خانه و موزه رئیسعلی دلواری در شهر دلوار به فاصله ۴۵ کیلومتری جنوب بوشهر واقع شده است.خانه و موزۀ شهید از جاذبه های شهر دلوار،امروزه نماد ایستادگی و مقاومت در برابر استعمار انگلیس بوده و روز شهادت وی در تقویم رسمی کشور با عنوان روز مبارزه با استعمار انگلیس نامگذاری شده است.این موزه پس از بازدید حضرت آیت الله خامنه ای در سال راه اندازی شد.
در این موزه 94 جنگ افزار و سند تاریخی مربوط به حماسه های مردم استان بوشهر در دفاع از مرزهای میهن اسلامی و خلیج فارس به نمایش در‌آمده است. این موزه دارای 23 اتاق به مساحت سه هزار و 750 متر مربع و قدمت بیش از 110 سال می باشد که در آنها 17 فضا برای حفاظت از اسناد و اشیای تاریخی ایجاد شده است.
اتاق های معرفی قیام شامل تصاویر و نقشه های قیام، تنفگچیان تنگسیر، گاهشمار مبارزات، اتاق های ادوات و اسلحه های نیروهای مبارز در دوره، اتاق اسناد و نامه های مربوط به تجاوزات انگلیس، اتاق نمایش فیلم، ماکت هجوم نیروهای انگلیسی به دلوار و تجهیزات نظامی شخصی مربوط به رئیسعلی دلواری و سوگندنامه وی که بر روی یک لوح سنگی حکاکی شده است از دیگر بخش‌های این موزه است.
رئیس علی دلواری که بود؟
ئیس علی دلواری از مشروطه خواهان بنام جنوب ایران بود که در سال ۱۲۹۹ هجری قمری در روستای دلوار تنگستان متولد شد. دلوار مرکز بخش ساحلی تنگستان و زادگاه رئیسعلی است.او فرزند زائر محمد کدخدای بندر دلوار بود.در بیست و پنج سالگی به صفوف مبارزین مشروطه‌خواه جنوب ایران پیوست و همکاری نزدیکی را با محافل انقلابی و عناصر مشروطه طلب ایران شروع کرد. با کودتای ضد انقلابی لیاخوف روسی علیه مشروطه‌خواهان در هزار و سی‌صدو بیست و شش هجری قمری و بمباران مجلس شورای ملی و استقرار دیکتاتوری محمدعلی شاه قاجار، رئیس علی به همراه سیدمرتضی علم‌الهدی اهرمی به مبارزه علیه استبداد صغیر پرداخت.
در سال ۱۳۲۷ هجری قمری با کمک تفنگچی تنگستانی، بوشهر را از عناصر مستبد وابسته به دربار محمدعلی شاه پاک کرد و اداره گمرک و انتظامات و دیگر ادارات را تسخیر کرد. این کار دلیران تنگستان بر انگلیسی‌ها که اداره گمرک را در اجاره داشتند گران آمد و آنان برای تضعیف مشروطه‌خواهان و استمرار سلطه بر حیات اقتصادی و سیاسی جنوب ایران به جنگ با دلیران تنگستانی پرداختند و در این راه از دیگر خوانین جنوب ایران یاری جستند. جنگ بین رئیس علی و دلیران تنگستان از یک طرف و انگلیسی‌ها و خوانین متحد آنان از سوی دیگر به طور متوالی و پراکنده تا شوال 1333 هجری قمری ادامه یافت و انگلیسی‌ها نتوانستند بر رئیس علی و یارانش تفوق یابند.
در جریان حمله انگلیسی‌ها به بوشهر در شب ۲۳ شوال ۱۳۳ هجری قمری برابر با ۳ سپتامبر ۱۹۱۵ هنگامی که رئیسعلی در محلی به نام «تنگک صفر» قصد شبیخون به قوای انگلیسی‌ها را داشت، از پشت مورد هدف گلوله یکی از همراهان خائن قرار گرفت و در دم به شهادت رسید. وی هنگام شهادت حدود سی و چهار سال داشت. مبارزات رئیس علی دلواری برگ زرین دیگری در تاریخ مقاومت دلیر مردان ایران در مبارزه با استعمار است.
