آتشکده آذر برزین مهر ، آتشکده ای از دوره قبل از اسلام

در میان ارتفاعات شمالی منطقه ای در ۳۰ کیلومتری شمال سبزوار بنای بر جای مانده از یک مجموعه معماری متعلق به دوره باستان قرار دارد. این آتشکده از جاذبه های داورزن، در ارتفاع ۲۰۶۱ متری از سطح دریا و در کوهستان ریوند بین شاهرود، سبزوار و در حوالی روستای فشتنق قرار دارد.

براساس شواهد معماری و کاوش های باستان شناسی این بنا آتشکده ای از دوره قبل از اسلام است و به احتمال یقین آذر بر زین مهر مشهور می باشد.آتشکده آذر برزین مهر به عنوان  سومین آتشکده و مخصوص کشاورزان در دوران باستان بنا شده و حتی یکی از روستاهای نزدیک این آتشکده به نام ” مهر ”  نیز نام خود را از این آتشکده گرفته است.
این آتشکده به لحاظ قرار گرفتن در دامنه کوه و واقع شدن در دل طبیعت بکر و زیبا می تواند زمینه ای مناسب برای جذب گردشگران و مسافران را فراهم آورد. عبور محور بین المللی تهران – مشهد از بخش داورزن و نزدیکی این محور با این اثر تاریخی  باعث شده تا کسانی که از وجود این بنای باستانی آگاه هستند برای بازدید از آن راه مالرو آن را طی کنند.

بنای آذر برزین مهر

در ساخت این سازه معمار از طبیعت کمک زیادی گرفته است و سطح زیر آن را با بنای خود هماهنگ ساخته است در واقع در بخش جنوبی و شرقی پشته سنگی، آن را به صورت صفحه طبیعی و دائمی چهار طاقی در آورده است. از بقایایی که امروز مشاهده می کنیم این طور به نظر می آید که ورود به چهارطاق از سمت شرق انجام می شده و افراد از درهای ورودی شمالی و جنوبی به سمت تالار می رفتند. از خود تالار چیز زیادی باقی نمانده است اما احتمال می رود که مانند اکثر چهارطاقی ها مخصوصا چهارطاق قصر شیرین تالار آتشکده آذربرزین مهراز الزامات چهار طاق های ساسانی به شمار می رفته است.

داخل بنا ۶۰٫۶ طول درگاه های چهارگانه یا به عبارت دیگر فواصل بین  جرزها ۳۰٫۴ متر و عرض آن ها از ۲ متر تا ۵٫۲ متر متفاوت است.

مورد استفاده از آتشکده آذر برزین مهر

در دوره پیش از اسلام، عهد ساسانی در ناحیه ریوند نیشابور قرار داشته و یکی از سه آتشکده مهم زرتشتیان به شمار می آید. وجود آتشکده آذربرزین‌ مهر حاکی از این است که این شهر قبل از اسلام از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. محل شهر باستانی نیشابور کاملا مشخص نیست ولی احتمالا آتشکده نیشابور در مرکز این شهر باستانی قرار داشته است. این آتشکده هم اکنون در ناحیه ریوند قرار دارد. در شاهنامه فردوسی نام این منطقه به صورت ریونیز آمده است و قدمت آن ۵۰۰۰ سال بیان شده است.

در آن دوران سه آتشکده مهم داشتند که هرکدام مخصوص به افراد خاصی بودند. آتشکده تکاب یا تخت سلیمان که امروز نیز قابل مشاهده است مختص پادشاهان بوده است، آتشکده دیگیری نیز وجود داشت که متعلق به موبدان بود و در آخر آتشکده آذر برزین مهر توسط دهقانان استفاده می شده است. آتشکده آذربرزین‌ مهر در زبان پهلوی به نام آتور بورگین میتر خوانده می‌ شود به معنی آتش مهر بالنده است.

تاریخ ساخت آتشکده آذربرزین‌مهر بسیار کهن است به طوریکه به زمان اشو زرتشت بازمی‌گردد و در بند 8 از فصل 17 بندهش آمده است: آذربرزین مهر تا زمان گشتاسب در گردش بوده و پناه جهان تا اینکه اشو زرتشت اسپنتمان دین آورد و گشتاسب شاه دینش را پذیرفت، آنگاه گشتاسب آتش مقدس را در کوه ریومند در آذر برزین مهر قرار داد.

در کنار این آتشکده گیاهی به نام ریواس وجود دارد که طبق مدارک و شواهد موجود در دوره آریایی‌ها (هزاره اول تا سوم قبل از میلاد) از این گیاه نوشیدنی به نام هَومَه درست می‌شد و در مراسم دینی و مذهبی آریایی‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت.

مسیر دسترسی

جهت دسترسی به چهارتاقی خانه دیو می بایست از روستای فشتنق نزدیک ترین آبادی به چهارتاقی مسیر طولانی و صعب العبور کوهستانی را به مدت ۴۵ دقیقه پیمود. این آتشکده درفاصله 5 کیلومتری شمال غرب روستای فشتنق – در روی تپه ی سنگلاخی به ارتفاع تقریبی 200 متر که بسیار صعب العبور است وتا حدود 20 سال پیش راه پلکانی زیبایی در یک سمت ان قرار داشت که به پایین رود خانه میرسید که الان به کلی از بین رفته است – قرار دارد. این تپه در دره ی بزرگی به نام دره کوه یوز پلنگ قرار گرفته که رودخانه ریوند از انجا میگذرد. در ضمن در صورت تمایل به داشتن راهنما میتوانید از زوستاییان و اهالی فشتق در روز های جمعه کمک بگیرید.