یکی از قدیمی ترین شهرهای دوران اسطوره ای ایران ، شهر میلاجرد است. میلاجرد شهری است در بخش میلاجرد شهرستان میلاجرد استان مرکزی قرار دارد. این شهر در ۲۱ کیلومتری جنوب غربی کمیجان واقع است. میلاجرد در شمال غربی استان مرکزی و از غرب به استان همدان متصل و در صد کیلومتری اراک و هفتاد کیلومتری همدان میباشد. میلاجرد آب و هوای معتدل مایل به سرد و نیمه خشک دارد. دمای این شهر نوسانات بسیار زیادی دارد به‌طوری‌که در تابستان دمای هوا به ۳۵ و در زمستان به صفر و چندین درجه زیر صفر هم می‌رسد. توده‌های هوایی که از سمت غرب وارد کشور می‌شوند این شهر را تحت تأثیر قرار می‌دهد به‌طوری‌که بارش نسبتاًخوبی در فصل پاییز داریم.
نامگذاری
حسن بن محمد قمی در کتاب تاریخ قم می‌نویسد: «میلاذبن جرجین (میلاد گرگین) آن موضع را بنا کرده‌است و آنچنان بوده‌است که میلاد بدان موضع فرود آمده‌است.» این شهر را «میلادگِرد» نام نهادند که ترکیبی از دو کلمه «میلاد» و «گِرد» است. میلاد نام یکی از پهلوانان ایرانی است و او را پدر گرگین می‌دانند. این عنوان به مرور زمان به میلاجرد تغییر پیدا کرده‌است. زبان مردم میلاجرد ترکی است ولی پیش از آن به زبان تاتی که فارسی اصیل است تکلم می‌کردند، که هنوز هم تعدادی از روستاهای منطقه مانند وفس، چهرقان، گورچان، به دلیل واقع شدن در منطقه کوهستانی و دور از دسترس بودن این زبان را حفظ کرده‌اند و با این زبان صحبت می‌کنند.
قلعه تپه میلاجرد
قلعه تپه میلا جرد مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در میلاجرد، غرب شهر واقع شده است. براساس مطالعات انجام شده بر روی این تپه‌باستانی تاریخچه آن به ۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح یعنی دوره حکومت مادها در محدوده هگمتانه بر می‌گردد. این قلعه از سوی اهالی به «قلعه تپه میله گرد» یا «قالا تپه میلاگیرد» معروف است که نام محلی شهر میلاجرد بوده ،. حسن بن محمد قمی در کتاب تاریخ قم / بانی این شهر را میلاد گرگین می‌داند که به امر شاه کیخسرو آن را بنا کرده است. این تپه در اصل جایگاه اولیه منطقه مسکونی میلاجرد بوده است که یک بار در حمله مغول و بار دیگر در فتنه افغان ویران شده‌است.
ضمن حفریات اشیاء قدیمی در آن اولین لوله کشی فاظلاب سفالی در قله تپه مشاهده شده است. هنوز هم خرابه‌های آبادی قدیم و آثار برج و بارو و خندقی که دور تا دور قله تپه برای حفاظت از شهر کنده بوده اند نمایان است.
طی سالهای گذشته گروه های باستان شناسی و مورخان زیادی به این منطقه برای تحقیق بر روی قلعه تپه و اشیای پیدا شده در آن، مسافرت کرده اند که البته این تحقیق ها نتایج خوبی هم در پی داشته است.
یکی از مهم ترین کشفیات محققین این بوده است که برای اولین بار سیستم لوله کشی فاضلاب سفالی در قلعه تپه میلاجرد انجام و مشاهده شده است، ضمنا اشیای تاریخی و گران قیمتی مثل طلا و عتیقه از داخل این اثر کشف شده است که هر کدام روشن کننده بسیاری از مسائل تاریخی و فرهنگی مردم زمان قدیم بوده است.
از نظر زمین‌شناسی بیشتر دشت میلاجرد در دوره گواترنر به وجود آمده و از نظر زمین‌ریخت‌شناسی، شهر در یک دشت صاف و هموار واقع شده و فقط طرف شرق آن در منطقه کوهستانی واقع است که ارتفاع بلندترین قله آن «زردکوه» در زبان محلی «ساری‌داغ» ۱۹۴۹ متر از سطح دریا است؛ ولی در کل ارتفاع میلاجرد از سطح دریا۱۶۷۵ متر است. خاک‌های دشت میلاجرد مرغوب بوده و قسمت اعظم آن را خاک‌های قهوه‌ای تشکیل می‌دهد که برای کشاورزی بسیار مناسب است اما در بخش‌هایی از غرب میلاجرد نزدیک به رودخانه قره چای خاک شور که در زبان محلی به آن (آق یر) یعنی جای سفید یا خاک سفید که خاک نامرغوبی از نظر کشاورزی است نیز وجود دارد.
