آرامگاه خمینی کبیر که در ایران به “حرم مطهر” شهره است، در جنوبی ترین نقطه تهران و در کنار گلزار شهدای بهشت زهرا (س) بنا شده است و در نوع خود، در حقیقت مجموعه ای بزرگ و کم نظیر به شمار می رود.
امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی وقتی وارد ایران شد گفت که ” طلبه‌ای بیش نیستم “، اما به او لقب امام داده شد. او بر ساده‌زیستی اصرار داشت و می‌گفت ” یک موی کوخ نشینان ” را به ” همه کاخ نشینان ” ترجیح می‌دهد.
در زمان ارتحال تا اربعین امام خمینی (س)، حرم اولیه با مرکزیت ضریح مطهر شکل گرفت و پوشش آن با استفاده از امکانات موجود در کشور و سازه های فضایی در مدت کمی مسقف شد.گنبد اصلی نیز با استفاده از 8 ستون و ارتفاع 8 متر ظهور پیدا کرد. همچنین 4 گلدسته در شمال، جنوب، شرق و غرب ساخته شد. طول هر کدام از این گلدسته ها به 91 متر می رسد.حرم مطهر از جاذبه های مذهبی تهران،دارای ابعاد 126 × 126 متر است که به نه مربع 42×42 متر، تقسیم شده است. و چهار ورودی عظیم ضریح مطهر را که در مرکزیت مربع وسط قرار دارد، در بر گرفته است. سبک معماری اسلامی با استفاده از مصالح و هندسه خاص و مدرن از آن نمادی ساخته که هر زائری را مجذوب خود می کند.نمای داخلی حرم که صرفاً بر چهار ستون استوار است، جلوه و عظمت خاصی را به بیننده القا می کند. این طرح تنها دو سال پس از ارتحال حضرت امام (س) نظر مسئولان را به خود جلب کرد و از سال 1370 بخش های اولیه طرح اصلی به اجرا درآمد. در همین راستا یک سال بعد صحن های شرق و غرب به مساحت 120 هزار متر مربع زیربنا طراحی و کلنگ اجرای آن زده شد. این دو صحن را که به صحن های شهدا و آقا مصطفی مشهور هستند، دو حیاط بزرگ تکمیل می کنند. کاربری این صحن پاسخگویی به تمام نیازهایی است که حرم در بخش های مختلف می تواند داشته باشد. برای نمونه می توان از بخش فرهنگی نام برد که موزه حضرت امام (س)، انقلاب و شهدا در این بخش تعریف شده است.
همچنین بخش تجاری ـ با توجه به دور بودن مجموعه از شهر ـ شکل گرفت تا پاسخگوی زائرین باشد و در بخش اقامتی و هتلینگ نیز در دو قسمت شمال غرب و شمال شرق مراکزی ایجاد شد تا زائرین به صورت انفرادی، خانوادگی و دسته جات بتوانند در آن مستقر شوند. وجود بیمارستان مجهز و فوق تخصصی در قسمت جنوب غرب که در حال اتمام است نیز قابل توجه است. باید اشاره کرد که شکل معماری طرح از ابتدا ایده یادگار امام مرحوم حاج سید احمد خمینی (ره) بود. ایشان بر این باور بودند که اگر بشود معماری و شکل کلی حرم، نماد انقلاب عاشورایی حضرت سید الشهدا و یارانشان باشد و نماد خیمه و معماری شیعی خیلی بهتر است و این سبک و سیاق را طراحان به عنوان دستورالعمل سرلوحه قرار دادند. گنبد اصلی در حرم مطهر بالای ضریح قرار گرفته و 4 گنبد فیروزه ای که در ورودی صحنین قرار دارد که عملاً صحن اصلی را در برگرفته اند؛ برای همین مجموعاً 5 گنبد می بینیم که از 5 تن آل عبا نشان دارد.
اصولاً اعداد انتخابی در معماری مجموعه حرم اعدادی با نماد خاص انتخاب شده اند. تعداد 5 گنبد نشان پنج تن آل عبا است. ستون های زیر گنبد اول عدد 8 است که برگرفته از امام هشتم و در آئین ما جایگاه دارد؛ همچنین تزئینات روی در نیز شمسه های 8 تایی هستند. گنبد ها نیز در سه ارتفاع 42، 57 و 68 متری ساخته شده است که از سال 42، شروع انقلاب، سال 57، پیروزی انقلاب و سال 68، ارتحال امام نشان دارد.
