و آستمال برسید؛ در این نقطه از مسیر باید وارد جاده سمت راست بشوید تا پس از طی 14 کیلومتر به روستای سرسبز آستمال برسید.
در این مسیر و پس از روستای کهنهلو، در حاشیه جاده راه دسترسی به قلعه جوشین نیز مشخص شده است، جایی که علاوه بر این قلعه تاریخی که بر فراز کوه خودنمایی میکند، گنبد مزار امامزاده سید خلیل نیز دیده میشود.
مسیر ورزقان تا روستای آستمال حدود 54 کیلومتر است و این مسافت با ماشین شخصی و با توجه به ویژگیهای جاده چیزی حدود یک ساعت زمان میبرد؛ در مجموع مسیر تبریز تا روستای آستمال با ماشین حدود دو ساعت است.
البته در شهر ورزقان، در میدان بزرگ و جلوی غذاخوری جلال نجفی میتوانید ماشینهای کرایهای برای رفتن به روستا را پیدا کنید.
اگر میخواهید با ماشین شخصی به این سفر بروید، در خروجی تبریز یا پمپ گاز و بنزین ورزقان باک خود را پر کنید؛ در حوالی روستا به پمپ بنزین دسترسی نخواهید داشت؛ البته جای نگرانی نیست چون با یک باک پر میتوانید بروید و برگردید.