روستای وفس یکی از روستاهای بکر و سرسبز شهرستان کمیجان است که در قسمت شمال شهرستان واقع شده است.این روستا در بهار و تابستان به قدری زیبا وسرسبز می شود که گویا به مناطق شمال کشور سفر کرده ایم. باغات سرسبز ، بافت قدیمی و کوچه های این روستا از شاخص ترین جاذبه های گردشگری وفس محسوب می شود.
روستای وفس که از جاهای گردشگری کمیجان میباشد، از شمال به ساوه، از جنوب به کمیجان، از غرب به همدان و از طرف شرق به تفرش محدود است. مساحت تقریبی آن ۲۰ کیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۱۰۰ متر است.وفس در حصاری از کوههای نسبتاً بلند واقع شده است و از سمت جنوب، مشرق و مغرب در محاصرهٔ کوهستان قرار دارد و تنها از سمت شمال به درختستانها و باغهای میوه منتهی می‌شود.فاصله وفس تا شهر کمیجان ۱۸ کیلومتر و تا اراک مرکز استان ۱۲۰ کیلومتر میباشد و این روستا در فاصله مساوی از همدان، ساوه و اراک واقع شده است.روستای وفس از لحاظ ارتباطی در یک موقعیت بن بست واقع شده است؛ تنها راه ارتباطی مهم آن، جاده‌ای آسفالته به طول ۱۸ کیلومتر است که وفس را به کمیجان و از آنجا به سایر نقاط متصل می‌کند.
کوههای وفس بین کوههای همدان و تفرش قرار دارد و از سمت شمال شرقی به کوههای ساوه متصل می‌گردد. این کوهها در جنوب به صورت دیواری قرار گرفته‌اند و رشته‌ای از شرق به غرب کشیده شده به طوری که عبور از آن فقط از طریق «گردنه حاجی رضوان» امکان‌پذیر است، بلندترین قلهٔ این رشته کوه، «قله قلنجه» با ۲۷۴۵ متر ارتفاع میباشد.
از دامنه شمالی چند رشته دیگر منشعب می‌شود و از جهت جنوب به شمال کشیده می‌شود. از ارتفاعات دیگر آن می‌توان به کوههای «هَرسهول»، «دی نساء»، «قلعه کهنه»، «گااُولَ»، «ماندر»، «گانِوَ»، «حاجی رضوان»، «دبرین»، «آبی رنگ»، «کلّه موشمای»، «کلّه اَیَنبار» و«کوه خیبر» اشاره کرد.
وجود کوههای متعدد بستر مناسبی برای انواع ورزشهای کوهستانی از جمله کوه نوردی و غارنوردی است.
شرایط منطقه باعث شده که خانه های روستا معماری خاص خود را داشته باشند. در وفس خانه ها با بافتی متراکم در یک طبقه با ایوان و سقف مسطح بر روی دامنه کوهها ساخته شده اند. آنچه در وفس به وفور یافت می شود کوچه باغهایی است که زیبایی روستا را دوچندان کرده و هوش گردش را در سر مسافران می پروراند.
سنگواره های موجود در کوههای اطراف وفس به عنوان سندی محکم حکایت از این دارند که در گذشته های دور این نواحی بخشی از مناطق کم عمق دریایی به نام تیس بوده که طبق تحقیقات زمین شناسان، تا اوایل دوران سوم زمین شناسی(میوسن) در منطقه هایی از ایران مرکزی از جمله وفس، گسترده بوده است.
شکل گیری سازه های آهکی در طول زمانی بس دراز در منطقه وفس خالق یکی از اعجاب انگیز ترین کلکسیون های طبیعی در مجموعه غار قلعه جوق شده که این ظرفیت گردشگری نیز به عنوان جاذبه ای قوی باید در کانون توجه قرار گیرد.
امامزاده حاجی رضوان از فضاهای معنوی روستای وفس است و گردشگرانی که به وفس می روند از زیارت آن دریغ نمی‌کنند.
همچنین از دیگر ویژگی های منحصر به فرد این روستا وجود ۱۶ مسجد است که از بین آنها مسجد جامع با قدمتی در حدود هفت از شهرت بیشتری برخوردار است.
یکی از دیگر از جاذبه های خاص روستای وفس طبیعت منحصر به فردی است که در کمتر نقطه ای از قلب ایران یافت می شود.
طبیعت این روستا همچون تابلوی نقاشی بی نظیری از رنگ و لطافت است که در جای جای باغات، کشتزارها، سایه درختان میوه دار و کوچه باغهای مصفای آن هر گردشگری را به وجد می آورد و به عنوان ظرفیت قوی اکوتوریسم مطرح است.
در وفس از دیرباز صنایع دستی به عنوان بخشی از زندگی روزمره مردم این دیار مطرح بوده به ویژه قالیبافی از بیش از یک قرن قبل به عنوان بخشی از برنامه اقتصادی و درآمدزایی خانواده ها مطرح است.
گردشگرانی که به وفس سفر می کنند می دانند که انواع خشکبار و میوه های فرآوری شده، کشمش و لبنیات تازه و طبیعی، شیره انگور و غذاهای محلی را نباید از دست بدهند.
چنانکه از قدمت وفس گفته شد این منطقه یکی از مناطق قدیمی و سکونت گاه مادها بوده است.گویش \’تاتی \’نیز یادگاری است که از زبان مادها به یادگار مانده ودر وفس به شکل اعجاب انگیزی زنده مانده و رواج دارد و در کنار زیبایی بصری جذابیت شنیداری را نیز به ویژگی های توریستی روستا اضافه کرده است زیرا مشاهده مردمانی که به شیوه گفتارسه هزار سال قبل با هم گفتگو می کنند توجه گردشگران را به خود معطوف می کند.
ابراهیم دهگان در کتاب فقه اللغه به اهمیت حفظ گویش وفسی پرداخته و گویش وفس را از لهجه های قدیم پارسی باستان و شاخه ای از تاتی نامیده که دارای ویژگی های دستوری و واژگانی منحصر به فرد است. همچنین در فصلنامه شماره ۱۵ و ۱۶ راه دانش استان مرکزی نیز آمده که گویش تاتی در بخشی از نواحی روستایی استان مرکزی از جمله وفس به عنوان \’جزیره زبانی\’ مطرح است که به لحاظ مردم شناسی و زبان شناسی بسیار اهمیت دارد زیرا نشانگر حفط درون مایه های اصیل فرهنگی در برابر تغییرات وسیع حوزه جغرافیایی اطراف است.
