پشت قلعه آبدانان مربوط به دوره ساسانیان – دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان آبدانان، روستای پشت قلعه واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۷۹۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
دژ پشت قلا (کردی) یا به فارسی پشت قلعه از جاذبه های آبدانان،در فاصله پنج کیلومتری در ناحیه جنوبی شهرستان آبدانان در شمال غربی روستای پشت قلا بر روی تپه‌ای بلند آثار دژ دیده می‌شود که رودخانه دویرج از پای آن می‌گذرد. مصالحی که در ساخت این بنا به کار رفته بارت است از سنگ و گچ. دور تپه را برج و باروی آن محصور کرده است.آثار به جا مانده نشاندهنده وجود برجهای نگهبانی، بارو، شاه‌نشین و اتاق‌های مسکونی، پلکان و غیره است.باروی بیضوی شکل که ارتفاع آن به سه متر می‌رسد محوطه قلعه را محصور کرده است. دیوارهای بیرونی و اصلی قلعه تقریباً سالم مانده است.این دیوارها قلعه را به سه قسمت مجزا تقسیم می‌کنند.
در قسمت غربی قلعه، آثار برج دیده می‌شود و سوراخی بر روی برج قسمت جنوبی قلعه است که جهت دیده‌بانی به کار می‌رفته است. بر باروها و دیوارهای آن، برجهایی با فواصل تقریباً مساوی در اطراف دژ به صورت کنگره‌دار ساخته شده که دارای اتاق‌های کوچک دیده‌بانی و طاق‌های قوسی شکل است.در منتهی‌الیه قسمت جنوبی و جنوب شرقی، دژ شاهین شین قلعه و اتاق‌های مسکونی قرار دارند که یک قسمت حدود ۴/۱ دژ را تشکیل می. دهند و مابقی محوطه قلعه است. این قسمت دارای اتاق‌هایی با تاق‌های نیم‌دایره و تاقچه‌ها و طاقنماهایی است که گاه قطر دیوار آن به یک متر می‌رسد.قلوه سنگها بصورت رگ چین روی هم چیده شده و با ملات گچ طوری در هم آمیخته‌اند که سالیان درازی است مقاوم و پا بر جا ایستاده‌اند. بر اساس اثر محمودیان (۱۳۸۳)، این دژ بیشتر جنبه نظامی داشته و دور تپه‌ها کانالی طبیعی قرار دارد که که مانند خندقی از دژ محافظت می‌کند که در یک قسمت از این خندق طبیعی رودخانه دویرج می‌گذرد.
به گفته محمودیان (۱۳۸۳)، تپه‌ای که قلعه بر روی آن قرار گرفته، مشرف بر روستای پا قلعه است و زمین همواری که کل مساحت قلعه را تشکیل میدهد در حدود ۴ متر است و تمام ساخت و ساز آن در قسمت جلو یا جنوبی آن است. در قسمت‌های شمال و شرق قلعه که پرتگاه غیرقابل نفوذی است، هیچ ساخت و سازی صورت نگرفته است.در قسمت غربی قلعه یک دیوار بلند به ارتفاع ۲ متر و عرض ۵/۱ متر که یک دیوار حصار است ساخته شده است.
این قلعه در زمان ساسانیان ساخته شده است و رابط بین قلعه‌های نظامی هزاردر و قلعه هزارانی بوده است به گفته شاهدان محلی یک تونل ارتباطی مخفی برای مواقع محاصرهبین این قلعه و قلعه‌های هزاردر و هزارانی وجود داشته است تا در صورت نیاز بتوان از آن استفاده نمود گفته می‌شود که این تونل در زمان گذشته بر اثر خاکبرداری پیدا شده اما به واسطه ترس ساکنان محلی از خطرهای احتمالی تونل دوباره پوشیده شده است.
