سَعدآباد شهری است در استان بوشهر ایران. سعدآباد مرکز بخش سعدآباد شهرستان دشتستان است.این شهر در حدود 8500هزارنفر جمعیت دارد که یک رودخانه بنام شاپور از آن می‌گذرد. سعدآباد دارای پارک ساحلی در کنار رودخانه شاپور می‌باشد.
هوای منطقه از اواسط بهار تا پایان تابستان گرم و خشک و در فصل پاییز و زمستان معتدل و بهاری می‌باشد. عمده پوشش گیاهی سعدآباد از نو گیاهان گرمسیری نظیر درخت نخل، گز، کنارو کهور می‌باشد. از لحاظ اقتصادی درآمد بیشتر مردم منطقه براساس کشاورزی و از فروش محصولات نخل، خرما و رطب می‌باشد.سد شبانکاره که در سال ۱۳۱۹ خورشیدی بر رودخانه شاهپور در کنار شهر سعدآباد ساخته شده و سد سرقنات در نزدیکی روستای سرقنات از زیباترین مناظر منطقه هستند و از نظر آبیاری درختان خرما و اراضی کشاورزی نقش مهمی دارند.
وجه تسمیه شهر سعدآباد
این شهر در ابتدا به نام محمدآباد خوانده می‌شد، در سال ۱۳۰۸ قمری توسط اسماعیل خان شبانکاره‌ای به سعدآباد تغییر نام یافت. در آن زمان منطقه سعدآباد به قسمتی از تیول محمد حسن خان سعدالملک مافی بود و اسماعیل خان کارگزار او محسوب می‌شد. محمد حسن خان مافی برادر کوچک حسینقلی خان نظام السلطنه مافی بود که از سال ۱۳۰۵ – ۱۳۰۸ حکمران بوشهر و بنادر بود.
تصحیح:در اوائل سلطنت سلطان حسین صفوی شخصی بنام حاج محمد قطیف که اصالتاً اهل بحرین بود به دشتستان کوچ نموده و با ایل و تبار خود به حوالی سعداباد امروز رسید. و از انجا که در کار کشاورزی مسلط بودو در کنار سعداباد رود شاهپور جریان داشت مسقط اراس خود را در پایین دست سعداباد قرار داد و شروع به احداث باغداری و کشاورزی نموده و یک جوی عظیم را که بعداً به نام پسراو جوی حاج مهدی نامیده شد بنا نهاد و این بعدها در زمان پسر او به اتمام رسید. وجه تسمیه محمد اباد بخاطر نام او محمد بوده و به همین خاطر کم کم روستای محمد اباد شکل گرفت. و او کم حاکم منطقه شد و در کل بلوک زیراه حکومت می‌کرد. و مباشر داشت. بعد از مرگ او قدرت به بدست دختران بازمانده اش رسید. و چند سالی دختران او با کمک مشاور بر منطقه حکومت کردند. ولی در مسافرتی که مباشر آنها به اصفهان داشت اسناد مالکیت منطقه زیراه را جعل کرد. یا با ساخت و پاخت با مقامات بالاتر اخذ نمود. و چون دختران بازمانده از حاج محمد به خواسته او مبنی بر ازدواج تن نداده بودند،او بمرور خود را مالک و دختران را هم از میان برد. بعدها خوانین زیراه مدتی بر منطقه حکومت کردند و انگاه نوبت به اسما عیل خان شبانکاره رسید که مالک بلا منازع محمد اباد و منطقه زیراه شد. اسما عیل خان بپاس احترام سعد الملک مافی که منطقه را در تیول داشت و وزیر نا صر الدین شاه بود محمد اباد را سعداباد نامید. و سعد الملک هم به همین جهت از دربار نشان سرهنگی برای اسماعیل خان گرفت.
آثارباستانی
کاخ هخامنشی ((بردک سیاه)) در روستای دورودگاه
کاخ هخامنشی ((سنگ سیاه)) بین روستای جتوط و نظرآقا
آثار باقی‌مانده از شهر توز (توج) نزدیک به روستای زیراه
غارهای سنگی ((چهل خانه)) در شمال شهر سعدآباد در حاشیه رودخانه شاهپور
تل خندق در شهر وحدتیه که به احتمال زیاد مربوط به دوره صفوبه می‌باشد (سکه شاه اسماعیل اول در آنجا پیدا شد)
قبرستان تاریخی بور نزدیک روستای سبا (کانسرخ)
آب انبار، قلعه و آسیاب‌های آبی در منطقه زیراه
آثار باقی‌مانده از سد شهر سبا بر رودخانه شاپور معروف به (کل غرون) که با استفاده از آجر ۴۰*۴۰ و ملات قیر ساخته شده‌است.
زیارتگاه، امامزاده
آمازاده شاه قطب الدین حیدر دورودگاه که از نوادگان امام موسی کاظم (ع) می‌باشد.
امامزاده آقا میر هداف واقع در سعدآباد
امامزاده شاه قاسم در منطقه وحدتیه
امامزاده بی بی خاتون نظرآقا
امامزادگان آقانور و بی بی نور در روستای سیاه منصور سفلی
جاذبه‌های گردشگری
چشمه زیراه
آبشار شول
سراسر سواحل رودخانه شاپورو دالکی که در مشرق و مغرب بخش سعدآباد واقع شده‌اند
سد سعدآباد بر رودخانه شاپور
سد سرقنات بر روی رودخانه دالکی که آب نخیلات منطقه سعدآباد را تأمین می‌کند.
کوه نرگسی در منطقه وحدتیه
جاهای دیدنی سعدآباد
سد سعدآباد
این سد بر روی رودخانه شاهپور درقلب شهر سعدآباد جلوه و نماد و معرف این شهر٬ شریان حیات نخیلات بخش شبانکاره است این بنا به فرمان رضا شاه درسال 1311شروع و درسال 1320 به بهره برداری رسید و سالانه پذیرای هزاران گردشگر و مسافر می باشد
آبشار شول
آبشار شول (تل سرکو ) دشستان استان بوشهر در فاصله حدود 5 کیلومتری از غرب جاده ارتباطی سعدآباد به وحدتیه و در مجاور جاده آسفالته دسترسی به روستاهای شول ( تل سرکو ) و سیاه منصور و برروی رودخانه شاپور واقع گردیده است. مسیر دسترسی مربوطه تا آبشار هموار و آسفالته بوده که این مهم از ویژگی های منحصر به فرد این آبشار نسبت به زیرراه و فاریاب می باشد . این سایت با توجه به محل استقرار آبشار که شامل دسترسی مناسب سواره و پیاده و همچنین طبیعت خاص آن ، محدوده ای تپه ماهوری و قسمتی از محوطه تخت و بدون شیب شامل محوطه سبز و حاشیه رودخانه ، می شود از کاملترین سایت های گردشگری استان را شکل داده که در نوع خود بی نظیر است .
آبشار زیراه
آبشار زیراه در منطقه دهستان از توابع بخش سعد آباد دشتستان است.
چشمه زیراه در شمال روستای زیراه در مرکز شهر باستانی توز واقع شده و چشم اندازی بسیار زیبا و مناظر طبیعی باصفا دارد این چشمه در گذشته نه چندان دور حمام عمومی روستاهای مجاور آن بوده است. آب این چشمه جاری شده و در سال های گذشته موجب رویش انواع و اقسام گیاهان و پیدایش فضای سبز خیره کننده در اطراف خود شده است. این محل چنان زیبا است که بسیاری از مردم محلی و گردشگران برای گذرندان یک روز شاد همراه با خانواده آن را انتخاب می کنند و به برپایی پیکنیک می پردازند به خصوص در ایام عید و روزهای تعطیل این جا پر از افرادی می شود که در حال تفریح کردن هستند.
آبشاری بسیار زیبا در کنار این روستا از عبور آب چشمه به وجود آمده است که علاوه بر زیبایی ذاتی این آبشار، فضای سرسبز و چشم انداز بسیار زیبای دشت پایین دست این آبشار دارای زیبایی‌های بسیار زیادی است. علاوه بر آب چشمه یک رشته قنات قدیمی در این مکان وجود دارد که از به هم پیوستن آن ها آبشار زیراه پدید آمده است. دره زیبایی که رود از کنار آن جاری است و آبشار زیراه در آن سرریز می شود توسط همین آب ها شکل گرفته است.
آبشار زیرراه با ارتفاع ۲ متر در ۳۰ کیلومتری غرب برازجان و در مسیر برازجان به سعد آباد قرار دارد. آب این آبشار که در نزدیکی روستای زیر راه واقع است از یک مجموعه قنات تامین می شود. فضای سرسبز و چشم‌انداز زیبای دشت نزدیک این آبشار گردشگران زیادی را به آن جذب می کند.
جاذبه های اطراف
آب گرم خانیک
آب گرم خانیک در فاصله ۳۰ کیلومتری برازجان و در مسیر برازجان-دالکی قرار دارد. دمای آب این چشمه که در یک کیلومترى روستاى خانیک واقع است، ۲۱ درجه سانتیگراد است و باور بر این است که دارای خواص درمانی برای مشکلات پوستی است.
آبشار فاریاب
آبشار فاریاب با ارتفاع ۸ متر در فاصله ۲۵ کیلومتری شهرستان برازجان و در مسیر برازجان به تنگ ارم قرار دارد. ارتفاع نسبتا بلند فاراب بسیار دیدنی و جالب است. آب بسیار خنکی دارد و درختان نخل زیبا و دیدنی ای در اطراف ابشار قرار گرفته است.
پارک جنگلی سرکره
پارک جنگلی سرکره در فاصله ۸ کیلومتری جنوب شهرستان برازجان قرار دارد. این پارک جنگلی ۱۰۰ هکتاری دارای پوشش گیاهی متشکل از درختان آکاسیا، کهور، گل های زینتی، درختچه اشک، آکالیپتوس و گز است. این مجموعه تفریحی دارای امکاناتی نظیر نمازخانه، زمین های ورزشی، آلاچیق، سکوهای سیمانی برای اسکان و شهربازی بزرگسالان و کودکان است.
غار چهل خانه
در شمال سعدآباد از توابع برازجان، رودخانة شاپور از بين صخره های سنگی و لايه های شن و ماسه متراکم عبور ميی کند. در دو سمت کمرکش اين صخره ها تعداد زيادي دخمه به صورت اتاقک های کوچک کنده شده است. اين دخمه ها از درون به هم متصل هستند و در هر يک از اتاق ها طاقچه ها و آبراهه هايی نيز کنده شده است. احتمال ميی رود که آنها از نوع دخمه های تدفينی دوره های ماد و ساسانی باشند. در حال حاضر 23 اتاق از آن سالم برجای مانده و بقيه در اثر گذشت زمان و عوامل طبيعی از ميان رفته اند.
با توجه به تحقيقات وسيعی که در مورد چرايی حفر اين دخمه ها توسط باستانشناس معروف احسان يغمايی انجام گرفته و همچنين با توجه به موارد مشابه اين دخمه ها در بندر سيراف و جاهای ديگر همه باستانشناسان بر اين متفق القول هستند که اين غارها محلی برای قرار دادن اجساد بودند، (استودان ،استخوان دان) چرا که پیروان آیین زرتشت به سبب مقدس شمردن عناصر چهارگانه، آب، خاک، آتش و باد اجساد خود را در خاک دفن نميکردند تا قداست و پاکی خاک محفوظ بماند. پس اين نظريه های ديگر برای کاربرد چهل خانه که اکثرا بر سر زبانها ميباشد نظير معبد ميترا، قلعه فراموشی، محل نگهداری بيماران لا علاج و …همگی باطل ميباشند.
روستای شول و تل سر کوه دو رستای جدا از هم هستنند
من ساکن تل سر کوه هستم