حمام وکیل از بناهای زیبای زندیه

یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری شهر شیراز، حمام وکیل آن است که در کنار بازار و مسجد وکیل، مجموعه زندیه شیراز را تشکیل داده اند. این حمام در دوره زندیه و با دستور مستقیم کریم خان زند ساخته شده است.حمام وکیل در مرکز شهر شیراز در خیابان آیت الله طالقانی و در همسایگی بازار وکیل، یکی از مهم ترین جاذبه ها و بازارهای شیراز قرار گرفته است.

تاریخچه حمام وکیل شیراز

دستور ساخت مجموعه زندیه شیراز (بازار، مسجد و حمام وکیل) را شخص کریم خان زند در دوران زندیه داده است.کریم خان در دوران حکومتش در شیراز، بناهای بسیاری را در شهر احداث کرد و موجبات عمران و آبادی آن را بیش از پیش فراهم ساخت.حمام وکیل شیراز در سال ۱۱۸۷ هجری قمری احداث شده است. در دوران مختلف و با گذشت زمان، آسیب های زیادی به بخش هایی از این بنا وارد شده بود که توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، همگی مرمت و بازسازی شدند.

می گویند که کریم خان زند به تاریخ باستان ایران و معماری آن علاقه وافری داشته است. به همین دلیل است که معماری و تزئینات صورت گرفته در جای جای حمام وکیل شیراز، از معماری و هنر ایران دوران باستان اقتباس گرفته شده است. نه تنها در حمام وکیل، بلکه در تمامی عمارت ها و بناهایی که کریم خان زند دستور احداث آن ها را داده است، می توان آرایه ها، تزئینات و نقوشی را دید که نشات گرفته از هنر و معماری دوران باستان است.

بنای حمام وکیل

بزرگترین و وسیع ترین بخش فضای حمام وکیل شیراز، فضای سربینه یا رختکن است. در این بخش شما با فضایی رو به رو هستید که هشت ضلعی منتظم است و با طاق ها سقف برایش تدارک دیده اند. همه شکوه سربینه یا رختکن بر می گردد به سنگ های گندمک گوگردی که در مقرنس های برجسته استفاده شده اند. سکو هایی در اطراف چهار حوض کوچک وجود دارند. این سکو ها پاتوق جماعت خاصی بوده است و هر سکو برای خودش تاریخ درگوشی بسیاری دارد.

بعد از رختکن حمام جاهای بسیار دیگری نیز وحود دارد، در دل حمام موزه ای با بازسازی رفتارها و کارهای افراد وجود دارد که شما را به آن دوره تاریخی می برد. در جاهای دیگر، غرفه های صنایع دستی وجود دارد که بعضا برپا می شوند و شما می توانید از آنها خرید انجام بدهید. در این میان جاهای مختلف دیگر حمام وجود دارد که شما را در گیر خود می کند.

تزئینات استفاده شده در حمام وکیل شیراز بر پایه آهک بری انجام شده است. مراد از هنر آهک بری این است که حکاکی نقوش برجسته بر روی سطحی از آهک انجام می شود. دلیل آهک بری هم به فضای مرطوب بر می گردد و اگر به جای گچ از آهک استفاده می کردند بنا، دوام پایین می داشت و در مدت کوتاهی قطعا فرو می ریخت. هنر آهک بری را از حمام وکیل شیراز به بعد به خوبی می توانیم در دوره های بعدی هم ببینیم. نقوش استفاده شده در طاق، سقف و دیوار ها بر دو نوع است، نوعی که به دوران زندیه بر می گردد همگی انعکاس دهنده نقوش گیاهی هستند.نوع دیگر که به دوران قاجار اشاره دارد به داستان های قربانی شدن اسماعیل توسط ابراهیم، یوسف و برادارنش و داستان هایی چون شیرین و فرهاد، بیژن و منیژه اشاره دارد.

در کنار این تزیین ها نقش و نگار های افسانه ای و نقوش گیاهی هندسی وجود دارد که از رویاها و سنت های مردم شیراز حکایت دارد. روشنایی این بخش با جامخانه تامین می شود. اگر نمی دانید جامخانه چیست باید به شما بگویم که پنجره های سقفی که در سقف تعبیه می شوند و عموما هشت ضلعی هستند جامخانه نام دارند. همه این نقوش با آهک طوری تولید شده اند که واقعا بی نظیر و بسیار جذاب هستند.