در کنار کوهی به نام کوه خانقاه، در کنار پارک برهان‌الدین و در نزدیکی زیارتگاه خواجه خضر، بنایی به نام خانقاه ابوسعید ابوالخیر قرار دارد. بالای این کوه هم قلعه‌ای مشهور به قلعه دختر قرار دارد که البته در حال تخریب است.
در ساخت بنا از مصالح سنگ و آجر چهارگوش و خشت استفاده شده است. در محوطه این بنا سکویی قرار دارد که از سنگ مرمر است و به احتمال زیاد محل درس و مراسم مذهبی شاگردان بوده است.
این خانقاه در مالکیت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است و به همین دلیل هرگونه تخریب و آسیب احتمالی ازسوی اشخاص حقیقی یا حقوقی جرم محسوب می‌شود و قابل پیگیری است.
با پایان عملیات مرمت و بازسازی خانقاه شیخ ابوسعید ابوالخیر، توجه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی به این خطه از استان کرمان می‌تواند جلب شود. خانقاهی قدیمی است که تحقیقات نشان داده است قبل از زمان شاه نعمت الله ولی هم بوده است عوام آن را مدرسه و آرامگاه شیخ ابوسعید می دانند که به علت کم توجهی مخروبه گشته است.این خانقاه در دامنه کوهی به همین نام بنا شده است .
این مکان محل ریاضت و چله نشینی های عارفان بزرگی چون شاه نعمت الله ولی و شیخ برهان الدین و مریدان ایشان بوده است . در این خانقاه سالکان و فقیران خلوت نشین نیز مانند شیخ خانقاه ، زاویه ی خاص خویش داشته اند . شاه نعمت الله ولی شاعر پرآوازه كرمان در این خانقاه سكونت داشته است.
خانقاه ابوسعید ابوالخیر کوهبنان که یکی از بناهای تاریخی و معماری این شهرستان است دفتر نمایندگی سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی وگردشگری استان کرمان می شود.
عملیات مرمت اثر تاریخی خانقاه شیخ “ابوسعید ابوالخیر” با هدف تغییر کاربری برای ایجاد مرکز آموزش صنایع دستی و محل دفتر نمایندگی سازمان میراث فرهنگی شهرستان کوهبنان آغاز شد.
خانقاه شیخ ابوسعید ابوالخیر از جمله جاذبه های تاریخی شهرستان کوهبنان است که در طول تاریخ بخش های زیادی از آن دستخوش تغییرات زیادی شده است آنچه از این مجموعه باقی مانده سند و شناسنامه ای است که نشان می دهد این مجموعه در گذشته جلوه‌ای تاریخی از هنر ایرانی را در خود جای داده است گچبری‌ها و نقاشی‌های به جا مانده در محراب ایوان اصلی و اطاق های ضلع شمالی مجموعه، نشان از دوره‌های تاریخی بیش از ۵۰۰ سال در این بنا دارد.
سنگ نوشته
در دامنه کوه خانقاه و موازی با تخت لطیفی مقابل مسجدالرضا اشعاری زیبا بر دل صخره ای سخت حک شده است که منسوب به کمال الدین خجندی است و قدمت آن حدود ۷۰۰ سال می دانند.
شیخ ابوسعید ابوالخیر که بود ؟
شیخ ابوسعید ابوالخیر از عارفان بزرگ و مشهور پایانیِ سده چهارم و اوایل سده پنجم هجری در یکم محرم ۳۵۷ قمری در میهنه متولد گردید و در ۴ شعبان ۴۴۰ قمری در زادگاهش دیده از جهان فروبست.
میهنه، زادگاه و محل دفن ابوسعید ابوالخیر، ناحیه‌ای میان سرخس و ابیورد، اکنون شهرکی در خاک ترکمنستان در ۱۳۰ کیلومتری جنوب شرقی عشق آباد، مقابل چهچهه در خاک ایران است.
او سال‌ها در مرو و سرخس فقه و حدیث آموخت تا در یک رویداد مهم در زندگی‌اش، درس را رها کرده و به گرد صوفیان پیوست و به وادی عرفان روی آورد.
شیخ ابوسعید پس از دریافت طریقه تصوف در نزد شیخ ابوالفضل سرخسی و ابوالعباس قصاب آملی به دیار اصلی خود (میهنه) بازگشت و هفت سال به ریاضت پرداخت و در سن ۴۰ سالگی به نیشابور رفت.
در این سفرها بزرگان علمی و شرعی نیشابور با او به مخالفت برخاستند، اما چندی نگذشت که مخالفت‌ها به موافقت بدل شد و مخالفان وی تسلیم شدند.
او تمام عمر خویش را در تربیت مریدانش سپری کرد. نوهٔ شیخ ابوسعید ابوالخیر، محمد بن منور، در سال ۵۹۹ کتابی به نام اسرار التوحیددربارهٔ زندگی و احوالات شیخ نوشته‌است.
ابوسعید در روز پنجشنبه (شب آدینه) چهارم شعبان ۴۴۰ قمری در میهنه وفات یافت.
آثار شیخ ابوسعید
کتاب‌هایی که برپایهٔ سخنان بوسعید گردآوری شده‌است عبارتند از:
اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی سعید تألیف محمدبن منور بن ابی سعد بن ابی ظاهر بن ابی سعید از نوادگان وی
رساله حالات و سخنان شیخ ابوسعید گردآورنده: ابوروح لطف‌الله نوه ابوسعید
سخنان منظوم ابوسعید ابوالخیر
ابوسعید در فرهنگ شرق زمین شبیه سقراط است. گرچه عملاً در گردآوری معارف صوفیه اثر جداگانه‌ای به جای نگذاشته‌است با این وجود در همه جا نام و سخن او هست. چندین کتاب از سخنان وی به وسیله دیگران نگارش یافته و دو سه نامه سودمند مهم که به ابن سینا فیلسوف نامدار زمان خود نوشته‌است از او بر جا مانده‌است.
به رغم اینکه وی در معارف صوفیه اثری مهمی تألیف نکرده‌است اما از شواهد و قرائن برمی‌آید که در ذهن ابوسعید، یک جهان‌بینی عرفانی، به صورت کل و منظم وجود دارد.
آرامگاه ابوسعید ابوالخیر
آرامگاه مشهور ابوسعید ابوالخیر در ۵ کیلومتری شمال شهرک میهنه، زادگاه وی، ناحیه‌ای بین سرخس و ابیورد و در دل بیابانهای ترکمنستان در ۱۳۰ کیلومتری جنوب شرقی عشق آباد، روبرویِچهچهه در خاک ایران است. ابوسعید نزد ترکمن ها بسیار مجرب بوده و همواره مرجع زیارت آنها می باشد. علی رغم اینکه دسترسی مناسبی جهت زیارت آرامگاه وی وجود ندارد اما همواره پذیرای مردم ترکمنستان می باشد. ابوسعید در ترکمنستان به منه بابا مشهور است. چرا که هر پیر و صاحبدلی با پسوند بابا شهرت دارد. بنای آرامگاه وی بسیار قدیمی و برپا می باشد. چندین مقبره دیگر نیز در حوالی مزار وی مدفون می باشند.
آرامگاهی نیز در روستای مهنه از توابع شهرستان مه‌ولات واقع در استان خراسان رضوی را به ابوسعید ابوالخیر نسبت داده‌اند.
بنای این آرامگاه در ۵۵ کیلومتری جنوب شرقی تربت حیدریه و ۷ کیلومتری فیض‌آباد در روستایی به نام مهنه قرار دارد که به اعتقاد برخی مدفن شیخ ابوسعید ابی‌الخیر پیر مهنه است. گردآورنده اسرار التوحید به روشنی محل دفن شیخ را میهنه خاوران ذکر کرده‌است که اکنون این نقطه در خارج از مرزهای ایران می‌باشد.
باستانی پاریزی، در مورد آرامگاه ابوسعید ابوالخیر در کتاب «بارگاه و خانقاه: در کویر هفت کاسه» چنین گفته‌است که:
«… مزار ابوسعید ابوالخیر در مهنه دشت خاوران است و هم‌اکنون آثار آن در جمهوری ترکمنستان جاودان است ولی در خراسان رضوی نیز دو جا به نام مزار ابوسعید ابوالخیر شهرت دارد: یکی در مهنهشهرستان مه‌ولات و دیگری در شهرستان جلگه‌رخ در نزدیکی کدکن در میون دشت ساختمانی است که گذشته سندی هم ندارد ولی بر سر آن اشعاری نوشته شده و آن را به نام مزار شیخ ابوسعید ابی الخیر معرفی کرده‌اند و همگان مردم بدین نام جای تبرک می‌جویند و حدس من این است که هر دو جا یک روزی قدمگاه شیخ ابوسعید بوده‌است…»
بیتی ساده و زیبا از ابو سعید ابو الخیر:
من دل ندهم ب کس برای دل تو
تو دل ب کسی مده برای دل من