درقدیم:در فرهنگ جغرافیایی ایران جلد 5 درباره فامنین آمده‌است: قصبه‌ای از دهستان درجزین بخش رزن شهرستان همدان که در 31 هزار گزی جنوب قصبه رزن به همدان واقع است. جلگه‌ای سردسیر، دارای 4170 تن سکنه است. آب آنجا از قنات تأمین می‌شود و محصول عمده‌اش غلات، حبوبات، صیفی، لبنیات، و شغل اهالی زراعت و گله داری و صنعت دستی زنان قالی بافی است. دارای 50 دکان و یک دبستان است. راه فرعی شوسه دارد.
شهرستان فامنین یکی از شهرستان‌های تابعه استان همدان است که در شمال شرق این استان واقع شده‌است. این شهرستان از سمت شمال به شهرستان رزن، از سمت جنوب به شهرستان همدان، از سمت شرق به استان مرکزی و از سمت غرب به شهرستان کبودراهنگ محدود شده‌است.
این شهرستان از مراکز مهم تولید محصولات کشاورزی در سطح استان به‌شمار می‌رود. شهرستان فامنین در دشت فامنین-رزن واقع است. دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است. شهرستان فامنین از شهرهای قدیمی همدان به شمار می‌رود. در زمان صفویه دارای بازار بوده و در بین بلاد شمالی همدان مرکزیت داشت. فامنین زادگاه علما و عرفای بنامی چون شهید دکتر مفتح آیت اله جناب و سید احمد ملیحی شیخ بئاری ازناوی ومحدث بنام قرن پنجم هجری شیخ عبدالقادر زرقانی است. دشت سرسبز فامنین از گذشته‌های دور استقرار گاه بشر بوده تمدن قره تپه در جنوب فامنین (هزاره چهاره پیش از میلاد)، غار مصنوعی قلعه جوق (دوره اشکانی- ساسانی)، امامزاده ازناو (سلجوقی) و پل جهان آباد و حمام قدیمی شهر فامنین (دوره صفوی) و دهها اثر تاریخی دیگر گواه این ادعاست.
تقسیمات کشوری
شهرستان فامنین از 2 بخش،1 شهر و 4 دهستان تشکیل یافته‌است.
بخش مرکزی شامل دهستان خرم‌دشت و مفتح میباشد. شهرها شامل فامنین بوده و بخش پیشخور شامل دهستانهای پیشخور و زردشت است.
بناهای تاریخی
آتشکدهٔ قره‌تپه.
امامزاده عین و غین.
برج گلشن.
پل جهان‌آباد.
حمام فامنین.
غار قلعه‌جوق.
کاروانسرای یارم‌قیه.
مسجد خوش‌آباد.
پل جهان آباد فامنین
پل جهان‌آباد در ۶ کیلومتری جنوب فامنین واقع شده و یکی از آثار دوره صفویه در استان همدان به شمار می‌رود. این پل بر روی رودخانه قره‌چای احداث شده و دارای ۵ دهانه میباشد که ۳ دهانه مرکزی دارای اندازه مساوی و ۲ دهانه دیگر کوچک‌تر می‌باشند. این پل بر روی ۴ ستون سنگی پی‌ریزی شده و ملات به کار رفته در آن آجر و گچ میباشد.
حمام فامنین
حمام تاریخی فامنین یکی از مهمترین آثار تاریخی شهرستان فامنین می باشد که درداخل شهر ودرمحلات قسمت جنوبی شهرفامنین ودر مجاورت مسجد جامع قرار گرفته است .بنا از لحاظ پلان مستطیل شکل می باشد ونوع معماری وطاق وقوسهای بکار رفته در بنا شباهت زیادی به آثار دوران قاجاریه دارد وجزء بناهای تحت حفاظت سازمان میراث فرهنگی ،صنایع دستی وگردشگری می باشد. حمام قدیمی فامنین با مساحتی حدود 380 متر مربع با پلان مستطیل شکل دارای درب وراهروی ورودی در ضلع شرقی بنا وحمام سرد یا رختکن وهشتی ما بین حمام سرد وحمام گرم ونیزحمام گرم ودر ضلع شمالی حمام گرم دو خزینه آب گرم وسرد وخلوت خانه میباشد. پایه ها وطاقهاآجری بوده وتوسط طاق وتویزه هایی به صورت طاق جشمه به هم متصل گردیده ودر جبهه غربی بنا حمام نوسازی قرار گرفته، که احتمالا”در چند دهه گذشته بر روی قسمتی از حمام قدیمی زنانه ساخته شده است. با توجه به نوع معماری ومصالح وتزئینات آجری وطاق وقوس شباهت زیادی با آثار دوران قاجاریه دارد.
برج گلشن
برج گلشن در روستای خوش آباد واقع در 19 کیلومتری شهر فامنین استان همدان قرار دارد.این برج در اواخر دوره قاجار منصوب به برادران گلشن است که در 4 طبقه ساخته شده است .طبقه زیرین برج گلشن به عنوان زندان و طبقه بالا به عنوان برج نگهبانی و تامین امنیت روستا و طبقه‌های مابین جهت سکونت مورد استفاده قرار می‌گرفته است .البته روستای تاریخی خوش آباد دارای یک مسجد باستانی است که در حال حاضر نیز مورد استفاده اهالی قرار می‌گیرد.
امامزاده عین و غین
در 40 کیلومتری شهر فامنین و بر بلندای تپه‌ای در جنوب شرق روستای ازناو، امامزاده عین و غین (امامزاده ازناو) به چشم می‌خورد. امامزاده عین با پلانی مربع و با ابعاد 10 در 10 متر از آجر ساخته شده است. درب ورودی امامزاده در سمت شمال بنا قرار دارد که با تزئینات آجرکاری زیبا در نمای بیرونی، بنا را با طرح‌های چلیپایی و گلبرگ آراسته‌اند. نمای داخلی بنای امامزاده عین که به دوران سلجوقی تعلق دارد فاقد هر گونه تزئیناتی است. ارتفاع این امامزاده به 13 متر می‌رسد. با توجه به تحقیقات و مطالعه در کتب تاریخی شخص متوفی در بنای امامزاده عین را به عین الشرف نسبت می‌دهند.
در فاصله 20 متری شمال غربی امامزاده عین بنایی دیگر دیده می‌شود که با نام امامزاده غین می‌شناسند و فاقد هر گونه کتیبه‌ای در بناست. امامزاده غین را به صورت چهار ضلعی و با مصالحی چون سنگ لاشه و ملات گِل با گنبدی کم‌خیز ساخته‌اند. این بقعه را با توجه به سنگ قبر یافت شده در کنار بنا که بر روی آن نام امامزاده غین حک شده است به عزالشرف از سادات حسنی نسبت می‌دهند. امامزاده عین و غین (امامزاده ازناو) به دلیل شباهت با گنبد علویان همدان با نام بنای دوقلو نیز شناخته می‌شود.
غار قلعه جوق
در 35 کیلومتری شهرستان فامنین و در روستای قلعه جوق بالا جاذبه‌ای باستانی در دل صخره‌های کوه به نام غار قلعه جوق به چشم می‌خورد. در مسیر رسیدن به غار از میان کوچه باغ‌های روستا، چشمه‌ای طبیعی از دل زمین می‌جوشد و با خود خنکایی را به اهالی و گردشگران هدیه می‌دهد. این غار در دل صخره‌های کوهی به نام قوزی قشلاق و در ارتفاعی در حدود 28 تا 30 متر از سطح زمین به دست انسان کنده شده است. در دیواره صخره‌ای کوه قوزی قشلاق 3 دهانه نزدیک به هم دیده می‌شود که ورودی‌های غار محسوب می‌شوند. تاریخ ساخت قلعه را با توجه به نوع سازه‌ها مربوط به دوران پیش از اسلام و مادها می‌دانند. برای ورود به غار قلعه جوق به تجهیزات سنگ نوردی و کوهنوردی نیاز است تا با ایمنی کامل به غار برسید. پس از بالا رفتن از دیوارهای عمودی و رسیدن به دهانه ورودی غار، به بخش اصلی غار قلعه جوق و دالانی طولانی می‌رسید که در اطراف آن تعداد 12 تا 15 اتاق قرینه به ابعاد 2 در 2 متر در دل صخره‌های کوه حفر شده است.
روستای طمه چی
طمه چی، روستایی از توابع بخش فامنین شهرستان همدان است این روستا در دهستان مفتح قرار دارد .این روستا تقریبا” ۳۰ کیلومتر با شهرستان فامنین فاصله دارد و باشهرستان همدان حدود ۹۰ کیلومتر فاصله دارد . روستای طمه چی بافت بسیار زیبا و سنتی خودش را با دیوارهای سنگ چینی حفظ کرده است و همین امر باعث شده که گردشگران زیادی در تمام اوقات سال به این روستا سفر کنند این روستا با روستای قلعه جوق که از روستای دیدنی استان است و همچنین روستاهای هیزج و خوماجین همسایه است این روستا در مجاورت استان مرکزی واقع شده و این امر باعث شده تا بسیاری از گردشگران از استان مرکزی نیز به این روستا سفر کنند کار نقشه برداری طرح هادی از سال ۸۵ در این روستا انجام شده و کار نو سازی و مقاوم سازی در این روستا اغلب از طریق خود مرد م روستا انجام شده است دامداری کشاورزی و باغداری از جمله منابع خوب روستای طمه چی است در این روستا کشاورزان به کشت گندم جو و یونجه مشغول می باشد باغداری هم رونق خوبی دارد اما نقطه قوت این روستا دامداری و دامپروری است.
روستای تاوه
روستای تاوه که در ۳.۵ کیلومتری شهرستان فامنین قرار گرفته است و تقریبا” جمعیتی ۱۹۵۰ نفر در قالب ۴۲۰ خانوار دارد فاصله روستا تا مرکز استان در حدود ۵۵ کیلومتر است اهالی این روستا از نعمت آب و برق تلفن گاز ۴ مدرسه و ۲ مسجد و ۱ حسینیه برخوردارند فاز اول طرح هادی در روستا اجرا شده و حدود ۳۰ درصد خانه ها در روستا مقاوم سازی شده اند منبع و شغل اصلی در این روستا بیشتر از طریق کشاورزی و دامداری صورت می گیرد.
روستای نگارخاتون
روستای نگارخاتون از توابع شهرستان فامنین و از این شهرستان حدود ۴ کیلومتر فاصله دارد این روستا با شهرستان همدان ۵۵ کیلومترفاصله دارد در اینن روستا حدود ۲۱۰۰ نفر در قالب ۵۹۰ خانوار زندگی می کنند اهالی خوب و باصفای روستای نگارخاتون بیشتر به کار کشاورزی و دامداری و دامپروری مشغول هستند.
روستای فیض آباد فامنین
روستای فیض آباد که از توابع شهرستان فامنین است و تقریبا” در ۵ کیلومتری این شهرستان واقع شده است. و فاصله این روستا با شهرستان همدان ۵۵ کیلومتر است. اهالی خوب روستای فیض آباد بیشتر به کار کشاورزی دامداری و زنبورداری مشغول هستند. حاصل تلاش مردم خوب و پر تلاش مردم روستای فیض آباد محصولاتی چون گندم، جو،ذرت،چغندر قند،انگور و حتی بعضی از میوه جات مختلف است .
روستای ماماهان
این روستا در دهستان درجزین سفلی ، بخش فامنین در استان همدان قرار دارد . آب و هوای روستا سرد و خشك است و روستا در یك منطقه دشتی واقع شده است . كار اغلب مردم : كشاورزی ، دامداری ، باغداری و فرشبافی می باشد . فراورده های این روستا شامل : گندم ، جو ، یونجه ، تره بار و انگور می باشد . كشت محصولات آبی و دیمی است . جانوران این روستا : گرگ ، روباه ، شغال ، خرگوش و كبك است .
سایت جالبی نیست و ناقص است
زیاد کامل توضیح نداده است