در مرکز شهر اصفهان، در نزدیکی عالی‌قاپو و کاخ چهلستون، موزه هنرهای تزئینی اصفهان یا عمارت رکیب‌خانه قرار دارد. این عمارت زیبا و باشکوه از جاهای دیدنی اصفهان،در زمان شاه عباس، به عنوان یکی از بناهای دولت‌خانه صفوی، برای نگهداری از وسایل سوارکاری و اصطبل دولتی تاسیس شد. تنها بازدیدی ساده از این عمارت چشم‌نواز با حیاط دل‌انگیز و فضای سبز روح‌نواز روزتان را خواهد ساخت. چه برسد به اینکه از تالارها و اتاق‌های عمارت رکیب‌خانه با تزئینات گچ‌بری و آینه‌‌کاری مبهوت‌کننده‌اش هم دیدن کنید.
موزه هنرهای تزئینی اصفهان با اشیایی نفیس از سراسر ایران و به خصوص موزه هنرهای تزئینی تهران در سال ۱۳۷۵ در این عمارت دیدنی آغاز به کار کرد. این موزه با اشیایی از سراسر تاریخ ایران به ویژه دوره قاجار و صفویه هوش از سرتان خواهد برد.
وجه تسمیه
رکیب به معنای رکاب و یراق آلات اسب است و چون در دوره صفوی این مکان جایگاه نگهداری وسایل و اشیاء اصطبل سلطنتی بوده به رکیب خانه مشهور شده است.
بخش های هفت گانه موزه
بخش خط و كتابت: اولين بخش موزه هنرهای تزئينی، متبرك و مزين به مجموعه ای از قطعات، اوراق و مجلدات قرآن كريم، محمد مومن ابهری، احاديث، كتب ادعيه و اشعار و … است كه در طراز يزدی، شفيع تبريزی، ميرعماد و دخترش گوهرشاد و … به نمايش گذاشته شده است.
انواع جلدهای چرمی به شيوه های مختلف از قبيل سوخت، معرق، ضربی، لاك و روغن مرصع و مذهب از آثار زمان دوم و محمدرضا امامي و … از جمله آثار اين بخش است.سده های اخير توسط هنرمندانی چون محمد صادق خوانساری، وصال شيرازی، ميرعلی هروی، محمد علی اصفهانی و … مكتوب شده اند.
كتابهای خطی «زادالعمعاد» به قلم محمد هاشم لولوی اصفهانی، ديوان مصور امير علی شيرنوايی و كليات سعدی مصور و مذهب و مرصع در زمره اين آثارند. ديگر آثار نفيس خطی موجود در اين بخش، قطعات خوشنويسی مختلف از سده هشتم هجری به بعد است. آثاري از استادان بزرگ خوشنويسی از جمله ياقوت مستعصمی، محمدرضا مجلسی، سلطان علی مشهدی، ميرعلی و محيی هروی، منشی گنابادی، عبدالجبار اصفهانی، ابوتراب، هاشم اصفهانی، شاهزاده بهرام صفوی، عبدالرشيد ديلمی، درويش عبدالمجيد طالقانی، ميرزا كوچك.
۲-بخش آثار لاكی و روغنی:مجموعه زيبايی از انواع اشياء لاكی و مذهب، قلمدان، جای طومار، جعبه، قاب آيينه، ترازو، سرچسبدان، جلد آلبوم و … آثار اين بخش را تشكيل می دهند. اين آثار از يادگارهای ارزشمند استادانی چون: آقا صادق، ميرزا بابای شيرازی سميرمی، فتح الله شيرازی، آقا نجفعلی اصفهانی و … به شمار می روند كه با نقشهای مختلف گل و مرغ تك چهره، صورت سازی، ترنج سر ترنج ، شكارگاه و فرهنگ عامه زينت يافته اند.
۳-بخش دست بافته ها و رودوزی های سنتی:در اين بخش منسوجات متنوع و كم نظير از نمونه های دوره قاجار به نمايش گذاشته شده است. اين آثار اغلب در مركزی های مهم بافندگی ايران يعنی اصفهان، يزد،كرمان و كاشان بافته شده است و انواع زری، ترمه، شال، مخمل ،اطلس، تافته و…كه به صورت تابلو، لباس،كيسه پول، سفره قند، جای شانه، قلمدان،جای تربت،چارقد،سوزنی،سجاده،پرده ، روميزی و … مورد استفاده قرار ميگرفته اند و به شيوه مختلف گلابتون دوزی، قلاب دوزی، پولك دوزی، زغره دوزی، مشبك دوزی، گل خامه دوزی، نقده دوزی… زينت يافته اند. از جمله آثار ديگر اين بخش نمونه های نفيسی از قلمكاری ساخت اصفهان است كه به شيوه نقاشی قالب زنی روی پارچه تهيه شده اند. همچنين قاليچه معروف «بشريت» و «شكار چرخ» كه بر اساس طرح زيبا و هنرمندانه مرحوم استاد عيسی بهادری بافته ها شده، از آثار چشم نواز بخش بافته ها و رودوزی ها به شمار مي روند.
۴-بخش نگاری گری:مجموعه متنوعی از آثار نگارگری ایرانی در سبک و شیوه های مختلف زینت بخش این سالن است. آثار شیوایی از مینیاتورهای مکتب هرات، اصفهان، تبریز و نگاره های تک چهره قاجار در کنار تصاویر آبرنگ و رنگ روغن و موضوع های مختلف تصویرگری کتاب، مجالس حماسی و ادبی، بزمی، فرهنگ عامه در این مجموعه به نمایش گذاشته شده است. تابلوی ارزشمند و نفیس «چوگان» اثر استاد حاج میرزا آقا امامی اصفهانی که به شیوه سوخت و معرق و مینیاتور روی چرم خلق شده است نیز از جمله آثار این بخش به شمار می رود.
تابلوی مذهب تشعیری منحصر به فردی که توسط زین العابدین مذهب تبریزی در سال ۱۰۰۸ هجری قمری ترسیم و به شاه عباس اول اهدا شده است نیز از دیگر آثار ارزشمند و نفیس این بخش است. سایر آثار به نمایش در آمده در این بخش متعلق به هنرمندان صاحب سبک و صاحب نامی چون: آقارضا عباسی، محمد حسین طوطی، معین مصور بهزاد، مصور الملک، ملک الشعرا، صنیع الملک، حبیب الله ساروی، نادرالزمان، محمد مسیح و ابراهیم اصفهانی است.
۵-بخش آثار فلزی:مجموعه آثار فلزی اين بخش مشتمل بر زيورهاي طلا و نقره، كمربند و قلاب كمر، قاب دعا، انواع قوطی، قفل و قلمدان، سرقليان، قاب آيينه، باروت دان، انفيه دان، آفتابه و لگن، عودسوز، جام های چهل كليد، خنجر، قيچی و چاقو … است كه به شيوه مختلف مشبك كاری، ريخته گری، چكش كاری، مليله و قلمزنی و ترصيع ساخته شده و با سنگهای گران قيمتی تزئين يافته اند.
از جمله آثار می توان سينی مليله نقره و طلا كار استاد عباس زنجانی در سده ۱۲هـ.قلمدان مليله مطلای مرصع به سفارش كلنل سرتيپ خان در سده ۱۳هـ.ق و نيز آفتابه لگن مرصع مربوط به دوره صفوی كه از آثار زيبای اين بخش به شمار می روند.
۶-بخش آثار چوبی:در این بخش از موزه هنرهای تزئینی ایران، بیننده شاهد آثار نفیسی از صنایع هنری بر چوب مانند خاتم سازی، منبت کاری، مشبک و معرق است که نمونه های از آن عبارتند از: انواع قاب آیینه، گلچه کفش عروس، رحل و جعبه قرآن، زیر عمامه، قلمدان، جعبه آرایش، قاشق و ملاقه های دوغ خوری، شربت خوری و … از آثار ارزشمند این بخش جعبه تمام منبت و قاب آیینه ایی است که با نقوش بسیار زیبای اسلیمی و گرفت و گیر توسط زین العابدین خوانساری در ۱۳هجری قمری ساخته شده است.
۷-بخش آبگيينه:در اين بخش آثار زيبايی از كريستالهای تراش دار با نقش افزوده و انواع شيشه (عطردان،پياله) مربوط به سده های ۳ تا ۶ هـ.ق ساخت گرگان به معرض نمايش گذاشته شده است در اين شمار می توان ليوانهای شربت خوری مينای مرصعی را نام برد كه زينت بخش اين قسمت از موزه است.
ويژگی خاص
مجموعه های منسوجات دست بافته، رو دوزی، انواع بافت زری، مخمل ،ترمه، مليله دوزی، آثار خطی، ياقوت مستعصمی واضح، خط ثلث و آثار ميرعماد و دختر ميرعماد، آثار مروی سلطان علی مشهری و ميرزا رضاكلهر، مجموعه های شيشه كه از قرن سوم، پنجم، هشتم، نهم هجری، همچنين اشيايی از جنس بنا و لوازم زندگی سنخيت اشيا با دوران مذكور ويژگيهای خاص موزه می باشد.
كتابخانه تخصصی موزه
موزه دارای كتابخانه تخصصی می باشد و بطور متوسط حدود ۱۵۰۰ جلد كتاب هنر دارد.شرايط عضويت در موزه داشتن سابقه هنری – نمايشگاهی و تحصيلات هنری است.
برنامه های جانبی
اين برنامه ها شامل برگزاري نمايشگاههای مختلف هنری- برگزاری نشست ها- همايش ها- سخنرانی ها و ميزگردهای تخصصی – برپائی مراسم ويژه و يادبودها و … می باشد.
بطور كلی عمده فعاليتهای موزه برپائی نمايشگاههای مختلف هنری می باشد. برپائی هرنمايشگاه دارای شرايط و ويژگيهای خاصی می باشد. اساتيد معروف در سطح شهر يا استان يا كشور براساس دعوت موزه و اعلام همكاری موزه اقدام به برگزاری نمايشگاه می نمايند.
در اين راستا گاهی نمايشگاه هايی خارج از كشور بر اساس ارتباطات هنری مسئولين براساس طرحهای پيش بينی شده ، برپا می گردد.
لازم بذكر است برخي از نمايشگاهها براساس هزينه پيش بينی شده آماده ارائه برای هنرمندان می باشد.
