سقز از شهرهای کوهستانی استان کردستان است که با داشتن آثار تاریخی بسیار میتواند گزینهای مناسب برای گردشگران باشد. با قدم زدن در محلههای قدیمی این شهر، میتوانید به نظاره بناهای تاریخی همچون حمام حاج صالح سقز بروید که هنوز هم بقایایی از آن با گذشت سالها استوار مانده است. «حمام حاج صالح» از مهمترین جاذبههای گردشگری و توریستی سقز است که قدمت ساخت این اثر تاریخی متعلق به دوران حکومت صفویان بوده و از بخشهایی همچون گرمخانه، خلوتیها، مخزن سوخت، سیستم فاضلاب، خزینه، سربینه و بینه تشکیل شده است.معماری این بنای کهن به سبک معماری اصفهان است که در دوران فرمانروایی صفویان استفاده از آن در ساخت بناها مرسوم بوده است.تزئینات صورت گرفته در حمام بسیار زیبا و تحسینبرانگیز است، که میتوان به کادربندی و آهکبریهای سقف، دیوارها و حجاریهای روی ستونها اشاره کرد. اما آنچه که در نگاه نخست توجه هر بازدیدکنندهای را به خود جلب میسازد، ستونهای سنگی و حجاری شدهی حمام است که متشکل از سه قسمت با مقطعی هشتضلعی است.
مشخصات حمام
فضای داخلی حمام همچون اغلب حمامهای تاریخی دارای پوششی آهک بُری با نقوش متنوع شامل صحنههای شکار، فرشته بالدار و نقوش هندسی است.
کادربندی و آهک بریهای سقف و دیوارها و حجاری ستونها از تزئینات بناست، آهکبری در حمام همان کاربرد گچبری در بناهای دیگر را دارد، در تزئین و معماری حمام از گچ استفاده نمیکنند چون در فضای بخارآلود و مرطوب آن مقاومت خود را از دست داده و میریزد در حالی که رطوبت به استحکام آهک نیز کمک میکند.
ستونهای سنگی حمام سه تکه بوده و مقطعی هشت ضلعی دارند، نورگیرها در مرکز هر گنبد نور بیرون را به داخل محیط حمام میکشانند.حفرههای حجاری شده در سکوها نیز به عنوان جاکفشی استفاده میشده است و افراد در مدتی که در حمام مشغول استحمام بودهاند، دمپایی های چوبی به پا داشتهاند.
آب گرم مورد نیاز برای استحمام را از درون خزینه با سطل بیرون میکشیدهاند، در زیر خزینه «دیک هفت جوش» حمام قرار میگرفته و آن را گرم میکرده است، البته غوطه خوردن در آب خزینه خود بخشی از مراحل استحمام و در واقع آخرین مرحله بوده است.
مساحت کلی بنا در حدود 900 مترمربع است که دارای پوشش سقف گنبدی بوده و با توجه به سردسیر بودن منطقه در جهت جلوگیری از هدررفت گرما و حرارت داخلی، همچون غالب حمامهای تاریخی در سطحی پائینتر از معابر و زمینهای اطراف بنا شده است.
تغییر کاربری و تملک حمام تاریخی حاج صالح
این حمام در دهه 40 و 50 به زورخانه تغییر کاربری پیدا کرد و تخریبها و تغییر کاربریهای اندکی در آن روی داد، تا اوایل دهه 60 این مکان تا مدتی تعطیل و متروکه باقی ماند و نوادگان و فرزندان حاج صالح نیز درصدد فروش حمام و تبدیل آن به مغازه بودند اما میراث فرهنگی استان کردستان برای جلوگیری از تخریب آن حمام را خریداری کرده و از دهه 70 پیش عملیات مرمت و بازسازی در این بنا آغاز نمود و مقرر شده بود پس از پایان اقدامات مرمتی، این حمام تاریخی به موزه تغییر کاربری خواهد داد.
براساس این گزارش، حمام «حاج صالح» در سال 1379 به شماره 2830 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است و چندین برنامه مرمتی و تبدیل آن به موزه انجام، که آخرین آن مربوط به تابستان سال91 برای رفع رطوبت بنای مذکور بوده است. هم اکنون نیز اقداماتی توسط شهرداری و شورای شهر جهت بهره برداری از حمام در حال انجام می باشد. احیا و تعیین کاربری این حمام تاریخی ضمن حل بخشی از خلاء نبود موزه در سقز به تقویت گردشگری و احیای بازار تاریخی سقز و شناساندن بخشی از تاریخ این منطقه کمک خواهد نمود.
گردشگران ، پس از مشاهده حمام صالح اگر به طبیعتگردی علاقهمند باشند، میتوانند به نظاره دریاچه سد شهید کاظمی (دریاچه زرینه رود) بروند که چشماندازی سرسبز رو به درختانی سر به فلک کشیده دارد.
