قلعه لادیز از جاذبه های میرجاوه در استان سیستان و بلوچستان،در منطقه ای نيمه كوهستانی بر فراز تپه ای طبيعی از جنس آهك و ماسه سنگ در حاشيه جنوبی رودخانه لاديز واقع شده است، تپه هايی كم ارتفاع؛ عمدتاً از جنس ماسه سنگ و آهك در سراسر اين منطقه پراكنده بوده و سيمای ناهمواری را به آن داده است، رودخانه لاديز كه 10 ماه از سال آب در آن جاری است و نقش حياتی در اقتصاد و آبادانی منطقه را ايفا می كند، در ضلع شمالی اين اثر جريان دارد.
رودخانه لاديز تنها رودخانه دائمى منطقه مى باشد كه از به هم پيوستن سه مسيل عمده شامل: مسيل هاى سياه جنگل، ميانرود و سعدآباد در شمال حوضه حوالى روستاى برزيار به وجود آمده است، پوشش گياهی منطقه به استثنای حاشيه های مسير رودخانه، فقير بوده و محدود است به بوته های بيابانی خودرو.حاشيه رودخانه دارای پوشش گياهی متراكمی شامل: درختچه های داز(نخل وحشی)، درختان بيد و علف های آبی است و باغات ميوه(عمدتاً انار) و نخل ديگر عناصر گياهی منطقه را تشكيل می دهند.منطقه لاديز داراى آب وهواى خشك بوده و از نظر اقليم شناسى بر اساس طبقه بندى “دو مارتن” داراى اقليم خشك و نيمه بيابانى مى باشد.
اين اثر عبارت است از بقايای يك قلعه كه بر روی يك تپه ماسه سنگی در حاشيه رودخانه لاديز به شكل مستطيل در جهت شرقی – غربی ساخته شده است، هم اكنون تنها بقايايی اندك از معماری آن باقی مانده كه بر روی يك تراس ماسه سنگی تخريب شده قرار گرفته است.
قلعه لادیز دارای ابعادی به طول 250 و عرض 50 متر است و بالاترين ارتفاع آن نسبت به زمين هاي اطراف 15 متر می باشد،.بخش شمالی قلعه كه مشرف به رودخانه است، به دليل پايين بودن سطح رودخانه نسبت به اطراف مرتفع تر به نظر می رسد.تمام ارتفاع آن از سطح زمين های اطراف به دليل معماری آن نيست و بيشتر متعلق به تراسی است كه سازه ها بر روی آن شكل گرفته اند.به طوری كه ديوارهای قلعه حدود 5 متر و خود تراس 10 متر ارتفاع دارد.
سازه های كنونی قلعه آسيب زيادی ديده ولی از لحاظ نوع معماری برجای مانده و تعداد اتاق ها و همچنين محل قرارگيری آن، می توان متوجه شد كه در گذشته از رونق خوبی برخوردار بوده و نسبت به منطقه دارای اهميت استراتژيكی بوده است.راه دسترسی به قلعه از سمت جنوب است كه دارای شيب ملايمی می باشد، به نظر می رسد وجود آب كافی و زمين مناسب برای كشاورزی، در دوام و رونق قلعه در گذشته مؤثر بوده است.
سازه های اين قلعه با مصالح سنگ و خشت و ملاط گل ساخته شده اند.سنگ در بخش پايينی ديوارها همراه با ملاط گل بكار رفته و از نوع قلوه سنگهای بزرگ و تيره رنگی است كه در منطقه موجود می باشد.
بخش های فوقانی ديوارها با خشت ايجاد شده و هم اكنون به دليل آسيب فراوان نمی توان نوع سقف و فرم كامل فضاها را تشخيص داد؛ ولي با توجه به بخشهای باقی مانده، می توان حدس زد كه برخی از سردرها به صورت جناغی ايجاد شده اند، همچنين با وجودی كه سطح تراس هموار است ولی چندوجهی بودن آن در پراكندگی اتاق های قلعه تأثير داشته است.نكته ديگر در مورد اين قلعه وجود يك چاه (حفره) نسبتاً عميق با قطر دهانه در حدود 5متر!! در بخش غربی قلعه است كه هم اكنون فرو ريخته و با وجود همجواری با رودخانه، كارآيی آن مشخص نيست.
همچنين به نظر می رسد كه اطراف قلعه نيز يك ديوار دفاعی مشابه ساختار خانه ها احداث شده است، اين ديوار نه در اطراف تراس مذكور، كه بقايای آن درست بر روی لبه پرتگاه صخره يا تراس قابل مشاهده می باشد.با توجه به تكه تكه شدن تراس ماسه سنگی (آهكی) در اثر طغيان رودخانه و عوامل طبيعی ديگر(شايد زلزله)كه قلعه بر روی آن ساخته شده است؛ ميتواند يكی از عوامل اصلی متروكه شدن آن بوده باشد.
سفال تنها داده فرهنگی منقول به جای مانده از سطح اثر است كه تنوع و تراكم اندكی برخوردار است.سفال های موجود در سطح و پيرامون اين اثر را ميتوان بر مبنای نوع پوشش به دو گروه تقسيم کرد:1- سفال لعابدار 2- سفال بدون لعاب و دارای پوشش گلی. سفال هاي لعابدار از تراكم بسيار اندكی برخورداد بوده و در ميان نمونه های جمع آوری شده دو نوع سفال ديده می شود كه عبارتند از: سفال دارای لعاب لاجوردی منقوش با رنگ نقش آبی و خميره قرمز و سفال دارای لعاب شيش های به رنگ قهوهای روشن. اين سفال نيز منقوش بوده و رنگ نقش آن سياه است.
سفال های بدون لعاب از تراكم بيشتری برخوردار هستند و دارای پوشش گلی قرمز بوده و با توجه به نوع تزئين در دو گروه ساده و منقوش قابل تقسيم هستند،سفال های تزئين دار(منقوش) نيز از دو گونه منقوش رنگی وشياردار هستند.سفال های منقوش دارای رنگ نقش حنايی بوده و عبارتند از نيم دايرههای موازی تو در تو.با توجه به بقايای اثر، نوع معماری و سفالهای به دست آمده؛ برای اين اثر دوران تاريخی(اشكانی- ساسانی) و دوران اسلامی ميانه و متأخر پيشنهاد می شود.
