معرفی آرامگاه شیخ یوسف سروستانی

نویسنده:

سمیرا هادی

در تاریخ:

این بنا در مرکز سروستان واقع شده است.بقعه شامل دو چهار طاقی با ستون های سنگی می باشد که با ظرافت و استادی تراشیده شده است.بر سنگ قبر که دروسط بقعه قراردارد نام شیخ یوسف بن یعقوب سروستانی و تاریخ680 هجری قمری نگاشته شده است ودرکنار آن برسنگ قبر دیگر نام محمدبن حسن علی البیضاوی وتاریخ710 هجری قمری نوشته شده است برحجاریهای سه درجنوبی درکتیبه ای نام استاد علی بن حسین علی الغاوی وتاریخ 680 هجری قمری آمده است

معرفی آرامگاه شیخ یوسف سروستانی

در این بنا بقعهٔ «شیخ یوسف سروستانی» (وفات: ۶۸۰ هجری) و «محمد بن حسن‌علی البیظاوی» (وفات: ۷۱۰ هجری) قرار گرفته‌است. بقعهٔ شیخ یوسف سروستانی از چندین ستون سنگی و دو چهارتاقی تشکیل پیدا کرده‌است. این بنا به طرز زیبایی در وسط شهر سروستان قرار دارد. از لحاظ معماری به دوره ایلخانی بر می‌گردد و تزئینات بنا متأثر از تزئینات رایج آن دوران می‌باشد.در اقلیم پارس آمده است که اين بقعه که محل زندگی و تدريس شيخ يوسف بن يعقوب بوده شامل دو چهار طاقي و چندين ستون سنگی و رومي‌هايی از سنگ تراش است.معماری اين بنا مانند معماری بناهای ساسانی است و شيوه سنگ تراشی آن همانند خداينانه مسجد جامع عتيق شيراز است. در درجه اول اهمیت عنصر تزئین بنا حجاری است که تزئینات عمده حجاری شامل کتیبه‌ها به خط کوفی، ثلث، نسخ و نقوش اسلیمی یعنی پیچ در پیچ می‌باشد. علاوه بر این عناصر تزئینی هنر کاشیکاری در این بنا به کار رفته که متأسفانه امروز آثاری از این هنر در بنا موجود نیست. بنا به مدارک جزیی که به دست آمده چنین استنباط می‌شود که در طرفین گوشواره‌ها یعنی بخش‌های کچکی شکل از کاشی‌های زرین فام یا نقوش گیاهی و کاشی‌های با لعاب فیروزه‌ای به شکل صلیب استفاده گردیده است. در اين بنا، دو در ورودي به محل قبور وجود دارد.سر در ضلع شرقی از سنگ تراشيده است و دارای طاقی مقرنس کاری است.در ضلع شمالی بنا نيز بقايايي از پلکان مارپيچ وجود دارد.سر در غربی در ابتدا در بخش شمالی بنا بوده که به دلیل حوادث طبیعی ویران شده و سپس به تشخیص معماران این سر درب را به جبهه غربی انتقال داده و به همان صورت و با همان مصالح بر پا داشته‌اند.سر در اين عمارت با نگارش چند آيه از قرآن به خط ثلث بر روي کاشي کاري‌هاي معرق، مزين شده است.سر در جنوبی نیز که بر محور اصلی ساختمان بنا شده و متعلق به سال 714 هـ.ق است، از سنگ تراشيده ساخته شده است.این سر در دارای چندین کتیبه به خط نستعلیق می‌باشد که یکی از آن‌ها مربوط به عهد پادشاهی نادر شاه افشار می‌باشد.اين بنا دارای دو گنبد است که گنبد اصلی آن دارای دوازده ستون است که از سنگ‌های طبيعی خوش تراش بنا شده است و دوازده ستون آن نيز از سنگ‌های يکپارچه ساخته شده است. قطر اين گنبد 6 متر است و يک بار مرمت شده اما بخش‌هاي پايينی و دوازده ستون آن هم چنان دست نخورده باقي مانده است.از لحاظ ایستایی بنا کل وزن ساختمان به طرز ظریف و ماهرانه‌ای بر روی دوازده ستون سنگی آهکی قرار گرفته و استاد کار وی استاد علی الفازی بوده است. گنبد ديگر اين بنا که گنبدی کوچک است، از سنگ‌هاي لاشه و آجر ساخته شده است.در ضلع شمالی گنبد دوازده ستون، ديواری قديمی وجود داشته که هم اينک ديوارهايی در دو طرف آن احداث شده است.

آنگونه که در منابع ذکر شده در بنای امروزی سه مرحله ساختمان تشخیص داده شده است:

1- قسمتی از دیوار قدیمی که در طرح چهار خانه است و در شمال گنبد دوازده ستون واقع است که از مرحله اول بجا مانده است.

2- در دو طرف این دیوار در مرحله دوم با مرحله اصلی ساختمان دیوارهای کشیده‌اند. در این مرحله ساختمان گنبددار کوچک‌تر تغییراتی جزئی از جمله اضافه کردن چند پایه و ستون بوجود آمده است.

3- در این مرحله در ساختمان منضمات نسبتاً جدیدی در بنای گنبددار کوچک تر و منضماتی بر ساختمان دروازه شرقی ایجاد گردیده است و در گوشه شمالی بنا بقایای از یک پلکان دوّار دیده می‌شود که احتمالاً متعلق به مناره‌ای بوده است.

ساختمان گنبددار بزرگ از سنگ‌های طبیعی خوش‌تراش بنا شده و ستون‌ها از سنگ‌های یک تکه ساخته شده است و ساختمان گنبددار کوچک از سنگ‌های لاشه و آجر ساخته شده است. در وسط چهار طاق اصلي، سنگ قبری مربوط به شيخ يوسف قرار دارد که بر روي آن نگاشته شده است: «توفی الشيخ يوسف بن يعقوب السروستانی سنه اثنين و ثمانين بعد ستمائه» و در پايان نيز تاريخ 680 هجری ذکر شده است.سنگ قبر ديگری متصل به بقعه شيخ است که بر روی آن نام محمد بن حسن علي البيضاوی مورخ 11 رمضان 710 هجری نگاشته شده است. بر سر در جنوبی نام استاد علی بن حسین علی الفازی و تاریخ محرم 680 هجری مرقوم شده است.تاریخ سر در جنوبی 714 ذکر شده و پایین آن روی لوحه سنگی به غرس درخت سروی در سال 731 در صحن بقعه اشاره شده است.مادام دیولافوا نیز در سفرنامه خویش درباره مقبره شیخ یوسف آورده است که «…. در این بقعه تغییراتی حاصل شده و وسعت حیاط آن هم افزایش یافته است یک قسمت از بنا با سنگ ساخته شده است که در تالار مقبره هم ستون‌های سنگی دیده می‌شود.هزاره‌ها هم از کاشی‌های پوشیده شده که انعکاس فلزی دارند و از ستاره‌های مینایی فیروزه‌ای صلیب مانند قشنگ و خوش نما هستند ولی اگر ستاره‌های کاشی را با هم مقایسه کنیم پیداست که مینایی فلزی رنگ آنها گاهی زیاد و گاهی کمتر حرارت دیده است و کاشی‌های خوب آن هم به قشنگی کاشی‌های مینایی مسجد کاشان یا ورامین نیستند و واضح است که در موقع انحطاط این صنعت ساخته شده‌اند.

مزارشیخ یوسف سروستانی از جاذبه های سروستان، مربوط به سدهٔ ۷ ه. ق. است و در میدان اصلی شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۱ آبان ۱۳۱۷ با شمارهٔ ثبت ۳۱۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

محصولات سفر

دیدگاه خود را بنویسید