فَرمَهين يکی از شهرهای استان مرکزی در ايران است. فرمهين شهری است كوچك در منطقه پر قدمت فراهان كه اين منطقه هم‌اكنون يكی از بخشهای شهرستان تفرش می باشد و شامل حدود هفتاد پارچه روستا می باشد. شهر فرمهين از ترکيب دو پارچه روستای قديمی و چند شهرک اقماری تشکيل شده‌است. اين دو روستا شامل فرمهين و شاه‌آباد بوده‌است که به دليل نزديکی به همديگر مرز بين آنها را نمی توان شناخت. ساکنین فرمهین همگی از نژاد ایرانی اصیل بوده و به زبان پارسی سخن می‌گویند.
روستای شهرآب
روستای شهراب و یا شراب که مورد اولی دقیق تر بنظر می رسد در حدود ۲۰کیلومتری شمال فرمهین و ۱۵کیلومتری جنوب تفرش و ۱۵ کیلومتری غرب آشتیان قرار دارد.این روستا در پای کوهستا نهای تفرش و مشرف به منطقه کوهستانی تخت رستم است.
تاریخچه : روستای شهراب از روستا های باستانی است که متجا وز از ۱۷۰۰ سال قدمت دارد و کوه تخت رستم در جوار این روستا ُیاد آور تخت رستم ارومیه و در یاچه چی چست و آتشکده آذر گشسب ارومیه است و در عین حال تداعی گر اولین آتشکده باستانی فردقان در منطقه کوژ در باستانی نیز هست . اما روستای شهراب در دوره ساسانیان و در دوره اسلامی جزء منطقه پهنا وری بوده است که “وره “نامیده میشده است (در صفحه ۱۳۸ تاریخ قم۴) این روستا جزء رستاق قم به همراه روستا های آهو ،سیا وشان ،دستجرده، کردجان ،حروران ،موسی اباد و آشتجان یا آشتیان فعلی آورده شده است. منطقه وره منطقه پهنا وری بوده است که از شمال به دسجرده و از غرب به شهراب و جنوب به آهویه و محسن اباد (حروران) ختم می شده است.
شهر زیر زمینی زلف آباد
شهر زير زمينی زلف آباد واقع در پنج كيلومتری شمال شرقی شهر فرمهين، نمونه ای كامل و كم نظير از محوطه های تاريخی با داشته های فرهنگی غنی و روايتهای ناگفته از سرزمين تاريخی و ديرپای شهرستان فراهان و استان مركزی است.
روستای زنگارک
روستای زنگارک روستایی جدید التاسیس است که در ۷۵ کیلو متری شمال غربی اراک و در ۳۵ کیلو متری غرب فرمهین قرار دارد. همسایه های این روستا در جنوب شرقی روستای دستجا ن به فاصله ۳کیلومتر و در شمال روستای آقا زیارت به فاصله ۲کیلومتر و در غرب کلوان ودر جنوب روستای سقر جوقک می با شد . اهالی این روستا با هم قرابت نزدیکی دارند و عمو زاده محسوب می شوند . خانه ها ی روستا خشت و کلی بوده ولی جدیدا”ساختمان های اجری در حال رواج است.شغل بیشتر مردم روستا کشاورزی و دامداری است و تا حدودی باغداری است اکثریت مردم روستا اقتصاد خود معیشت و یا خود کفایی دارند و به صورت تخصصی اقدام به کشاورزی نمی کنند.
وجه تسمیه نام روستا: از دو بخش : زنگار ک تشکیل شده است که زنگار عبارت است از غبار یا گردی که مدت زمان زیادی(سال ها) روی آینه نشسته باشدکه وقتی از دور بدان بنگیریم به رنگ سبز و به تعبیر دیگر کمی سبز رنگ می نماید. همانطور که می دانیم اگر پسوند(ک) در کلمات فارسی(اغلب اسم ها) به آخر کلمه اضافه شود ،به آن معنی کوچک بودن را می دهد و در اصطلاح آن را کوچک می کند. در نتیجه معنی و مفهوم کلمه زنگارک عبارت است از مکان یا محلی که سبز و کوچک است یا مکان کم سبزه ی کوچک و در نهایت زنگانک به زنگارک( تلفظ اهالی روستا و منطقه) تبدیل شده است.
روستای اشقل
اشغل در ۱۰کیلومتری شمال غربی فرمهین قرار دارد. اشغل در معنای لغوی مادیان زرد موی (سمند) است و اهالی معتقدند محلی است که پیاز موش در آنجا در میآید گفته میشود نادر شاه افشار در این روستا مقر داشته است در ضمن مغولان نیز که در منطقه فراهان ساکن شدند به علت این که فراهان از لحاظ چمنزار شبیه استپ ها و چمنزار های مغولستان بود در روستا های اشغل مخلص آباد و کودزر و دستجان به علت همین چمنزار ها ساکن شدند .
این روستا بر پایه اقتصاد کشاورزی بنا شده است ومردمی زحمت کش و فعال دارد مسا حت این روستای زیبا در حدود ۵هکتار زیر بنا می باشدکه اغلب مردم ان از طریق کشاورزی و دامپروری ویا کاشت موتور آب های روستا های همجوار روزگار میگذرانند.
از محصولات کشاورزی آن میتوان به :کندم -جو-لوبیا- عدس-یونجه -سیب زمینی-اشاره کرد بنا های قدیمی روستای اشقل :تپه های کوشک-تپه گبری – -تپه لانه روباه – و کوشک میر حسن و میر حسین -است .
مکان‌های تاريخی و مذهبی فرمهین
امام زاده احمد ابن علی(ع) زلف آباد
قدمت اين امامزاده به دوره ايلخانی بازمی گردد. در 3 کيلومتری شمال شرق فرمهين– کنار محوطه ذلف آباد وجاده ارتباطی فرمهين به تفرش و آشتيان قرار دارد.علاوه بر اهميت زيارتگاهی و مجاورت با محوطه تاريخی و شهر زير زمينی ذلف آباد، هر سال در اول تيرماه آيين باستانی جشن تيرگان با آبپاشان با حضور چند هزار نفر در آن برگزار می شود.اين جشن باعنوان ميراث معنوی در سال 1389 به ثبت ملی رسيده است.
تکيه فرمهين
ساخت اين تکيه به دوره قاجاريه برمی گردد و از نظر معماری بناهای اسلامی دارای ويژگی های ممتاز است. کاربری آن برای برگزاری آيين‌های سوگواری حضرت سيدالشهدا(ع) و برگزاری تعزيه بوده است. آيين تعزيه در فصول سرد درون تکيه برگزار می شد و طبقه پايين ويژه مردان و نيم طبقه دوم ويژه زنان بوده است. اين آيين در فصول گرم در محوطه باز حياط و بر روی سکويی که در وسط حياط تعبيه شده بود برگزار می شد. دور تا دور حياط سکوهايی جانمايی شده که بر زيبايی بنا می افزايد.
جشن تیرگان
در اين جشن باستانی مردم فراهان، روستاها و شهرهای اطراف آن در جوار امامزاده احمد بن علی (ع) منطقه تاريخی ذلف آباد جمع شده و با اجرای برنامه های فرهنگی، هنری و سرگرم كننده از نعمت های خداوند در فصل درو گندم و اولين روز تابستان شكرگزاری میکنند.جشن تيرگان به معنای آب پاشان، شكرگزاری برداشت گندم يكی از جشن های ملی و دارای وجاهت و هويت اصيل ايرانی است. اين جشن به معنای بزرگداشت و ادای احترام به طبيعت و مردم است و در مناطق مختلف ايران برگزار مي گردد.
