شهر تیمگاد، شهری باستانی در بتنا الجزایر است که قدمت آن به 100 سال قبل از میلاد برمی‌گردد. این مکان از جاهای دیدنی الجزایر، در سال ۱۹۸۲ در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این شهر که از دوره‌ی رومیان به جا مانده است توسط پادشاه تراژان رومی در2000 سال قبل از میلاد بنا شده است. شهر تیمگاد را بسیار حساس و دقیق طراحی کرده‌اند و بهترین مثال طراحی شبکه‌ای شهر در آن به دست معماران قدیمی رومی اجرا شده که دیدنش برای هر بیننده‌ای تماشایی است.
برای محافظت از حمله بربرها که در نزدیکی کوه آورس بودند شهر تیمگاد را مانند سنگری ساختند. در اصل تیمگاد مانند یک کلنی نظامی برای رومیان در نظر گرفته شده بود و ساکنان اصلی شهر سربازان ارتش رومی بودند که به ازای فدا کردن جان‌هایشان و خدمت گذاری آنها در شهر تیمگاد زمین به آنها واگذار می‌شد. این شهر از بهترین نمونه‌های شهر سازی رومیان است که منظم و بدون تقاطع در خیابان‌هایی که دارای بافتی انعطاف پذیر و شطرنجی است، قرار دارد.
طرح اصلی شهر تیمگاد یک مربع کامل با اضلاعی به طول ۳۵۵ متر بود با یک طرح قائم که به وسیله دکمنوس ماکزیموس decumanus maximus (با خیابان‌های شرقی-غربی) و کاردو cardo (با خیابان‌های شمالی-جنوبی) برجسته و با ردیف ستون‌های قرنتیان (Corinthian) خط‌کشی شده بود.
طرح به این منظور بود که فضایی را برای ۱۵۰۰۰ ساکن فراهم کند، ولی ساکنین شهر تیمگاد خیلی زود از این تعداد بیشتر شد و از این طراحی عمودی-افقی بیرون زد. این شهر گستردگی بیشتری پیدا کرد ولی امروزی‌تر سازماندهی شد. تیمگاد طی ۳۰۰ سال بعد توسعه پیدا کرد، واحدهای مسکونی به زمین اصلی اضافه و از سایز اصلی خودش ۴ برابر بزرگتر شد.
شهر باستانی تیمگاد یکی از سایت های میراث جهانی یونسکو بوده که هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جلب می کند. در مسیر ورودی این شهر، موزه تیمگاد قرار گرفته است که در آن، کلکسیون بی نظیری از موزاییک کاری های این شهر باستانی نگهداری می شود. تابلوهای موزاییک کاری بی نظیری که تصویر بعضی از آن ها حتی برای خانه های مدرن امروزی هم مناسب هستند. برای دیدن شهر باستانی تیمگاد می بایست ابتدا خود را به شهر باتنا (Batna) رسانده و از آنجا با کرایه تاکسی خود را به این شهر برسانید.
کلمه تیمگاد (Timgad) در واقع مخفف عبارت Colonia Marciana Ulpia Traiana Thamugadi بود. این شهر توسط امپراتور تورجان در حدود سال های ۱۰۰ سال میلادی تاسیس شد. امپراتور تورجان
برای یادبود مادرش مارسیا (Marcia)، خواهر بزرگش اولفیا مارسیانا (Ulpia Marciana) و پدرش مارکوس آلپیوس تراینوس (Marcus Ulpius Traianus) این نام را برای شهر برگزید. با این حال این شهر در ابتدا برای سکونت سربازان و لژیونرهای آگوستان سوم ساخته شد.
بخش های مختلف این شهر، شامل، میدان و فوروم، ساختمان تئاتر، کتابخانه، قلعه و ساختمان تئاتر همچنان قابل دیدن هستند. این شهر ۱۴ حمام دارد که بهترین حمام آن با ۴۰ اتاق در انتهای خیابان کاردو قرار گرفته است. دو خیابان سنگفرش اصلی شهر نیز به راحتی شما را برای تماشای بخش های مختلف شهر، هدایت می کند.
فوروم شهر
ماهیت شهر باستانی تیمگاد به راحتی با نگاه کردن به ساختار و ساختمان های آن مشخص می شود. با یک نگاه به راحتی می توانید تشخیص دهید که با شهری رومی طرف هستید. شهری که تمام عناصر معماری رومی را در خود دارد. به عنوان مثال، در مرکز شهر باستانی تیمگاد فوروم یا یک میدان عمومی قرار دارد که میدانی عمومی برای اهداف مختلف بود. در این میدان، بسیاری از کالاها و محصولات مردم به فروش می رسید و به نوعی حکم بازار میدانی را داشت. جدای از این جریان، فوروم ها مکانی برای گردهمایی مردم بودند. بسیاری از ابلاغیه ها و اخبار را در این میدان به اطلاع همگان می رساندند. در نتیجه می توان فوروم ها را مکانی برای اتفاقات اجتماعی مهم شهر دانست.
ساختمان تئاتر شهر
در ناحیه جنوبی فوروم (میدان) شهر باستانی تیمگاد یکی دیگر از بناهای مهم شهر قرار گرفته است. ساختمان تئاتر شهر مکانی بود که تمام نمایش ها و مراسم های شهر برای بازدید عموم مردم در آن برگزار می شد. این ساختمان تئاتر در حدود سال های ۱۶۰ میلادی ساخته شده بود و برای ساخت آن، تپه کناری را به دو نیمه تقسیم کرده بودند. به این صورت توانسته اند که جایگاه تماشاچیان را به صورت پلکانی روی تپه بسازند. اگر چه تئاتر تیمگاد جزو کوچکترین ساختمان های تئاتر در امپراتوری روم محسوب می شود اما می تواند حدود ۳۵۰۰ نفر را در خود جای دهد. قرار گیری همین تعداد در یک سالن تئاتر شاید بتواند نشان دهنده رونق و جمعیت شهر باستانی تیمگاد در میان دیگر شهرهای امپراتوری رم باشد.
حمام های شهر باستانی تیمگاد
یکی از جالب ترین قسمت های شهر باستانی تیمگاد باید به ۱۴ حمام و خرابه های باقی مانده آن ها اشاره کرد. آثار تمام ۱۴ حمام باقی مانده است. یکی از این حمام ها در انتهای شمال مسیر کاردو قرار گرفته است. حمام هایی که در سمت چپ کاردو (خیابان سراسری و اصلی شهر) و در کنار دروازه ورودی ساخته شده اند، بیشتر برای استفاده مسافران خسته بوده است. افرادی که تازه وارد شهر می شدند، می توانستند پس از استحمام در این حمام ها، پاک و تمیز وارد شهر شوند.
امروزه بیشتر خانه ها و سازه های شهر باستانی تیمگاد (چیزی در حدود صد خانه) توسط باستان شناسان در طی دهه ها، حفاری شده است. باستان شناسان در طی این حفاری ها، توانستند راجع به ساکنان رومی تیمگاد اطلاعات بسیاری را به دست آورند. یکی از جالب ترین خانه هایی که در پی این حفاری ها، به آن رسیدند، خانه ای است که در کنار حمام های شهر و در انتهای شمالی کاردو واقع شده است. باستان شناسان پس از تحقیقات بیشتر راجع به این خانه، به شواهدی رسیدند که نشان می داد این خانه، بعدها به یک کلیسای مسیحی تبدیل شده است.
