ایران زمین زادگاه شاعران و نویسندگان به‌نامی است که اغلب شهرتی جهانی نیز دارند و آثار زیبای آن‌ها روح انسان را می‌نوازد. یکی از این شعرای برجسته صائب تبریزی نام دارد. در این مقاله به معرفی کامل از مقبره و آرامگاه ابدی این شاعر در شهر زیبای اصفهان می پردازیم.
اصفهان با میزبانی از آثار مشهور جهانی همچون نقش جهان، همواره محبوب گردشگران داخلی و خارجی بوده است.در کنار جاذبه های معروف اصفهان، مکان‌های دیدنی دیگری نیز وجود دارند که دیدن آن‌ها خالی از لطف نیست. آرامگاه صائب تبریزی با بنایی باشکوه در مرکز شهر اصفهان قرار دارد. این آرامگاه مدفن یکی از مشهورترین شعرای ایران است.
صائب تبریزی کیست؟
میرزا محمدعلی، متخلص به صائب تبریزی و معروف به میرزا صائبا، از غزل‌سرایان بزرگ و برجسته قرن یازدهم هجری و دوران صفویان، در سال ۱۰۱۶ هجری قمری در تبریز چشم به جهان گشود. خانواده صائب از جمله خانواده‌های پرشماری بودند که به دستور شاه عباس اول مجبور به ترک تبریز و سکونت در اصفهان شدند، خانواده‌هایی که به تبارزه (تبریزی‌ها) اصفهانی معروف بودند.
زندگینامه و مسیر زندگی صائب تبریزی
صائب از همان ابتدای نوجوانی و سکونت در اصفهان به تحصیل علم پرداخت. در سن بلوغ به مکه سفر کرد و پس از بازگشت به مشهد رفت. در سال ۱۰۳۴ قمری، از اصفهان به هندوستان سفر کرد؛ سپس عازم هرات و کابل شد. حکمران کابل، خواجه احسن الله مشهور به ظفرخان که خود شاعر و ادیب بود، از حضور صائب استقبال کرد. صائب در سال ۱۰۴۲ قمری به ایران بازگشت و در اصفهان اقامت گزید. آن زمان حاکم اصفهان شاه عباس دوم بود و به صائب مقام ملک‌الشعرایی داد و از آن زمان بین شاعران ایران، هند و عثمانی زبانزد شد. صائب پس از درگذشت شاه عباس و روی کار آمدن شاه سلیمان، به‌دلیل بی‌توجهی و بی‌مهری شاه از دربار بیرون آمد و در باغ خود سکنی گزید. این شاعر برجسته پس از ۷۰ سال زندگی (در برخی روایات کمی بیشتر) در سال ۱۰۸۶ یا ۱۰۸۷ هجری قمری در اصفهان درگذشت و در باغ شخصی خود به نام تکیه، به خاک سپرده شد.
آثار و اشعار صائب تبریزی
صائب تبریزی از جمله شعرایی است که شمار اشعارش به بیش ۶۰ تا ۱۲۰ هزار بیت می‌رسد و به آن‌ها کثیرالشعر می‌گویند. سبکی که وی آن را به تکامل رساند و در اشعارش استفاده می‌کرد، قرن‌ها پس از او به نام سبک هندی شناخته شد. صائب را شاعر تک بیت‌ها نیز می‌نامند. وی پیش از دیگران اسلوب معادله را در اشعارش استفاده کرد. آثار صائب به‌جز چندهزار بیت قصیده، مثنوی کوتاهی به نام قندهارنامه و دو سه قطعه، مابقی به‌صورت غزل است. صائب غزل‌هایی را به زبان ترکی آذربایجانی نیز دارد و دیوان او به‌صورت مکرر در ایران و هندوستان به چاپ رسیده است.
تاریخچه آرامگاه صائب تبریزی
داستان جالبی در مورد کشف آرامگاه صائب وجود دارد. گفته می‌شود قبر این شاعر نامی در زمان پهلوی کشف شد و تا آن زمان این قبر و باغ در اجاره تاجر عمده‌فرشی میوه بود. این تاجر باغ را از اداره اوقاف اصفهان اجاره کرده بود و حتی پس از کشف، اجازه بازدید از قبر و باغ را به دیگران نمی‌داد. سرانجام عباس بهشتیان، از دوستداران میراث فرهنگی در اصفهان، نامه‌ای به روزنامه چهلستون اصفهان می‌نویسد و خواستار رسیدگی به این وضعیت می‌شود. وی از اداره اوقاف می‌خواهد تا باغ را اجاره ندهد و در پایان نیز درخواستی از استاندار آن زمان اصفهان مبنی بر بازسازی آن محل دارد.
معماری آرامگاه صائب تبریزی
استاد حسین معارفی اصفهانی، نقشه بنا را طراحی کرد و به تهران فرستاد. آن نقشه با نظر مهندس محسن فروغی، فرزند ذکاالملک، تکمیل شد و پس از چهار سال، ساختمان آرامگاه در سال ۱۳۴۶ به پایان رسید. برای این بنای باشکوه، حدود هفتصد هزار تومان هزینه شد که یک هشتم آن را اصفهانیان علاقه‌مند اهدا کردند و بقیه را انجمن ملی پرداخت. مقرر بود که افتتاح آرامگاه مقارن با تشکیل کنگره باستان‌شناسی (اردیبهشت ۱۳۴۷) انجام گیرد؛ ولی بدون دلیل مشخصی تا نیمه مهر ۱۳۴۷ به تعویق افتاد.
معماری آرامگاه از معماری دوران صفویه الهام گرفته شده است. ایوان بلند آن با ابعاد ۱۴٫۲۰ در ۶ در ۸ متر، دارای ۱۰ پله سنگی سراسری است. روی سر ستون‌ها، قوس‌های جناغی قرار دارد و زیر سقف آن آیینه‌کاری شده است. در گوشه و کنار آرامگاه نیز می‌توان اشعار این شاعر برجسته را دید.
سنگ مزار صائب سنگ مرمر یک‌پارچه یزدی است که سنگ مزار قدیمی را در وسط آن جاسازی کرده‌اند. سنگ اصلی مزار که دو نیم شده است، کتیبه‌ای از یک مطلع و یک غزل از صائب به خط محمد صالح، خوشنویس عصر صفوی، دارد. در مقابل ایوان آرامگاه، حوض و آبنمایی مانند عمارت چهلستون دیده می‌شود و در بالای آن نیز دو قبر دیگر دیده می‌شود، یکی متعلق به پسرش و دیگری متعلق به نواده‌اش.
بازدید از آرامگاه صائب تبریزی
در هر ساعت از شبانه‌روز می‌توانید از آرامگاه صائب تبریزی دیدن کنید و بازدید از آن هزینه‌ای در بر ندارد. روزها زمان بهتری برای دیدن جزئیات بیشتر و ثبت عکس‌های متنوع‌تر است و شب‌ها نیز باغ و آرامگاه جلوه‌ای دیگر به خود می‌گیرند.
