يكی از شاهكارهای تاريخی استان خراسان رضوی مسجد جامع گناباد است. اين مسجد از جاذبه های تاریخی مذهبی گناباد، جز بناهای دو ايوانی است كه در سال ۶۰۹هجری قمری ساخته شده و از امتيازات مهم آن وجود كتيبه‌های كوفی و آجركاريهای زيبا می باشد كه بر اطراف ايوان قبله آن نقش بسته است.
بر اساس آثار و شواهد موجود ساختمان كنونی دارای الحاقاتی می باشد كه احتمالا در دوران ايلخانی ايجاد شده است.
اين مسجد يكی از ۳ مسجد ايران است كه به سبك ۲ ايوانی در اوايل قرن ۷ هجری ساخته شده است. ايوان اصلی آن، ايوان قبله است. مسجد دارای ۳ شبستان در اضلاع شرق، سمت چپ ايوان جنوبی و سمت راست ايوان شمالی است كه از شبستان اخيرالذكر اكنون بعنوان مقبره استفاده می گردد. از لحاظ هنر آجرکاری (در ایوان جنوبی) و ساختمان محراب و منظره ی بدیع سقف، دارای اهمیت بسیاری است.
مسجد جامع شامل سر در تزئينی، صحن يا ميانسرا، ايوان ها شمالی و جنوبی، رواق و سه شبستان ستوندار است. سردر ورودی ضلع شمال شرقی بنا با طاق جناغی و حاشيه ای تزيينی در پاكار طاق مزين به نقوش پرندگان در ميان گل و برگ بوده كه بر روی لايه ای از گچ ايجاد شده است. ايوان اصلی يا ايوان قبله در سمت جنوبی صحن واقع شده كه با چهار طاق گهواره عرضی و چهار قوس، دارای تزئيناتی آجری شامل دو قطار پيچ، نوارهای اسليمی و يك حاشيه كتيبه قرآنی به خط بنايی است كه در پايان عبارت «تسع و ستمائه ۶۰۹ هـ . ق» ذكر شده است.
كتيبه داخل ايوان نيز حاوی نام بانی خير و سازنده مسجد است. همچنين در ايوان اصلی مسجد جامع محراب با نقوش هندسی گياهی و كتيبه هايی به خط معلقی مشاهده می شود. در ضلع شرقی ايوان شرقی شبستانی است موسوم به قرآن كه پوشش سقف آن بر روی چهار ستون قرار دارد.
گرچه بیش از ۸ قرن از قدمت مسجد جامع گناباد میگذرد، اما این مسجد همچنان به حیات خود ادامه می دهد و روزانه شاهد حضور قشرهای مختلف مردم در نماز جماعت و مراسم مذهبی مختلف است.
آدرس مسجد جامع گناباد: خراسان رضوی، گناباد، كوی شرقی (قصبه)
