بهترین جاذبه های گردشگری و تاریخی عقدا

عَقدا یکی از شهرهای استان یزد است.

پیشینه تاریخی عقدا

در راه نائين به يزد به فاصله ۷۴كيلومتر از نائين نخستين شهر بزرگ عقدا است كه نامش در كتب تاريخ يزد برده شده و همواره سرحد و حدفاصل ميان نائين و يزد شمرده شده است .
عقدا از مضافات و توابع يزد است و احداث آن را به عقدار نامی از سرهنگان يزد گرد منسوب دانسته اند .
صاحب جامع مفيدی نوشته است: (و او را سه سرهنگ بود … و عقدار در بيست فرسخی يزد قناتی جاری كرده ، قلعه وديعی ساخت و آن را به عقدار مرسوم نمود.و خود مطلبی است كه از تاريخ يزد جعفری و تاريخ جديد اخذ شده است .
نكته تازه ای كه در تاريخ جديد يزد ديده می شود اين است كه می نويسد و عقدار عقدا بساخت كه به ده گبر آن مشهور است.
اطراف عقدار بيست ده قرار دارد كه عده ای در پهنه بيابانی وعده ای در دامنه كوه های نزديك به آن است .جمعيت عقدا را شش هزار نفر شمرده اند .در عقدا آثار تاريخی بسياری وجود دارد .

جاذبه های گردشگری عقدا

آب انبار حاج محمود عقدا

در عقدا هم مثل سایر مناطق استانِ یزد ، در گذشته آب مصرفى جهت شرب و مصارف خانگى از آب انبارها تأمین مى شده. این اب انبارها بیشتر توسط افراد خیر ساخته و وقف می شده و به نام خودشان نامیده می شده. از جمله این آب انبار، که به نام بانی آن حاج محمود نامیده می شود .

مدرسه علمیه عقدا

مدرسه علمیه عقدا، در مجاورت بازاره و از خشت و گل بنا شده. اما در داخل ساختمان نماهای آجری هم به چشم می خوره . ورودی مدرسه رو هشتی آجری با پنج سکو تشکیل می ده، که به نیت پنج تن آل عبا طراحی شده و پلان بنا مربع شکله. در دل زمین حوضی بزرگ ساخته بودند که چند سال قبل به باغچه تبدیل شد. در هر چهار جهت بنا ، کلاس و حجره های طلاب به صورت قرینه همدیگه ساخته شده. اتاق وسیعی در ضلع جنوبی با بادگیر ی متوسط قرار گرفته و محرابی کوچیک در آن قرار داره. بر روی دیوار بیرونی این سالن مصرع توانا بود هر که دانا بود هنوز هم در نوع خود زینت افزا بوده. حوزه علمیه عقدا، یک در ورودی بزرگ چوبیه، پس از آن هشتی بسیار زیبای کاملاً آجری نگاه هر بیننده ای رو مجذوب خود می کند.

دروازه عقدا

در گذشته. دور تا دور عقدا را که قریه ای بزرک بوده حصاری ساخته شده بوده . امروزه از این حصار جز دروازه ی ورودی آن و بخشهایی اندک بر جا نیست . این دروازه را دروازه بزرگ عقدا می نامند از دو برج استوانه ای شکل کنار هم ساخته شده که در بالا به یکدیگر مربوط شده اند . بر بدنه برج تیرکشهایی برای هدف قرار دادن مهاجمان تعبیه شده است . این بنا به تازگی مرمت شده و امروزه نیز به عنوان دروازه ورودی به بافت تاریخی عقدا مورد استفاده قرار میگیرد .

رباط ابوالقاسم رشتی (کاروانسرای رشتی عقدا)

این رباط یا کاروانسرا در تاریخ 1233 ه.ق به دستور یک بازرگان ثروتمند یزدی به نام ارباب قاسم رشتی ساخته شده.بادگیر این کاروانسرا آنرا از دیگر کاروانسراهای ایران متمایز می دارد .در قدیم جاده نایین یزد از کنار این کاروانسرا عبور می کرده است.

حصار خواجه نصیر عقدا

حصار خواجه نصیر طوسی، میان اهل محل شهرت داره که خواجه نصیرالدین طوسی بدین آبادی آمده و بنایی حصاری بنا کرده که ده گبران رو از آسیب دشمنان محفوظ نگه می داشته و الان آثاری از این دیوار قطور دیده می شه. اما روایت دیگری هم هست که در زمان وزارت خواجه نصیرالدین طوسی، مردم عقدا که همه زرتشتی بودند و از حملات راهزنان و غارتگرانی که هر از گاهی به آنها حمله ور می شدن و اموال و محصولاتشان رو به غارت می بردن، به خواجه نصیر که از عقدا می گذشت، شکایت بردند و خواجه نصیر هم با تدبیر خاص دستور ایجاد دژی مستحکم در دور شهر را داد. این حصار در مجاورت خانه خالو میرزا قرار گرفته است.

برج خواجه نعمت

این برج سه طبقه و بلند به همت و پیشنهاد خواجه نعمت به دولت مرکزی .برای استفاده کاروان ها در دوره صفویه بنا گردیده است و دارای دو شتر خوان ( به منظور خواباندن و استراحت شترها بوده) است که در آن میتوان ظرافت معماری ایرانی را مشاهده نمود.

خانه میرزا رضای کرمانی

میرزا رضای کرمانی فرزند ملاحسین عقدایی است که پدرش از طرف حکومت عقدا به کرمان تبعید میشود و میرزا در شهر کرمان پرورش می یابد این بزرگ مرد متقارن با جشن پنجاهمین سال سلطنت ناصرالدین شاه .در حرم عبدالظیم حسنی .این شاه ستمگر را به قتل می رساند.

قلعه سامه

به جانوری که در اتش مسکون می شه، سامندر می گن و سمندر مخفف سامندره، و نیز به جایگاه امن و پناهگاه هم گفته می شه. احتمالا این قلعه در دوران خود پایگاه امنی محسوب می شده. بنای قلعه مستطیل شکل بوده و در چهارگوشه آن برج هایی کوچیک و دو طبقه و کاملا شبیه به همدیگه احداث شده بوده. این قلعه دیوارهای بلندی داشت اما به پای دیوار حصار خواجه نصیر نمی رسه، تمامی مصالح ساختمانی قلعه رو گل و خشت خام تشکیل داده. در ساخت و سازهای جدید جمجمه انسان و بقایای استخوان های آن از زیر خاک در آمده است.

اقامتگاه بوم گردی انار عقدا

اقامتگاه بوم گردی انار عقدا دارای 15 باب اتاق است که در طبقات همکف و اول قرار گرفته اند. پیشینه این اقامتگاه به بیش از 300 سال پیش و دوران صفویه باز می گردد. اقامتگاه بوم گردی انار عقدا در نوروز سال 1396 پس از انجام عملیات مرمت و بازسازی فعالیت خود را آغاز کرد. از لحاظ موقعیت مکانی، اقامتگاه انار در بخش عقدا و در فاصله 35 کیلومتری از شهر اردکان واقع است.  همچنین فاصله اقامتگاه بوم گردی انار تا شهر یزد نیز حدود 90 کیلومتر است. به دلیل حفظ معماری سنتی و القاء حسی نوستالژیک، برخی اتاق های اقامتگاه بوم گردی انار فاقد یخچال، حمام و سرویس بهداشتی هستند، برای آسایش هرچه بیشتر مهمانان، حمام و سرویس بهداشتی ایرانی و فرنگی به صورت عمومی در محوطه اقامتگاه تعبیه شده است. یخچال نیز به صورت عمومی در محوطه اقامتگاه وجود دارد که در صورت هماهنگی قبلی با پرسنل این مجموعه، امکان استفاده از آن برای گردشگران فراهم شده است. شایان ذکر است اتاق های این مجموعه نیز فاقد تلویزیون هستند. افراد سالمند و خانواده هایی که کودک خردسال به همراه دارند توجه نمایند که اقامتگاه انار عقدا در بخش های داخلی و طبقات دارای پله می باشد. مهمانان عزیزی که به دنبال فرصتی برای دوری از زندگی روزمره و ماشینی هستند، می توانند در اقامتگاه بومگردی طعم زندگی به سبک سنتی را تجربه کنند.

مسجد جامع عقدا

مسجد جامع عقدا در تاریخ 840 ه.ق توسط آسیه بی بی بنت محمد عقدایی بنا شده .این مسجد دارای گرمخانه و ایوان تابستانی است. قسمت تابستانی آن در دهه اخیر ساخته شده است. بالای سر محراب بر دیواری گچی ،یک کاشی ستاره ای شکل از نوع کاشی‌های قرن هشتم ، با نقوش گل در وسط و اشعاری در اطراف آن دیده می‌شود . روی سر در ورودی اصلی مسجد ، این بیت به خط کوفی گچبری شده است:
غرض نقشی است کز ما بازماند/ که هستی رانمی بینم بقایی

مسجد هلاکو عقدا

مسجد هلاکو مربوط به دوره صفویه ست و در شهرستان عقدا، محله هلاکو واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۷۵۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده. این مسجد از آجر بنا شده و در دو طبقه ساخته شده و هر طبقه منحصراً یک اطاق داره. در این سال های اخیر سقف و پیکرش فرو ریخته بوده و اخیراً تعمیر و مرمت شده است. سنگ تاریخی آن رو که مدتی از محل خارج کرده و در خانه ای نگهداری می کردن، مجدداً در بنا نصب شده. قسمت بالای سنگ، مثلثی شکل میباشد.

مسجد صلیب عقدا

مسجد صلیب عقدا دو طبقه بوده و از طبقه بالایی آن جهت اقامه نماز استفاده می شده و طبقه زیرین آن برای عبور آب جوی قنات استفاده می شده و چندین پنجره در جهت های مختلف داره، در گذشته برای شستشو لباس و وسایل استفاده می شده. ساختمان این مسجد، توسط معماری مسیحی ساخته شده که در طرح آن شکل صلیب در نظر گرفته شده و از بالا به شکل صلیب به نظر میاید .

چاپارخانه عقدا

چاپارخانه عقدا از تاریخی ترین بناهای بین راهی در مسیر راه شاهی متعلق به دوران صفوی است و در بیرون از محدوده شهر عقدا در مجاورت کاروانسرای ابوالقاسم رشتی قرار گرفته است . دولت هخامنشی علاوه بر اهمیتی که برای راهها قائل بود چاپارخانه هایی هم ایجاد کرده است . سازمان برید یا پست امروزی در ایران ایجاد شده است . مالکیت چاپارخانه عقدا دولتی بوده است . وعام المنفعه است وزیر بنای ان متر مربع ۳۶۷.۵به طول ۲۹.وعرض ۲۳.۶وارتفاع ۷.۵متر است وو به سبک ساختمان های دوره صفویه است به سبک وسیاق چاپارخانه میبد می باشد که ظاهرا از این محل کپی برداری شده است دارای چهار برج کوچک دیده بانی در چهار گوشه است .با دیوارهای بلند گلی یا چینه است عمده مصالح به کار برده خشت ،چوب ،گل چینه وچوب است تنها سر در ورودی بصورت دو طبقه نما سازی شده ساخته شده و نشیمن گاه چاپارها بود ه است . تزیینات بنا درکنگره های قسمت بالایی دیوار بنا وبرج ها خلاصه می گردد .

آب انبار حوض صفه عقدا

آب انبار حوض صفه عقدا آب انبارها به عنوان تأمین کننده آب آشامیدنی داخل و خارج از بافت قدیم بوده‌اند و اغلب آنها توسط افراد خیّر بنا شده بوده و دارای موقوفاتی جهت آبگیری و تعمیرات می‌باشند. این آب انبارها علاوه بر تأمین آب شرب مصرفی مردم، اغلب دارای پاکنه آب قنات بوده که از آنها برای شستشو و تجدید وضو استفاده می‌کرده‌اند و در بالای سردر آنها نیز مسجدهای کوچکی برای برگزاری نماز یا محلی برای استراحت تعبیه شده بوده است.

برج چاه ریگ

برج چاه ریگ مربوط به اواخر دوره صفوی تا افشار است و در شهرستان اردکان، بخش عقدا، دهستان نارستان، روستای چاه ریگ واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ بهمن ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۴۷۳۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بافت تاریخی و کوچه باغ‌های عقدا

بافت گلی و خشتی با معماری شبیه به بافت تاریخی یزد، بافت تاریخی عقدا را نیز منحصر به فرد کرده و قدم زدن در این بافت به نوعی خاطره‌بازی در گذشته‌هاست.عقدا را شهر انار نیز خوانده‌اند به نحوی که در فصل برداشت انار یعنی از شهریور تا آبان‌ماه، جشنواره‌های متعدد انار در این منطقه برگزار می‌شود.باغ‌های انار و کوچه باغ‌های زیبا نیز در این منطقه جلوه‌ای بسیار زیبا را از طبیعت به نمایش گذاشته است.اما در نزدیکی عقدا، چند پناهگاه حیات وحش نیز وجود دارد که به لحاظ بهره‌مندی از گونه‌های گیاهی و جانوری در کشور بی‌نظیر است.

گرچه هنوز گردشگری طبیعی در استان یزد به راه نیفتاده اما وجود چنین جاذبه‌هایی در مناطقی نظیر عقدا، تماشایی است و حال و هوای ویژه‌ای به منطقه داده است.

چک‌چک، مهم‌ترین زیارتگاه زرتشتیان ایران و جهان

چک‌چک که به پیر سبز نیز مشهور است، در 68 کیلومتری شمال غرب شهر یزد در دامنه کوهی به همین نام در شهرستان اردکان واقع شده و مورد احترام زرتشتیان ایران و جهان است.این عبادتگاه، پنج شبانه‌روز در سال از 24 تا 28 خردادماه، محل زیارت و عبادت زرتشتیان است و در بقیه ایام سال، مردم سایر ادیان نیز از طبیعت این منطقه استفاده می‌کنند و یکی از قطب‌های گردشگری اردکان به شمار می‌رود.

این زیارتگاه پرجاذبه در میان صخره‌ها و بر بلندای کوه، شکوه و منظره زیبایی دارد و از آنجا که قطره‌های آب از روی کوه‌های سخت آن، همواره در حال چکیدن است، به چک‌چک معروف شده است.بر دیواره سنگی آبشار این زیارتگاه، گیاه سیاوشان روییده و قطرات آب با جلوه‌ای خاص از آن عبور کرده و در داخل حوض سنگی زیر آن برای شرب زائران ذخیره می‌شود.

زرتشتیان به این مکان پیرسبز می‌گویند و معتقدند که شاه‌دخت ساسانی به نام حیات بانو، دختر یزدگرد سوم در حمله اعراب به این محل پناه آورده و غیب شده است.با این وصف،‌ سفر به اردکان، نخستین شهرستان استان یزد از مسیر تهران به یزد، می‌تواند روزهای خوش و خاطره‌انگیزی برای مسافران نوروزی رقم بزند.