یکی از مقدس ترین موجودات این جهان برای ما انسان ها همین سیاره کروی شکل و نورانی بوده است. نور خورشید طلایی رنگ است و یکی از اعجاب انگیز ترین قدرت هایی که دارد این است که می توان نور آن را به شکل های متفاوت و به رنگ های دیگر درآورد.
امروز به معرفی پنجره های اُرسی خواهیم پرداخت که در نمونه های باقی مانده آن، نشان از اهمیت خورشید و هنرنمایی معماران برای زیباتر کردن نور خورشید داشته اند.
آشنایی با هنر ارسی سازی
ارسی گونه ای پنجره چوبی و شبکه دار کشویی است که با بالا و پایین رفتن باز و بسته می شود. بلندای ارسی از کف تا آسمانه است.
ارس در فارسی به چم (معنای) گشاده لوز روس و اروس است. در اروپا به این گونه درها گیوتین می گویند. استاد پیرنیا واژه ارسی را پارسی می داند برابر گشاده و باز.
در فرهنگ ها ارسی را یک واژه روسی دانسته اند “ار” پیشوندی است برابر بالا رفتن که در برخی واژه های دیگر مانند ارچین دیده می شود و “سی” برابر پرتو و چشمه که در گویش های نیمروزی(جنوبی) ایران روایی است.
بدنه ارسی با چوب به شیوه منبت کاری و مشبک (گره چینی) و نقش های متنوع هندسی و گیاهی ساخته می شود و سپس درون شبکه های چوبی شیشه های رنگی کار گذاشته می شود.
تاریخچه آثار ارسی
قدیمی ترین آثار ارسی سازی در ایران مربوط است به عصر صفویه که در نقاط مختلف کشور و در بناهای مربوط به این عصر دیده شده است ارسی سازی پس از تلفیق با هنر قواره بری که در عصر قاجار اتفاق می افتد اوج و عظمتی دو چندان می یابد. متاسفانه این گونه هنرها با ورود آهن رو به نابودی گذاشته وگستردگی پیشین خود را از دست داده اند.
هنر پنجره های ارسی در جهان در مشهد
اول از همه جا دارد تا اشاره ای به مشهد و هنر بی نظیر پنجره های اُرسی این شهر داشته باشیم. استفاده از پنجره های اُرسی در ایران پر رنگ و لعاب تر از کشورهای دیگر خود نمایی می کنند.
زمانی که نور از این پنجره ها می گذرد و به روی فرش های رنگارنگ کف خانه ها و حرم های این شهر می افتد، جلوه و شکوهی به آن اضافه می کند که شاید نتوان در جای دیگری از دنیا نمونه آن را دید.
کلیسای سنت میشل در اینکپن انگلستان
هر پنجره های اُرسی در جهان در اروپا هم جریان داشته است و در بعضی از کلیساهای این کشور می توان نمونه های خارق العاده از این پنجره ها را دید.
شاید برای تان جالب باشد که بدانید در هنر چوب و شیشه ای که در این کلیساهای این کشور به کار رفته است، هر کلیسا از طرح های به خصوصی در پنجره های اُرسی برای نشان دادن ماهیت اعتقادات و نشان گان خود استفاده کرده است. به ویژه در این کلیسا که پنجره های آن نشان می دهد که این مکان یک نمازخانه سلطنتی در گذشته بوده است.
کارگاه قمریه در یمن
یکی از دیگر از سازنده های پنجره های اُرسی در جهان، کارگاه قمریه در یمن است که همچنان به این هنر پایبند است به ساخت این پنجره ها می پردازد.
از آن جایی که در هنر اسلامی، ماه یا همان قمر جایگاه ویژه ای دارد، پنجره های اُرسی که این کارگاه می سازد نیز به شکل حلال ماه هستند و نشان گر هنرهای اسلامی هستند. بافت تو در توی پنجره های قمریه یکی از ظریف ترین انواع این دسته از پنجره ها هستند.
نمازخانه باوکون، کلیسا جامع نوریچ در انگلستان
تصاویر پنجره های اُرسی در جهان می توانند هر طرح و نقشی باشند. در این نمازخانه قدیمی، تصاویر اُرسی این نمازخانه قدیمی، تصاویری شبیه به کتاب های مصور است که در هر تصویر عده ای از قدیسان در حال آموزش دادن راهب هایی پرسشگر هستند که در باب انجیل متی در حال بحث و گفتگو با قدیسان هستند و سرهایی افراشته و تشنه دانایی به سوی آن ها بلند کرده اند.
کلیسا کرایست در کاپیتول هیل
همگی متفق القول هستند در میان پنجره های اُرسی در جهان، پنجره های کلیسا کراست از سادگی برخوردار است و طرح های آن به پیچیدگی طرح های دیگر پنجره های مشابه آن نیست اما یک نکته در این میان به چشم می خورد که ثابت می کند پنجره های این کلیسا از طرفی دیگر، قابل توجه است و آن هم طیف رنگ هایی است در آن مورد استفاده قرار گرفته است؛ رنگ های این کلیسا از خارق العاده ترین ها به این لحاظ است که در سالیان دور، هنرمندی توانسته انی میزان توازن را در رنگ های متضاد در این پنجره ها به کار ببرد و با استفاده از ساده ترین طرح ها، نقشی شگفت انگیز را به نمایش بگذارد.
مسجد نصیر الملک در ایران
باز هم در میان هنرهای فاخر نام ایران به میان می آید. مسجد نصیر الملک که به مسجد صورتی نیز معروف است با رنگ های بی نظیر پنجره هایش یکی از گزینه های شناخته شده پنجره های اُرسی در جهان به حساب می آید.
رنگ های لرزانی که با برخورد نور خورشید با پنجره های اُرسی به وجود می آیند، فرش های زیبا این مسجد را بیش از پیش زیبا می کنند.
دانشگاه هنرهای زیبا کارتاگنا در کلمبیا
یکی از اماکنی که در آن هنر پنجره های اُرسی با علم تطبیق داده شده است. این دانشگاه خوش آمدگوی هر نوع هنر فاخری از کشورهای مختلف جهان است و به همین خاطر در میان تمام کلاس های تئوری هنری اش که هر کدام مختص به دوران و هنری خاص برگزار می شوند، در نمای بیرونی با پنجره های اُرسی سعی کرده این هنر زیبا را به نمایش بگذارد و فضای هنری دانشگاه را رنگارنگ و الهام بخش کند.
کلیسا سنت گیلز در مالستروا فرانسه
سقف این نمازخانه دیدن دارد. شمایی کلی از آسمان هفتم و فرشتگانی که هر کدام سازی به دست دارند و در حال خاندن سروده های مذهبی هستند و در میان این جز به کل، میکاییل را می توان دید که به عنوان رهبر ارکستر، فرشتگان را راهنمایی می کند و سر ضرب ها را هدایت می کند. سمفونی که انگار نقطه پایانی ندارد. گرداگردی که نمی توان از آن چشم پوشی کرد و باید هر لحظه منتظر حرکتی جدید در آن با تغییر نور خورشید و زاویه آن بود.
برج تاراگار در راجستان هند
اگر به هند سفر کرده باشید، در مناطقی مانند راجستان هنرهای تزئینی را خواهید دید که بسیار شباهت به هنرهای کشور خودمان دارد. این نشانه های هنری در واقع سوغاتی هایی هستند که میان تمدن های بزرگی مانند ایران و هند رد و بدل شده اند.
در برج تاراگا در راجستان، نمونه هایی از پنجره های اُرسی در جهان را می بینید که بسیار شباهت به این دسته از پنجره ها در جنوب ایران دارند؛ شیشه های کوچک رنگی و پنجره ای کوچک که در میان این پنجره قرار گرفته است.
از سر تا پای این برج را این پنجره ها تشکیل داده اند و در در تمام فصل های سال، مسافران و گردشگران برای تماشای پنجره های این برج به راجستان سفر می کنند.
