مجموعه کردشت مجموعه ای باارزش در ساحل رود ارس

روستای زیبا و تاریخی کردشت در منطقه دیزمار ارسباران (خاروانا) بود که اکنون ضمیمه شهرستان جلفا شده است. روستای کردشت یا کوردشت در تاریخ جنگ‌های ایران و روس، مرکز ستاد مرحوم عباس میرزا نائب السلطنه بود. در آن زمان عبور و مرور از رودخانه ارس از طریق این منطقه انجام می‌شد و وجود حصار و برجک‌های دیده بانی از وضعیت فوق العاده و استراتژیک آن زمان حکایت می‌کند.

كردشت در درّه بسيار حاصلخيز و زيبايی در ساحل جنوبی ارس واقع است و رودخانه مرزی ارس در درّه بسيار عميق شمال با شدت تمام از غرب به شرق منطقه جريان دارد.كوه های بسيار بلند و صخره ای سرتاسرشمال و جنوب كردشت را فرا گرفته است. بنابر اين، تنها معبر قابل توجه كنار ارس از اين روستا می گذرد و استقرار اين روستا به تبعيت از وضع پستی و بلندی در جهت شرقی- غربی عملی شده است.كوه های بلند صخره ای ساحل شمالی ارس درخاك جمهوری آذربايجان واقع است و در سمت جنوب آن در بلندي هاي كوه هاي مشرف به روستا يكی از قلعه های تاريخی بنا شده است که در دوره قاجار نیز از نظر نظامی مورد استفاده قرار میگرفت، بعلاوه در این منطقه غير از قلعه تاريخی كردشت حمام تاريخی باارزشی هم بنا شده است.

«مجموعه‌ی کردشت» از جاذبه های جلفا،از هشت بنا تشکیل‌شده که از جمله این بناها می‌توان به مسجد غریب، عمارت قلعه عباس میرزا، ساخلو (پایگاه نظامی)، دیوانخانه، حمام بزرگ و حمام کوچک اشاره کرد.

این مجموعه در ساحل رود ارس و 80 کیلومتری شرق جلفا بعد از پایانه های مرزی نوردوز و روستای دوزال واقع شده است.

قدمت تاریخی این مجموعه به دوره قاجار و به جنگ‌های سی ساله ایران و روس باز می‌گردد. مقر برجک‌ها و حصارهای باقیمانده از آن دوران سندی بر این مدعی است که در زمان جنگ ایران و روس این مجموعه مرکز فرماندهی عباس میرزا بوده‌است.

قلعه نظامی کردشت از قلعه‌های مورد استفاده در مبارزات عباس میرزا علیه روسیه بوده است البته باید بدانید که قدمت این قلعه به قرن‌های اولیه اسلام می‌رسد.

قلعه عباس آباد كردشت در سمت چپ جاده كردشت به خروانق در بالای تپه ای صخره ای بنا شده است و در جبهه شمالی آن در ورودی است و در ارتفاعات اين قلعه ديواره ها از جنس سنگ و آجر ساخته شده است و به فاصله معينی نزديك به يكصد متر از يكديگر ۶ برج نگهبانی وجود داشته كه اكنون قسمتی از اين برج ها پابرجاست.

قلعه نظامی عباس آباد كردشت امكان جای دادن سربازان متعدّدی را داشت و برای رفاه و آسايش سربازان مستقر، همواره آماده مقابله با قوای مهاجم روسيه بود. سربازان مستقر در این منطقه بارها از رود ارس گذشته و به ساخلوی ( پادگان ) سربازان روسی شبيخون می زدند.

وقتی در سال ۱۲۴۳ ه-ق (۸۴۱ م) سپاهيان روس از رود ارس عبور كرده و جلفا ، نخجوان ، مرند و اصلاندوز را تصرف كرده و به سوی تبريز روانه شدند، قلعه كردشت نيز به دست قواي دشمن سقوط كرد و بعد از تصرف قلعه، مدتی بعد از آن و در ايام برقراری صلح و متاركه تركمنچای كه بين ايران و روس برقرار شد، قلعه كردشت مدتی مورد استفاده سربازان روسی بود ولی به تدريج با تخليه قوای روسی، قلعه مزبور مورد انهدام و ويرانی قرار گرفت و قسمتی از تاسيسات آن به غارت رفت، همچنين بعد از اين كه روس ها اين منطقه را تخليه كردند و امور استان را به نيروهای دولتی واگذار كردند اين قلعه بارها مورد استفاده امرای محلّی و حكام  قره باغ قرار گرفت و در اواخر دوره قاجار و اوايل حكومت پهلوی اين قلعه خاصيت نظامی خود را از دست داد.

حمام كردشت در دورهٔ صفويه حمام خانی بود و فقط پادشاهان حق استفاده از آن را داشتند؛ ولی پس از دورهٔ صفويه و در آغاز دورهٔ قاجاريه، اين بنا به دستور پادشاه وقت (آقا محمدخان قاجار) تغييراتی را به خود ديد و از آن پس استفاده از آن برای مردم آزاد شد.
به‌ مرور زمان و به‌ دليل تخريب بنا حمام غير قابل استفاده شد اما ارزش تاريخی آن باعث شد به يكی از ابنيه تاريخی آذربايجان تبديل شود.

حمام بزرگ كردشت از نظر معماری تمام عناصر معماری حمام های تاريخی ايرانی را دارد و شامل هشتی ورودی، سربينه، ميان در، گرمخانه، خزينه، شاه نشين و تون حمام است.
حمام دارای دو ورودی جداگانه است كه ورودی جنوبی متعلق به عموم و ورودی شمالی مختص شخص شاه عباس ميرزا بوده و به وسيله تونلی مستقيما به عمارت و اتاق شخصی وی متصل می شد.
آهك بري های بسيار باشكوهی با نقوش اسليمی به همراه ستون های سنگی مقرنس كاری شده و كفش كن های سنگی حجاری شده فضاهای داخلی حمام را زينت داده است.
اين حمام با يك هشتی به ابعاد 5/3 در 5/3 و ارتفاع 3/4 متر بين باغ بزرگی ساخته شده كه يكی از اضلاع هشتی به در ورودی و ديگری راه ورود به رختكن يا سربينه است.
سربينه حمام نيز هشت ضلعی است و گنبد بزرگ آن كه مزين به آهك بری های زيباست بر روی جرزها و هشت ستون سنگی هشت بر استوار شده اند.

همه ستون های اين حمام زيبا دارای سرستون های سنگی مقرنس هستند كه به وسيله ملات سرب مذاب به ستون ها وصل شده اند.
گرمخانه تعبيه شده در اين حمام فضايی است كه از چهار ستون سنگی هشت بر و دو حوض بزرگ مستطيل شكل و اتاقی با گنبد قيراندود تشكيل شده است.
نور داخل سربينه و گرمخانه به وسيله روزنی كه نوك گنبد قرار دارد، تأمين می شود و گويا بر روی آن روزنه ها سنگ های مرمر نازك و ظريفی نصب بوده است كه نور آفتاب با نفوذ از آن داخل حمام را به صورت يكنواخت روشن می كرده است.
حمام كردشت بخش های ديگری نيز دارد كه بسيار ديدنی و قابل مطالعه است.

حمام كردشت در سال 62 با شماره 1655 در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسيده است.

چرا باید از این مجموعه دیدن کرد؟

این مکان نماد بخشی از تاریخ ایران است که طی آن رشادتهای ایرانیان و سردار قاجار بدلیل عدم لیاقت شاه وسردمداران ره به جایی نبرد و کشوری مثل ایران بخش عمده ای از خاک وملت خود را از دست داد.

موقعیت مکانی روستای کردشت

فاصله روستای كردشت تا ورزقان ۶۶ كيلومتر و تا اهر ۱۲۶ كيلومتر و تا جلفا ۷۰ كيلومتر است. اين روستا در غرب اهر و ورزقان  و درشرق جلفا واقع شده است .

موقعیت مکانی قلعه کردشت

قلعه عباس آباد كردشت در سمت چپ جاده كردشت به خروانق در بالای تپه ای صخره ای بنا شده است و درب ورودی قلعه در جبهه شمالی اين قلعه بنا شده است.