تعداد بناهای تاریخی موجود در ایران به قدری زیاد است که حتی اگر تا پایان عمر هر روز به دیدن یکی از آنها برویم شاید باز هم بنایی باشد که فرصت دیدار از آن را نیابیم.
یکی از این بناهای تاریخی زیبا که تمدنی قدیمی را به نمایش می گذارد و متعلق به ایران باستان می باشد معبد کلات واقع در استان بوشهر است که دیدن از آن می تواند ما را سوار بر ماشین زمان کند و به دوران های بسیار دور ببرد.
بوشهر
شهر بوشهر واقع در جنوب ایران شهری بندری است که در کنار سواحل زیبای خلیج فارس قرار دارد. عمر این شهر با قدمتی بیش از هزار سال به دوران ساسانیان می رسد.
سواحل زیبا، نخلستان های سرسبز و بناهای تاریخی بوشهر آن را به مقصدی جذاب برای گردشگران تبدیل کرده است. علاوه بر اینها، فرهنگ زندگی و غذاهای لذیذ و تند بوشهری بسیار لذت بخش است.
معبد کلات که با نام آتشکده ی مند یا آتشکده ی خورموج هم شناخته می شود یکی دیگر از بناهای تاریخی موجود در ایران است که در استان بوشهر، شهرستان دشتی، 20 کیلومتری جنوب غربی شهر خورموج، 3 کیلومتری جنوب روستاى حيدرى و وراوی، در دامنه ی کوه مند قرار دارد.
این معبد نمونه ای از یک حجاری و کوه تراشی هنرمندانه در دل سخت صخره است که قدرت و مهارت معماری گذشتگان را در مقابل چشمان امروزی ها به عرصه ی نمایش می گذارد.
نمای خارجی بنا شامل دو ورودی است که یکی دارای سقفی قوسی شکل و ديگری بدون سقف است. البته این بنا ورودی های دیگری نیز دارد. از جمله ی اینها یک شاه نشین با یک سکوی میانی و یک سکوی افقی است که در سمت راست آن قرار گرفته اند.
مورد بعدی دو ورودی کوچک در دو طرف سکوی شاه نشين است. ورودی دیگری که احتمالا ورودی اصلی بوده به عنوان پنجره و نورگير برای رواق های بنا استفاده می شده است.
معبد کلات نمونه ای زیبا و بااصالت از تمدنی بسیار قدیمی است که در گذشته های دور در ایران وجود داشته و در عصر خود تا حد زیادی پیشرفته محسوب می شده است.از طرفی معبد کلات را می توان به عنوان یک نمونه ی بکر و اصیل از زمان حضور آیین مهرپرستی در ایران به شمار آورد.
در پای کوهی که معبد بر آن واقع شده آثاری از آب انبار و بقایای درختانی در فاصله ی دویست متری به چشم می خورد و احتمال می رود که زمانی در مقابل معبد میدانی وجود داشته است که برای جلوگیری از نفوذ سیلاب های شدید ساخته شده است.
بیش از نیم قرن پیش در قسمت شمالی معبد در پشت کوه آثاری از حفره ها و شاه نشین و درختانی وجود داشته است که از آنجا راهی به معبد ختم می شده که به مرور زمان بر اثر ریزش کوه این آثار از بین رفته است.
در مورد ارزش و اهمیت معبد کلات همین بس که در تاریخ ۲۷ تیر ۱۳۷۷ با شماره ی ثبت ۲۰۹۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ساختمانی که امروزه از معبد کلات به جا مانده است شامل یک سکوی اصلی با سقفی اهرمی شکل و دو ورودی و ده عدد حفره به شکل روزنه هایی در طرفین سکوی اصلی است که پر واضح است در زمان خود به عنوان نورگیر یا پنجره برای رواق های اصلی معبد به کار رفته است.
این معبد از سه طبقه شامل طبقه ی اصلی یا میانی، طبقه ی زیرین یا تحتانی و طبقه ی بالایی یا فوقانی تشکیل شده است که هر سه به شکل مناسبی با هم در ارتباط هستند.
این در حالی است که ساختمان هر طبقه به شکلی متفاوت از طبقه ی دیگر بنا شده و می توان گفت هر طبقه برای منظور خاصی ساخته شده و کاربری ویژه ای داشته است.
در این معبد دخمه هایی نیز وجود دارد که به عنوان قبر از آنها استفاده می شده است. این دخمه ها به تقليد از خانه های موجود در ان زمان ساخته شده اند.
نقشه ی ساخت این قبرها مانند مقابر فينيقی است. این دخمه ها را به شکل خاصی ساخته اند به طوری که آنها را بر روی هم قرار داده و هر چه به طبقات بالاتر نزدیک شده اند ابعاد دخمه ها را کوچکتر در نظر گرفته اند.
این شیوه ی ساخت به نقشه ی زيگورات و ميل های مضرس شبیه است و اصالت بابلی و عیلامی دارد اما نقشه صلیبی دهلیزها هندی و ایرانی است.
در يکی از دخمه های موجود در معبد کلات یک صندلی سنگی به شکلی زیبا حجاری شده است که نحوه ی ساخت آن از شیوه ی معماری سنگی هندی تبعیت می کند.
در کل قبرهایی که در معبد کلات وجود دارد نشانه ای از تمدن های مختلف ایرانی، هندی، آشوری، فینیقی و عيلامی می باشد. پس از وقوع زمین لرزه دشتی چنان به نظر می رسید که معبد کلات تخریب شده اما این بنای باستانی در مقابل این زمین لرزه نیز مقاومت کرده و خوشبختانه صدمه ی چندانی به آن وارد نیامد.
برای دیدن از معبد کلات بایستی با خودروی شخصی عازم منطقه شوید چون ماشین های سواری تنها تا روستای حیدری شما را همراهی می کنند. از طرفی پیشنهاد می شود آب و غذا و خوراکی با خود به همراه ببرید چون در اطراف معبد مغازه ای برای خرید وجود ندارد.
