صائین‌قلعه یکی از شهرهای استان زنجان است و در بخش مرکزی شهرستان ابهر قرار گرفته‌است. فاصله صائین قلعه از مرکز شهرستان ۲۴ و مرکز استان ۶۵ کیلومتر است.
این شهر دارای چند روستای تابعه است از جمله: پیرزاغه، خراسانلو، مهستان (گاودره)، کوه‌زین، چرگر، جدایقه، ارهان، الگیزیر، داشبلاغ، سروجهان و کبودچشمه (خلفلی) می باشد.
در مورد وجه تسمیه یا علت تغییر نامش به صایین قلعه یک روایت تاریخی وجود دارد که گویا پس از حمله مغولان به دلیل مقاومت دلیرانه اهالی مهاجمان لقب “صایین قالا” یا قلعه استوار و مورد احترام را بر این شهر نهادند ، امروزه نیز در زبان ترکی “صایین” برای بیان احترام و ارادت گوینده نسبت به شخص مقابل به کار می رود.
از دیرباز باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی صائین‌قلعه زبان زد عام و خاص بوده و بسیاری از اهالی شهرها و روستاهای اطراف برای کار در این مزارع به این شهر مهاجرت کرده‌اند.از باغات و زمین‌های زرخیز این شهر محصولاتی چون غلات و حبوبات، اکثر محصولات باغی شامل انواع سیب، انواع هلو، انواع آلو، گیلاس، آلبالو، بادام و گردو، گلابی، سنجد، انواع سبزی و سیفی جات، انواع گیاهان علوفه‌ای برداشت می‌شود خاص‌ترین محصول این شهر را می‌توان انگور دانست.
شغل اهالی زراعت، صنعت، و فعالیت در بخش حمل و نقل (کامیون داری) و همچنین بخش خدمات است.
ایستگاه راه‌آهن در شمال شرقی شهر نزدیک جاده واقع است.
از آثارباستانی می‌توان به تپه باستانی علی یورد، تپه باستانی در محوطه امامزاد یحیی، محوطه قدیمی طالیب ایوانی (ایوان طالب)، حوض باستانی گاودره. همچنین بقعه‌های متبرکه چند امامزاده از جمله امامزداه یعقوب، امام زاده یحیی، ینگه امام (سارا و قاسم)، امامزداه عبدالله اشاره کرد.
از مکان‌های گردشگری شهر نیز علاوه بر امامزاده یعقوب، می‌توان به پیست موتور کراس شهید رحمت‌الله جعفری اشاره کرد که با تکمیل این طرح با توجه به موقعیت مکانی مناسب انتظار می‌رود این پیست به نمونه بسیار جالب و منحصربه‌فردی در سطح استان تبدیل شود. دربند و آبشار خراسانلو در شمال صائین قلعه سلسله کوهایی وجود دارد که دارای طبیعت بسیار جالب و خیره‌کننده‌ای می‌باشند از جمله جاذبه‌های طبیعی این کوها دربند و اوجاق (مکان زیارتی در کمرکش کوه) و همچنین آبشار در خراسانلو و سد چرگر را می‌توان برشمرد. همچنین در کوه‌های شمالی ده‌ها معدن فعال گرانیت و سنگ آهک وجود دارد.
تاریخچه صائین قلعه
شکل‌گیری تمدنی چون صائین قلعه در بسترتاریخ با تأثیرپذیری از منابع و یافته‌های طبیعی و اکولوژیک و انعکاس قواعد و اندام فرم طبیعت در اشکال معماری مساکن همگی مبنای توسعه ارگانیک را در این محدوده اثبات می‌کند. از تاریخ دقیق احداث قلعه این شهر اطلاعات دقیقی وجود ندارد ولی در قرن سوم هجری این قلعه در امتداد قلعه سرو جهان و سایر قلاع دیگر منطقه مورد استفادهکنگریان بوده که به این منطقه حاکم شده‌اند. بعدها که نفوذ اسماعیلیه به این حدوده تعمیم یافته‌است. از این قلاع که شامل: شمیران طارم، یاستی انگوران، سروجهان، میموندز، صایین قلعه به مرکزیت قلعه بزرگ گازرخان الموت یک نوع بهره ارتباطی مخابراتی می‌برده‌اند. به این نحو که با تابانیدن نورخورشید به آیینه مخصوص و قطع و وصل نور یک نوع ارتباط مورس به وجود آورده بودند؛ و به این ترتیب رسانیدن پیام بصری از قلعه‌ای به قلعه دیگر در مدت کمی میسر می‌شده‌است. جالب توجه است که برقراری این نوع ارتباط مکالمات بصری در آن عصر ویژه کشورهای متمدن جهان بوده‌است.
مکان های زیارتی صایین قلعه
امامزاده یحیى(ع)
در داخل شهر صائین قلعه، روى یک تپّه تاریخى قرار گرفته و بسیار مورد احترام اهالی میباشد. بقعه امامزاده یحیى صائین قلعه، از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول، ایوانى میباشد، که ابعاد آن ۱۵/۳ متر عرض و ۴ متر عمق دارد، فضاى اصلى بقعه از نماى داخلى کثیر الاضلاع و از نماى خارجى به شکل مربّع میباشد و اضلاع آن ۹ متر اندازه گیرى میگردد. کل بنا از آجرهایی به ابعاد ۵/۲۱×۲۱ سانتى‌متر بنا شده و روى آن مشرف به هشتى میباشد که سقف آن مسطح و با استفاده از تیر و تخته پوشانیده شده است.
امامزاده یعقوب (علیه السلام)
امامزاده یعقوب (علیه السلام) در سه کیلومترى سمت جنوبى شهرابهردر بالاى یک تپه طبیعی قرارگرفته است و دومین امامزاده معتبرصائین قلعه مى باشد. مجموعه امامزاده یعقوب(علیه السلام) به جهت توجه و عنایت مردمی از رونق زیادی برخوردار است و هجوم زائرین موجبات گسترش فضاهای عمومی، زائرسرا، کشتارگاه و بالاخره آشپزخانه از تجهیزات ایجاد شده در این مجموعه است، حدود 50 واحد زائرسرا دایر شده، بنابراین مجموعه عظیمی را اشغال نموده است.
این بنا شامل حرم مطهر با مساحت 105 مترمربع دارای گنبد تک پوششی یک جداره از نوع فلزی، با ارتفاع 20 متر و قطر 7 متر و ورودی حرم شامل سردری با طاق جناعی که در طرفین آن دو مناره به ارتفاع 5 / 23 متر قرار گرفته است.
این بنا دارای شبستان مردانه و زنانه در ضلع غربی حرم با ورودی و کفش داری جداگانه هر کدام در مساحتی در حدود 68 مترمربع؛ مسجد حرم مطهر هم در مساحت 600 مترمربع بنا شده و دفتر هیأت امنا، خادمین امامزاده یعقوب (علیه السلام) در ضلع غربی شبستان مردانه قرار دارد.
نوع مصالح به کار رفته در این بنای عظیم،آجر، سیمان و آهن آلات می باشد و تزیینات این بنا بیش تر آینه کاری است.
در این حرم به تعداد 50 زائرسرا بقعه شده است؛ این زایر سراها در بخش واقع شده است. قسمت اصلی به تعداد 36 زائرسرا در وسط صحن، دارای نمایی شمالی و جنوبی، به صورت اتاق هایی پی در پی در کنار هم قرارگرفته اند. قسمت فرعی در ضلع غربی امامزاده به تعداد 14 زائرسرا با نمایی فقط شمالی قرار دارند.
