ازبکستان از کشورهای آسیای مرکزی که با کشورهای افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و قزاقستان مرز مشترک دارد و پایتخت آن تاشکند است. همزمان با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری ازبکستان در اول سپتامبر سال ۱۹۹۱م اعلام استقلال کرد. سمرقند، بخارا، ترمذ، خوارزم و خیوه از شهرهای تاریخی در کشور ازبکستان واقع هستند.
شهرهای ازبکستان، از جمله سمرقند و بخارا، تا قبل از قرن حاضر از مراکز اسلامی در آسیای مرکزی و ماوراءالنهر بوده‌اند. در دو شهر سمرقند و کش، از نواحی دوردست خراسان بزرگ، مذهب تشیع از اواخر قرن دوم هجری به تدریج رواج یافت. فعالیت‌های دانشمندان بزرگ شیعه در این نواحی، حوزه علمی فعالی را در آستانه غیبت امام دوازدهم به وجود آورد. حسین بن اشکیب سمرقندی، ابوعمرو کشی و محمد بن مسعود عیاشی از رجال شیعی می‌باشند. بیشتر شیعیان در بخارا و سمرقند زندگی می‌کنند و اکثراً به زبان فارسی تاجیکی صحبت می‌کنند. گروه دیگری نیز شیعیان آذری هستند که در زمان استالین از آذربایجان شوروی به این منطقه تبعید شدند. تعداد شیعیان در ازبکستان به درستی معلوم نیست ولی آمار آن‌ها را یک و نیم میلیون نفر ذکر می‌کنند.
مشخصات طبیعی و انسانی
جمهوری ازبکستان از کشورهای آسیای مرکزی است که در موقعیت جغرافیایی ۳۷ تا۴۶ درجه عرض شمالی و۵۶ تا ۷۴ درجه طول شرقی قرار دارد. مساحت آن حدود ۴۴۷۴۰۰ کیلومتر مربع است. ازبکستان در شمال و غرب با قزاقستان، در جنوب با ترکمنستان و افغانستان، در شرق با تاجیکستان و در شمال شرقی با قرقیزستان مرز مشترک دارد.
جمعیت آن در سال ۲۰۱۷ میلادی نزدیک به ۳۳ میلیون نفر برآورد شد. بخش بزرگی از جمعیت کشور را ازبکها تشکیل می‌دهند. روس‌ها، تاجیک‌ها، قزاق‌ها، تاتار‌ها، قرقیز‌ها، ترکمن‌ها از سایر اقوام ساکن در ازبکستان هستند که به ترتیب بیشترین سهم را در جمعیت کشور دارند.
تاریخ
با ورود اعراب مسلمان به منطقه در نیمه دوم قرن هفتم میلادی، زمینه لازم برای تشکیل حکومت‌های اسلامی فراهم شد. پس از آن سرزمین ازبکها سلسله‌های سامانی، سلجوق، قراختاییان، خوارزمشاهیان، مغول و گورکانیان را به خود دید. در زمان صفویان، خاندان شیبانی حکومت ازبکها را برقرار کرد. با مرگ آخرین رهبر این خانواده، آستراخانی‌ها در بخارا، خانات خیوه در خوارزم و خانات خوقند در فرغانه، قدرت بیشتری یافتند.
روس‌ها در ۱۲۴۴ش/۱۸۶۵م، تاشکند و سه سال بعد سمرقند را به تصرف خود درآوردند. تا ۱۲۵۵ش خانات بخارا، خیوه و خوقند تحت الحمایگی روسیه را پذیرفتند. سپس ولایت ترکستان تشکیل گردید، که در سال ۱۸۸۶م، به سرزمین ترکستان تغییر نام یافت. تا زمان انقلاب کمونیستی قیام‌های محلی متعددی صورت گرفت که همگی نافرجام بود.
پس از انقلاب کمونیستی ۱۲۹۶ش/۱۹۱۷م، جمهوری خودمختار سوسیالیستی ترکستان تشکیل شد که محدوده آن همان اراضی ترکستان بود. در ۱۳۰۳ش/۱۹۲۴م جمهوری خودمختار شوروی سوسیالیستی ازبک اعلام موجودیت کرد، که جمهوری خودمختار تاجیکستان نیز ضمیمه آن بود. ۵ سال بعد تاجیکستان از ازبکستان جدا شد و در ۱۳۱۵ش/۱۹۳۶م با الحاق جمهوری خودمختار قراقالپاق و بخشی از اراضی قزاقستان به ازبکستان، محدوده سیاسی فعلی ازبکستان تثبیت شد.
همزمان با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جمهوری ازبکستان در اول سپتامبر سال ۱۳۷۰ش/۱۹۹۱م اعلام استقلال کرد. اولین رئیس جمهور ازبکستان اسلام کریم‌اف بود، که دبیر اول حزب کمونیست ازبکستان نیز بود.
زبان و خط
از سال ۱۹۸۹م، زبان ازبکی، زبان ملی و رسمی ازبکستان اعلام شده است تا قبل از این تاریخ، در ازبکستان نیز مشابه سایر کشورهای آسیای مرکزی، زبان روسی، زبان اصلی بود. اکنون نیز در امور دولتی و اداری از هر دو زبان ازبکی و روسی استفاده می‌شود. زبان ازبکی از گروه زبانهای ترکی خاوری است که لهجه‌های مختلفی دارد و لغت‌هایی از زبانهای فارسی، عربی و روسی در واژگان آن وارد شده است.
تا سال ۱۹۳۰م، خط عربی در ازبکستان رواج داشت، در حد فاصل سال‌های ۴۰-۱۹۳۴م، خط لاتین بتدریج جایگزین خط عربی شد. در سال ۱۹۴۰م، خط سیریلی، خط رسمی مردم ازبکستان معرفی شد، پس از استقلال این کشور در سال ۱۹۹۱م، درباره جایگزین کردن خط لاتین به جای خط سیریلی اقدام‌هایی انجام شده است.
دیدنی های ازبکستان
17. میدان استقلال تاشکند
میدان استقلال که از دیدنی‌های ازبکستان به شمار می‌آید اکنون در میانه فضای سبز وسیعی قرار گرفته و مجسمه‌ای از مادر و فرزندی در میان آن دیده می‌شود. بر فراز تندیس این مادر و فرزند، تندیسی از زمین قرار گرفته و آن را نمادی از امید و آینده روشن برای ازبکستان می‌دانند. نقشه ازبکستان بر روی این کره زمین برجسته‌تر ساخته شده تا نمادی برای غرور ملی آن‌ها باشد. جالب است بدانید که زوج‌های جوان ازبکی، در آغاز زندگی مشترک با دسته‌ای گل به این مکان می‌آیند تا به استقلال ارزشمند کشورشان احترام بگذارند.
16. رصدخانه الغ بیک سمرقند
رصدخانهٔ اُلُغ‌بیگ در سمرقند توسط الغ‌بیگ امیر تیموری ساخته شد. این رصد خانه بنا به عقیده بسیاری از کارشناسان یکی از بهترین رصدخانه‌های جهان اسلام و بزرگترین آن‌ها در آسیای میانه بوده‌است. بزرگترین ستاره‌شناسان آن عهد از جمله غیاث‌الدین جمشید کاشانی و علی قوشچی در این رصدخانه به تحقیق پرداخته‌اند.
15. مدرسه الغ بیک سمرقند
یکی از معروفترین دیدنی‌های ازبکستان مدرسه الغ بیگ است. الغ بیگ نوه تیمور که خود پادشاه بود به رشد علم و هنر توجهی ویژه داشت، در علم ستاره‌شناسی و ریاضی تبحر داشت و در عین اینکه اهل شاعری بود دقیق‌ترین تقویم اسلامی را در کتابش با نام زیج الغ بیگ تهیه کرده بود. او که به گسترش دانش علاقه‌ای ویژه داشت دستور ساخت سه مدرسه در شهرهای بخارا، سمرقند و غجدوان را داد. مدرسه الغ بیگ که یکی از این سه مدرسه به شمار می‌رود در سمرقند قرار گرفته است.
14. گور امیر (آرامگاه تیمور)
گور امیر آرامگاه تیمور نخستین پادشاه گورکانی و مؤسس این سلسله که در بیشتر سرزمین‌های آسیا حکومت می‌کرده، می‌باشد. آرامگاه گور امیر امروزه در سمرقند ازبکستان واقع شده‌است. و معماری این بنا به صورت، شیوه آذری می‌باشد. بنای معروف به گور امیر از آثار ارزشمند کشور ازبکستان می‌باشد و به خاطر پیوستگی که با قبر تیمور لنگ دارد، معروفترین اثر در گنجینه معماری سمرقند به حساب می‌آید.
13. مدرسه باراک خان تاشکند
مدرسه باراک خان یکی از تماشایی‌ترین دیدنی‌های ازبکستان است که یادگار قرن شانزدهم میلادی و نوروز احمدخان، حاکم وقت تاشکند است. باراک را به زبان ازبکی به معنای خوش شانس بودن می‌دانند و دلیل نامگذاری باراک خان به این نام را خوش یمن بودن و خوش شانس‌بودن دوران حاکمیت نوروز احمدخان می‌دانند. این مدرسه در محله هستی موم ساخته شده است، محلی که بسیاری از علما و فضلای مسلمان همیشه در آن‌جا تجمع داشته‌اند.
12. باغ ژاپنی تاشکند
از دیدنی ها و جاذبه های شهر تاشکند باغ ژاپنی است که یک پارک منحصر به فرد و ویژه است که یادآور فرهنگ ژاپنی است و از جاذبه های شهر تاشکند است که خاطرات رویایی را برای گردشگران به جا می گذارد.
11. مدرسه چهار منار بخارا
از جاذبه‌ها و دیدنی‌های شهر بخارا که با تور ازبکستان می‌توانید از آن‌ها بازدید کنید می‌توان به مناره کالیان (از مهم‌ترین نمادهای شهر بخارا)، مقبره سامانی‌ها، ارگ بخارا، مناره کالیان و مدرسه چهارمنار اشاره کرد. مدرسه چهار منار در سال 1807 میلادی توسط خلیفه‌ای به نام نیازگل ساخته شده است و ظاهری شبیه مسجد دارد.
10. میدان امیر تیمور
یکی از جاذبه های شهر تاشکند میدان امیر تیمور است که در نوع خود اثری جالب توجه و یادمانی با تاریخی جالب است. درباره تاریخ این میدان گفته اند که اولین مرتبه این میدان توسط معماران روسی با هدف باغ مرکزی تاشکند جدید طرح آن ریخته شد و میدان کنستانتین نام گرفت و از آن دوره این مجسمه ها که در میدان اصلی شهر وجود داشتند تا حالا چندین بار تغییر کرده اند و اولین بار مجسمه ژنرال کاوفمان در آن قرار گرفت و بعد از آن مجسمه کارگران آزاد و سپس مجسمه دهمین سالروز انقلاب اکتبر و بعد مجسمه استالین چند سال بعد مجسمه کارل مارکس و عاقبت مجسمه امیر تیمور در آن جای گرفت و حالا یکی از جاذبه های شهر تاشکند به حساب می آید.
9. موزه امیر تیمور
حدود ۱۰۰ موزه در نقاط و شهرهای گوناگون این کشور وجود دارد که نصف این موزها به شهر تاشکند پایتخت ازبکستان تعلق دارد و جزء جاذبه های شهر تاشکند هستند. این موزه ها هر کدام به تنهایی دنیایی از تاریخ و فرهنگ و یادبودهای گذشته ی این شهر هستند. در قلب شهر تاشکند موزه تیموریان که یک موزه دولتی است با گنبدی بزرگ و به رنگ آبی وجود دارد که گنبد باستانی سمرقند را تداعی می کند و این گنبد جلوه ای از رشد دانش و هنر در دوره امیر تیمور است.
8. مدرسه کوکل داش بخارا
این مدرسه که از بزرگترین و دیدنی‌ترین آثار تاریخی بخارا به شمار می‌آید همراه با دیگر آثار تاریخی بخارا در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
7. کاخ خدایار خان خوقند
کاخ خدایار خان در یکی از تاریخی‌ترین شهرهای ازبکستان یعنی خوقند قرار گرفته است. کاخی که از بزرگترین قصرهای آسیای مرکزی به شمار می‌آید و به دلیل تزئینات زیبایش در میان گردشگران تور ازبکستان محبوبیت زیادی یافته است. این کاخ در زمان‌های قدیم 114 اتاق و 7 حیاط داشت و عظمت آن را از تعداد بی‌شمار اتاق‌هایش می‌توان دریافت، به دلیل همین عظمت به کاخ خدایار خان، شهر شگفت‌انگیز نیز می‌گویند.
6. قلعه ایچان (ایچان کالا) خیوه
قلعه ایچان کالا یا همان قلعه ایچان از جاذبه‌ها و دیدنی‌های ازبکستان در شهر خیوه (مرکز خوارزم) قرار گرفته است. شهری با اهمیت که قسمت تاریخیش را با نام ایچان قلعه می‌شناسند. ایچان قلعه به اندازه‌ای منحصر به فرد و دیدنی است که آن را در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت کرده‌اند.
5. مناره کالیان بخارا
اگر قصد سفر با تور ازبکستان را دارید حتما از مناره کالیان به عنوان نماد شهر بخارا دیدن کنید. مناره‌ای 45 متری که زمانی بلندترین مناره آسیای میانی بود. این بنا که در دوران آل افراسیاب و در قرن 12 میلادی ساخته شده است در حقیقت فانوسی برای نشان دادن مسیر بخارا به کاروان‌ها و مسافران به شمار می‌رفت.
4. مسجد بی بی خانم سمرقند
مسجد بی‌بی خانم یا مسجد بی‌بی خاتون یکی از بناهای به نام سمرقند است. بی‌بی خانم نام همسر تیمور بود. تیمور پس از لشکرکشی خود به هندوستان، تصمیم گرفت مسجدی بزرگ را در پایتخت کشور بزرگ خود، سمرقند بسازد.
3. آرامگاه اسماعیل سامانی
در تاجیکستان اسماعیل سامانی را بنیانگذار تاجیکستان برمی‌شمارند و بنای یادبود اسماعیل سامانی در دوشنبه، از نمادهای این کشور است. مهم‌ترین جایزهٔ علمی این کشور نیز به نام اسماعیل سامانی، برابر ۲ هزار دلار آمریکایی است.
2. مدرسه طلاکاری سمرقند
در قلب شهر تاریخی سمرقند و در میدان تاریخی ریگستان، مدرسه‌ای باشکوه با گنبد زرین قرار گرفته که به آن مدرسه طلاکاری می‌گویند. ساخت این مدرسه در سال 1025 خورشیدی (قرن هفدهم میلادی) و با دستور یالانگتوش بهادر شروع شد و پس از 14 سال به اتمام رسید. این بنا که اکنون در بخش شمالی میدان ریگستان جلوه می‌کند بر ویرانه‌های کاروانسرای الغ بیک ساخته شده است.
1. منطقه لب حوض در بخارا
لب حوض ازبکستان یکی از معروفترین نقاط دیدنی شهر تاریخی بخارا است. این حوض از معدودترین حوض‌های به جا مانده در قلب شهر بخاراست که در سال 1620 در وسط میدان بازار بزرگ این شهر توسط فردی به نام دیوان بیگی ساخته شد. لب حوض ازبکستان حدود 46 متر طول، 36 متر عرض و 5 متر عمق دارد و از معروفترین گردشگاه‌های بخارا به شمار می‌آید.
