قلعه چای از توابع شهرستان عجب شیر در استان آذربایجان شرقی در شمال غربی ایران است.بخش قلعه چای یکی از مناطق زیبای گردشگری شهرستان عجب شیر و حتی استان میباشد.
شهرستان عجب شیر با حدود 85 هزار نفر جمعیت در98 کیلومتری جنوب غربی تبریز، مرکز آذربایجان شرقی واقع است.
از جمله موارد قابل ذکر آن میتوان به قلعه ضحاک، کوه زندان، کتیبه اورارتو و خانه اربابی جوانقلعه… و همچنین آبشارهای چاخ چاخ و شرشر و دره کبوتران و ساحل سرسبز قلعه چای نام برد.
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش قلعه چای شهرستان عجب شیر در سال ۱۳۸۵ برابر با ۱۸۷۳۵ نفر بودهاست.
این منطقه دارای قلعه های تاریخی و ثبت شده مربوط به هزاره اول پیش از میلاد بوده که شامل قلعه ضحاک، کهن دژ، جوان قلعه و قلعه حوری است.رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری عجب شیر در باره این منطقه گردشکری گفت: قلعه چای از مناطق نمونه گردشگری آذربایجان شرقی بوده که سالانه گردشگران و علاقه مندان زیادی را بسوی خود جذب می کند.
سد قلعه چای عجب شیر
سد قلعه چای عجب شیر در ۲۰ کیلومتری این شهرستان واقع شده که در آذر ماه ۸۷ در جریان سفر دوم هیات دولت به استان آذربایجان شرقی به بهره برداری رسیده است. آب سد قلعه چای عجب شیر هفت هزار هکتار از اراضی این شهرستان را تامین می کند.سد قلعه چای عجب شیر روی رودخانه قلعه چای در مختصات جغرافیایی عرض ۳۷ درجه و ۳۱ دقیقه شمالی و طول ۴۶ درجه و ۷ دقیقه شرقی و به فاصله ۲۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان عجب شیر واقع شده است.
سد قلعه چای با هدف استحصال ۵۵ میلیون مترمکعب آب از آب رودخانه قلعه چای و همچنین آبیاری ۱۱ هزار و ۹۰۰ هکتار از اراضی پایاب ساخته شده است.با اجرای سد قلعه چای ۶۷۰۰ هکتار از اراضی پایاب سد، بهبود و ۵۲۰۰ هکتار نیز توسعه یافته و ۸۵۰۰۰ تن از محصولات اصلی و ۲۰۶۰ تن از محصولات فرعی تولیدی منطقه افزایش یافته است.
سد قلعه چای از نوع خاکی با هسته ناتراوای رسی است که طول تاج آن ۳۳۶ متر، عرض تاج ۱۰ متر و ارتفاع آن از پی ۸۵ متر، طول دریاچه سد ۳/۵ کیلومتر در رقوم نرمال است.
حجم مفید سد قلعه چای ۴۰ میلیون مترمکعب است که قابلیت تنظیم ۵۵ میلیون مترمکعب را دارد و سرریز سد از نوع آزاد و خارج از بدنه سد که طول آن ۴۵ متر است می تواند ۱۱۷۰ مترمکعب در ثانیه سیلاب را تخلیه کند و متوسط دبی رودخانه ۲/۴ مترمکعب در ثانیه می باشد که متوسط حجم آورد سالانه آن در محل احداث سد ۷۶ میلیون مترمکعب می باشد.
تجهیزات هیدرو مکانیکال سد عجب شیر شامل قسمتهایی به شرح زیر است:
– آبگیر تحتانی که دارای آشغالگیر، دریچه رولر گیت و تجهیزات بالابر آشغالگیر می باشد که با توجه به موقعیت آن در رقوم پایین آبگیری قرار دارد.
– آبگیر فوقانی که تجهیزاتی همانند آبگیر تحتانی دارد با این تفاوت که در رقوم نرمال بالاتر آبگیری مستقر است.
– مسیر هدایت آب به سمت شیرخانه که شامل بل ماوس و لوله ها و ترانزیشن و Expansion و … می باشد.
قسمت شیرخانه میانی که از یک شیر پروانه ای به قطر ۱۶۰۰ میلیمتر، یک با پس و یک جرثقیل زنجیری جهت جابجا کردن شیر پروانه ای تشکیل شده است.
شیر خانه اصلی شامل شیرها ی پروانه ای با قطرهای ۳۰۰ و۵۰۰ و۸۰۰ و۱۰۰۰ میلیمتر، انواع شیرهای سوزنی با قطرهای ۳۰۰ و ۴۰۰ و ۵۰۰ و ۸۰۰ میلیمتر، هاول بانگر با قطر ۵۰۰ میلیمتر، بای پس، شیر هوا و لوله های با قطرهای مختلف متناسب با شیرها، دریچه های اضطراری و سرویس که هر دو دریچه های کشویی هستند و جرثقیل سقفی اتاق شیرخانه است.
موقعیت مکانی
سد قلعه چای عجب شیر برروی شاخه اصلی رودخانه قلعه چای در ۲/۵ کیلومتری پایین دست روستای ینگجه درمختصات جغرافیایی عرض ۳۱ و ۳۷ دقیقه شمالی و طول ۰۷ و ۴۶دقیقه شرقی و به فاصله ۲۰ کیلومتری شمال شرق شهرستان عجب شیر در استان اذربایجان شرقی قرار دارد.
مسیر دسترسی
از عجب شیر راهی شرق شده در میان دامنه های غربی سهن، در مسیر روستاهای بارازلو و هرگلان به سد قلعه چای می رسید.
