مسجد رنگونی های آبادان که برخی به آن مسجد رانگونی ها هم می گویند، یکی از معروف ترین جاذبه های گردشگری شهر آبادان در استان خوزستان است. قدمت این مسجد به اواخر دوران قاجار باز می گردد.مسجد رنگونی ها که در مناطق مرزی ایران واقع شده، به خاطر معماری بسیار باشکوه و هندی اش شهرت زیادی در مناطق جنوبی کشورمان پیدا کرده است.مسجد (موزه) رانگونی ها در حدود سال ۱۳۰۰ در جنوب غربی پالایشگاه آبادان و در کنار اروند و نقطه صفر مرزی همجوار با شکور عراق ساخته شده است. این مسجد با موافقت شرکت نفت، توسط کارگردان پاکستانی پالایشگاه آبادان ساخته شده است.
معماری مسجد رانگونی ها
این بنای آجری با آهک و گل مستحکم شده است و از ویژگی‌های بارز آن که سبب مقاومت بالای بنا شده استفاده از لوله‌های نفتی برای تیرهای اصلی سقف است و برای میل گردهای بنا از ریل راه آهن بهره گرفته‌اند، همین مسئله سبب شد تا در ایام جنگ هنگامیکه خمپاره به سقف برخورد کرد تنها آسیبی که به آن وارد شد یک سوراخ حدود ۷۰ سانتی‌متری بود .
مسجد رانگونی ها، به سبک معماری شبه قاره هند با گچبری هایی زیبا و برجسته و ارائه هایی سیمانی و منحصر به فرد دارای شبستان، حیاط اصلی و مأذنه و در پیشانی بنا نقشینه ای منقش به آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» است.تزیینات مسجد رانگونی ها شباهت زیادی به گچ بری برهشته دارند با این تفاوت که با سیمان انجام گرفته و در واقع سیمان بری است.گفته می شود بعضی از مصالح ساختمانی، خاصه رنگ های به کار رفته اولیه در نقش و نگاره ها از هندوستان تامین شده است.
یکی از ویژگی های بارز مسجد، محراب گلگونه ای است که به شیوه خاصی ایجاد شده است. محراب در میان انبوهی از اشکال هندسی و نقوش اسلیمی تزیین شده.رنگ های گوناگون و طرح های نقش بسته بر دیوارهای محراب نمادی از بهشت برین است. متولی مسجد شیخ عبدالرشید مندل بود و امامان جماعت آن، شیخ قادری هندی، حاج آقا رنگونی و سپس محمد اسلم راجا بودند.
ماجرای ساخت مسجد رنگونی ها
تاریخ جنوب کشورمان با نفت گره خورده است. ساخت مسجد رنگونی های آبادان هم مستقیما با این طلای سیاه در ارتباط است. هنگامی که وجود ماده ارزشمند نفت در شهرهای جنوبی کشورمان از جمله مسجد سلیمان و آبادان برای انگلیسی ها اثبات شد، آن ها به فکر استخراج نفت از این شهرها افتادند.به منظور استخراج نفت از شهر آبادان، ابتدا باید یک پالایشگاه بزرگ در این شهر بر پا می کردند. بدین منظور، انگلیسی ها تعداد زیادی از مهندسان و کارگران برمه ای (میانمار کنونی) را که تجربه زیادی در ساخت پالایشگاه داشتند به ایران آوردند.مهندسان برمه ای، حاشیه رودخانه پر آب اروند را برای احداث پالایشگاه انتخاب کردند تا بتوانند برای صادرات نفت، اسکله ای در این رودخانه بسازند.
پس از احداث این پالایشگاه در شهر آبادان، هندی ها و پاکستانی های زیادی برای کار و تجارت به این شهر رهسپار شدند. اولین گروهی که به ایران مهاجرت کردند، کارگران برمه ای همین پالایشگاه نفت بودند.بسیاری از این افراد مسلمان بودند، البته در میان آن ها افرادی از ادیان دیگر هم دیده می شدند. کارگران مسلمانان هندی، برمه ای و پاکستانی این پالایشگاه، به یک مسجد در مجاورت آن نیاز داشتند بتوانند بدون اتلاف وقت، نمازشان را در آن برگزار کنند.کارگران پالایشگاه نفت، این مسجد را با هزینه شخصی خود ساختند تا نماز خواندن و عبادت در آن برایشان حلال باشد و حتی صواب هم داشته باشد. وظیفه تعمیر و نگه داری این مسجد نیز بر عهده شرکت نفت بود. مسجد رنگونی ها در آبادان به سرعت جای خود را در قلب مردم شهر باز کرد. در این مکان علاوه بر نمازهای روزانه، نماز اعیاد مختلف از جمله نماز عید فطر، نماز جمعه و سایر مراسم ها و جشن های مذهبی هم برگزار می شد.
با گذشت زمان و روی کار آمدن حکومت پهلوی مسجد رنگونی ها همچنان زیبا و استوار برجا مانده بود و قابل استفاده‌ی مردم بود اما پس از جنگ و درگیرهای جنوب ایران آسیب‌های بسیاری بر این مسجد وارد شد و ویرانی‌های جنگ به‌طور کلی چهره‌ی این شهر را آشفته کرد. پس از آغاز بازسازی‌ها مسجد رنگونی ها با وجود اینکه بخش اعظمی از زمین‌های وسیع خود را از دست داده بود و بخش مسکونی مسجد که محل زندگی کارکنان مسجد بود تقریبا از دست رفته بود.
اما با تلاش آقای راجا و اداره اوقاف در زمان ریاست جمهوری آقای رفسنجانی مرمت این اثر آغاز شد و تلاشی بود برای بازسازی بخش‌های از دست رفته‌ی مسجد در نهایت این در ۹ فروردین ماه ۱۳۷۸ با شماره ۲۲۸۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید تا نامش جاودانه شود. در حال حاضر مسجد رنگونی ها کاربری موزه اسناد تاریخی و خطی پیدا کرده است.
مسیر دسترسی به مسجد رانگونی های آبادان
امروزه این مسجد به یکی از جاذبه های گردشگری آبادان تبدیل شده است.به منظور تماشای این اثر تاریخی، باید راهی استان خوزستان و شهر آبادان شوید. این مسجد در خیابان امام شهر قرار دارد.
آدرس: استان خوزستان، آبادان، خیابان امام، روبروی انبار دارویی پالایشگاه، جوار اروند رود
زمان بازدید: همه روزه از ۰۹:۰۰ تا ۱۹:۰۰ در نیمه اول سال و ۰۸:۳۰ تا ۱۷:۰۰ در نیمه دوم سال
