قلعه فرادنبه دارای وسعتی حدود ۱۰ هزار مترمربع و یکی از قلعههای وسیع و پرحجم استان چهارمحال و بختیاری است و از لحاظ ساخت و معماری به صورت دو طبقه و با برج و باروی بلند ساخته شده است.
رضاقلیخان ایلبیگی پدر ضرغامالسلطنه در زمان حکومت خود، در این محل قلعهای ساخت که به «قلعهکهنه» معروف است. قلعه ابتدا ساختمانی در بخش شرقی و مهمانسرای خوانین بختیاری بوده که از سوی عموها و پدر به حاج ابراهیمخان ملقب به ضرغامالسلطنه واگذار شد و ایشان هم بعدها در کنار این قلعه، بخش جدیدی در ضلع غربی به آن اضافه کرد که به قلعهی ضرغامالسلطنه معروف است. زمان ساخت این قلعه بر اساس کتیبه آجری کنار دروازهی اصلی آن مربوط به سال ۱۲۷۹ هجری قمری (دورهی قاجار) است و حدود ۱۶۰ سال قدمت دارد.
قلعه فرادنبه در کنار بافت مسکونی واقع و حصار و برجهای آن از ارتفاع زیادی نسبت به سایر قلعههای استان برخوردار است. قلعه دارای کلیه فضاهای معماری مورد نیاز با به کار بردن مصالح ساختمانی عالی، دارای تزیینات آینهکاری، گچبری، نقاشی، حجاری و… در سطح گسترده در اتاقها و ملحقات و توابع بوده و تمامی اجزا ساختمانی داخل حصار قرار داشتهاند. ۴ برج بلند در ۴ گوشه حصار علاوه بر این که به عنوان انبار مورد استفاده قرار میگرفتهاند، در قسمت زیرین گاهی جهت زندان و بازداشت افراد هم کاربرد داشتهاند.
وسعت زیاد قلعه و ملحقات آن از یک طرف که با اضمحلال قدرت خوانین امکان حفاظت و نگهداری آن را برای وارثین غیرممکن نموده است. به دلیل متروکه ماندن، کهنگی، فرسودگی و توسعه نامناسب شهر بخش اعظم این اثر از بین رفته است و این بنا در ردیف بناهای نیمهمخروبه قرار دارد. هماکنون جز جبههی شمالی قلعه کهنه و بخشهای کمی از مخروبههای حرمسرای قلعه جدید و حمام و بخشی از سردر و باروی ضلع جنوبی بقایای بیشتری باقی نمانده و روی محدودهی اصلی لامردون (بیرونی) و جبهه جنوبی حرمسرای قلعه جدید، خانههای نوساز ساخته شده است.
این قلعه که از جاذبه های تاریخی فرادنبه می باشد ، در ۱۸ اسفند ۱۳۸۷ با شماره ۲۵۳۶۷ به ثبت آثار ملی ایران رسید.
بانی قلعه
همانطور که گفته شد، قلعه متعلق به ابراهیم خان ضرغامالسلطنه است. ضرغامالسلطنه فرزند رضاقلی خان ایلبیگی بود که وی را در شمار صوفیان نیز دانستهاند و از این رو به «حبعلی شاه» نیز شهرت داشته است. ضرغامالسلطنه بعد از قیام مردم اصفهان علیه استبداد محمدعلیشاه با تقاضای کمک حاجآقا نورالله نجفی اصفهانی با هفتهزار نفر و ۱۱۰ تن از بختیاریها از همین قلعه ضرغامالسلطنه، راهی اصفهان شد و توانست اصفهان را فتح کند. پس از این صمصامالسلطنه نیز به وی پیوست و اصفهان به طور کامل فتح شد. ضرغامالسلطنه در فتح تهران نیز نقش داشت و گفته شده محمدعلیشاه با شنیدن خبر راهی شدن ضرغامالسلطنه به تهران به سفارت روسیه در زرگنده متحصن شد.
ضرغامالسلطنه از نظر فکری با سرداراسعد اختلاف داشت و اختلاف آنها کمکم پررنگتر هم شد. همین امر سبب شد که به دلیل اختلاف بسیار، سرانجام ضرغامالسلطنه از سیاست کناره گیرد. ضرغامالسلطنه بسیار به مشروطیت پایبند بود و برای به ثمر نشستن آن بسیار تلاش کرد و برای این کار به همراه ستارخان و باقرخان تشکیل انجمن هیات اتحادیه احرار را برای استقرار اصول مشروطیت دادند. وی در سال ۱۳۳۷ قمری درگذشت و در فرادنبه واقع در بروجن به خاک سپرده شد.
امروزه قلعه ضرغامالسلطنه، بسیار آسیبدیده است و دیوارهای قلعه در بسیاری نقاط در حال تخریب است. این قلعه تاریخی که بزرگترین قلعه در استان است، کمی مورد بیتوجهی قرار گرفته است. بازدید از این قلعه بسیار کم است و قلعه چندان شناخته شده نیست. شاید همین امر سبب شده است که قلعه مورد بیتوجهی و بیمهری مردم قرار گیرد. هنوز هم حتی بسیاری از مرم بختیاری از وجود این قلعه بیخبر هستند. امید است با معرفی این قلعه، توجه بیشتری به حفظ و مرمت آن صورت گیرد.
