یکی از بزرگ ترین کلیساهای ایتالیا و جهان، کلیسای سنت پیتر است. کلیسا سنت پیتر نه تنها بزرگ ترین است بلکه به عنوان ثروتمندترین کلیسای ایتالیا نیز شناخته می شود. در بنای این کلیسا، نبوغ بی نظیر و برجسته ی معماری ایتالیایی را به وضوح می توانیم ببینیم. کلیسای سنت پیتر، دارای یکی از شاهکارهای سه گانه ی معروف و زیبای ایتالیایی است. حاصل همه ی این صفات و پیشینه ی برجسته این بنا این است که کلیسای سنت پیتر رم، یکی از مهم ترین جاذبه ها و آثار تاریخی نه تنها در شهر رم بلکه در کل ایتالیا به شمار می رود.
تاریخچه کلیسای سن پیتر
در اوایل قرن چهارم میلادی، امپراتور کنستانتین که اولین امپراتور مسیحی رم بود، تصمیم گرفت تا یک کلیسا بر بالای تپه واتیکان بسازد. در آن زمان در کنار سیرک رومی مقبره ای قرار داشت که منصوب بود به پطرس حواری یا همان سن پیتر.
ساخت اولین کلیسا بین سال های ۳۱۹ و ۳۲۲ شروع شد. همچنین در سال ۳۴۹ بنا تقدیس و نهایتا در سال ۳۴۹ ساخت کلیسا به پایان رسید. برای ساخت این کلیسا تپه های اطراف را مسطح کردند و گورستانی که مقبره اصلی سن پیتر در آن قرار داشت ویران گردید.
باسیلیکای قدیمی شامل سالن اصلی به طول ۸۵ متر و ۴ راهروی جانبی بود. همچنین یک آتریوم وسیع و یک فواره در مرکز آن در جلوی کلیسا قرار داشت که توسط ردیفی از ستون ها (ستون بند) احاطه شده بود. برج ناقوس باسیلیکا هم در جلوی آتریوم قرار داشت.
کلیسای جدید سن پیتر
در میانه قرن پانزدهم میلادی، ساختمان کلیسا در وضعیت بدی قرار داشت. لذا پاپ نیکولاس پنجم بازسازی و توسعه ی کلیسای سن پیتر را بر اساس طرحی از معمار معروف “برناردو روسیلینی” شروع کرد. اگرچه، بعد از مرگ پاپ نیکولاس، پروژه بازسازی کلیسا متوقف شد.
تا حدود نیم قرن هیچ پیشرفتی در پروژه اتفاق نیفتاد. تا اینکه پاپ جولیوس دوم تصمیم گرفت بازسازی را رها کرده و یک کلیسای جدید بسازد. بنابراین پاپ به “برامانت” دستور داد تا نقشه کلیسای جدید را طراحی کند. پلان کلیسای جدید برامانت به شکل صلیب یونانی (صلیب یونانی صلیبی است که طول هر دو قسمتش برابر است) بود که گنبد بلندی در مرکز آن قرار داشت.
در سال ۱۵۰۶ پاپ جولیوس دوم کلنگ ساخت باسیلیکایی که قرار بود بزرگ ترین کلیسای جهان شود را به زمین زد.
بعد از مرگ برامانت در سال ۱۵۱۴، معماران مختلفی مسئولیت پروژه را بر عهده گرفتند و هر کدام تغییراتی در نقشه اولیه دادند. مهم ترین این تغییرات توسط میکل آنژ اتفاق افتاد که در سال ۱۵۴۷ و در سن ۷۲ سالگی به عنوان سرپرست پروژه ساخت کلیسای سن پیتر انتخاب شد.
گنبد با شکوه امروزی کلیسا، طراحی میکل آنژ است. او همچنین تغییرات زیادی در بخش های دیگر نقشه کلیسا اعمال کرد.
طرح معمارانه گنبد میکل آنژ چنان عالی است که بارها در سراسر جهان از آن تقلید شده است. از جمله گنبد ساختمان کاپیتول در ایالات متحده که گنبد سن پیتر میکل آنژ منبع الهام آن بوده است.
در زمان مرگ میکل آنژ در سال ۱۵۶۴، فقط ساقه گنبد ساخته شده بود. نهایتا ساخت گنبد در سال ۱۵۹۰ (۲۶ سال بعد از فوت میکل آنژ) توسط “جاکومو دِللا پُرتا” کامل شد.
همچنین به دستور پاپ پائول پنجم سالن اصلی کلیسا بزرگتر و نقشه آن به صلیب لاتین تغییر یافت. نمای اصلی کلیسا هم در سال ۱۶۴۱ توسط معمار “کارلو مادِرنو” تکمیل شد.
کلیسای جدید در سال ۱۶۲۶ توسط پاپ اوربان هشتم تقدیس شد. یعنی دقیقا ۱۳۰۰ سال پس از تقدیس کلیسای اولیه که توسط کنستانتین ساخته شده بود. از آن زمان به بعد، کلیسای سن پیتر به مرکز مسیحیت تبدیل شده است و تعداد زیادی زائر و گردشگر برای بازدید و زیارت آن به رم می روند.
اگر از بالا نگاه کنیم، کلیسای سن پیتر شبیه یک کلید است. ممکن است این شباهت با کلیدهایی که در پرچم واتیکان وجود دارند اتفاقی نباشد!
فضای داخلی کلیسا
به محض ورود به داخل کلیسای سن پیتر، متوجه عظمت این بنا خواهید شد. مساحت کلیسا ۱۵۱۶۰ متر مربع است و می تواند ۶۰ هزار نفر را در خود جای دهد.
تجملات داخل کلیسا نشان دهنده ثروت کلیسای کاتولیک در قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی است. داخل کلیسا بناهای یادبود بزرگی قرار دارند که بیشتر آن ها توسط معمار برجسته تمام دوران یعنی جیان لورنزو برنینی ساخته شده اند.
یکی از مهمترین این تزئینات که در اولین نگاه نظر بازدیدکنندگان را به خود جلب می کند، آسمانه یا قبه تزئین شده بالای محراب پاپی کلیسا است که در ایتالیایی “بالداکینو” نام دارد.
این شاهکار هنری عصر باروک، با برنزهایی که از داخل سقف و مجسمه های بالای سنتوری معبد پانتئون استخراج شده بود، ساخته شده است. طراحی مارپیچی ستون های کناری نیز با الهام از ستون های مرمری که در سردابه کلیسای قدیمی وجود داشت صورت گرفته است.
در جلوی محراب پاپی، سردابه مطهر سن پیتر قرار دارد. جایی که ادعا می شود قبر این حواری مسیح در آن جا قرار داشته است. دور تا دور سردابه توسط یک ردیف نرده مرمری و ۹۵ لامپ برنزی احاطه شده است.
مقبره سن پیتر دقیقا در زیر گنبد بزرگ کلیسا قرار گرفته است. کافی است سرتان را به سمت بالا برگردانید تا گنبد جادویی رنگارنگ شما را افسون کند.
این گنبد رنگارنگ از ۱۶ قسمت (نوار) تشکیل شده است و بر روی ۴ ستون سترگ استوار است. قسمت مثلثی شکلی که بین هر ستون و سطح مقطع گنبد وجود دارد، توسط موزائیک کاری های زیبا حاوی تصاویر کاتبان چهارگانه انجیل تزئین شده است. تاج گنبد و ۱۶ پنجره بزرگ در پایین ساقه گنبد نیز نور داخل کلیسا را تامین می کنند.
در داخل گنبد عظیم کلیسا، سخن عیسی به پطرس چنان که در انجیل متی آمده است را با کاشی کاری طلایی به زبان لاتین، نوشته اند:
TV ES PETRVS ET SVPER HANC PETRAM AEDIFICABO ECCLESIAM MEAM
تویی پطرس (صخره)، و بر این صخره کلیسای خود را بنا می کنم.
کاتولیک های رومی این سخنان را اولین حکم پاپی به پطرس، از طرف مسیح تلقی می کنند.
درون ۴ تاقچه بزرگ که در ستون های گنبد تعبیه شده است، مجسمه های بزرگ ۵ متری از هلنا، ورونیکا، اندرو و لانگینوس قدیس نگهداری می شوند. مجسمه لانگینوس قدیس توسط برنینی و بقیه آن ها توسط شاگردان و همکارانش ساخته شده است.
این مجسمه ها بر روی پایه های بلندی قرار گرفته اند که تقریبا هم قد خود مجسمه ها هستند. بالای هر طاقچه نیز قسمتی وجود دارد که اشیای مقدس مربوط به این چهار قدیس در آن به نمایش گذاشته شده است.
همچنین در پای ستونی که مجسمه لانگینوس را دارد می توانید مجسمه بنزی سن پیتر را ببینید. این مجسمه اثر هنرمند قرن سیزدهم، “آرنولفرو دی کامبیو” است. این مجسمه نزد مردم بسیار محبوب است و آن ها این رسم را دارند که هرگاه از کنار مجسمه رد می شوند دستشان را را برای تبرک، بر روی پای راست او را می کشند یا آن را می بوسند!
محراب نیم دایره (apse) کلیسا که در شرقی ترین قسمت آن و پشت محراب پاپی قرار دارد، دارای تعداد فراوانی از تزئینات باروک است. در مرکز آن صندلی متعلق به سن پیتر (Cathedra Petri) که بر روی دستان چهار تن از پدران کلیسا نگه داشته شده است قرار دارد. صندلی و مجسمه های حامل آن بر روی یک تخت پادشاهی برنزی قرار دارند که بر بالایش یک پنجره بیضی شکل در بین تعداد زیادی از فرشتگان محصور شده است.
همچنین مقبره پاپ اوربان هشتم در سمت راست این تخت، توسط برنینی ساخته شده است. مقبره روبروی آن، یعنی مقبره پاپ پاول سوم نیز اثر جاکومو دِللا پرتا است.
باید اضافه کنم که تعداد زیادی مقبره و مجسمه های یادبود در کلیسای سن پیتر وجود دارد. یکی از برجسته ترین آن ها مقبره پاپ الکساندر هفتم آخرین اثر برنینی است. در این مجسمه پاپ زانو زده و در حال دعا کردن است. زیر پایش چهار مجسمه زن قرار دارد و روبرویش مجسمه اسکلت برنزی طلاکاری شده با یک ساعت شنی است. ساعت شنی یادآور این اصل است که “تو خواهی مرد” و همچنین به پاپ نشان می دهد که عمرش به پایان رسیده است.
سوگ مریم (پیه تا) میکل آنژ
و اما معروف ترین مجسمه کلیسای سن پیتر، اثر جاویدان و شاهکار بی بدیل میکل آنژ، یعنی مجسمه سوگ مریم یا پیه تا (Pieta) است. این مجسمه در بین سالهای ۱۴۹۹ و ۱۵۰۰ توسط میکل آنژ جوان و گمنام در سن ۲۵ سالگی تراشیده شده است.
سوگ مریم تصویرگری سنتی مریم باکره است که جسد پسرش را در آغوش گرفته است. این مجسمه زیبا در داخل نمازخانه باکره ی کلیسای سن پیتر (اولین نمازخانه در سمت راست صحن اصلی) قرار دارد.
نقاشی های داخل کلیسای سن پیتر
و اما کمی هم در مورد نقاشی های داخل کلیسا بشنوید. شاید ندانید ولی بیشتر نقاشی های فعلی موجود در کلیسا، نسخه های کپی از نقاشی های اصلی ای هستند که در موزه واتیکان نگهداری می شوند.
علت این امر هم رطوبت بالای داخل کلیسا بود که باعث تخریب نقاشی های رنگ روغن می شد. لذا بعضی از نقاشی ها با موزاییک جایگزین شدند. از جمله این کارها می توان به نقاشی تبدل عیسی اثر رافائل اشاره کرد که در سال ۱۷۷۴ توسط “استفانو پوتزی” بوسیله موزاییک کاری کپی شد.
گنبد کلیسای سن پیتر و سکوی بازدید آن
گنبد باشکوه کلیسای سن پیتر که یکی دیگر از شاهکارهای میکل آنژ به حساب می آید، همچون تاجی بر سر کلیسای سن پیتر قرار گرفته است.
این گنبد بزرگ ۴۲٫۳۴ متر قطر دارد و بر روی چهار ستون سترگ پنج وجهی استوار شده است. بر بالای این ستون ها ساقه گنبد قرار دارد که قبه گنبد را نگه میدارد. در پایین ساقه ۱۶ پنجره مستطیل شکل نصب شده است.
در قسمت پایه گنبد یک سکوی تماشا وجود دارد که از آن جا می توانید نمای پانارومیک از شهر رم را نظاره کنید. برای رسیدن به این تراس می توان از آسانسور یا راه پله استفاده کرد که البته هزینه بالارفتن از پله ها کمتر است!
همچنین می توانید به تراس گنبد رفته و از نزدیک گنبد عظیم کلیسا را تماشا کنید. و یا با ورود به گالری های داخلی از بالای گنبد نظاره گر فضای داخل کلیسا باشید که قطعا تجربه ای فوق العاده خواهد بود.
اگر بیشتر کنجکاو باشید می توانید به همین مقدار بسنده نکرده و از راه پله باریک، مارپیچی و طولانی بالا روید تا به بالاترین نقطه گنبد برسید. این راه پله در بین لایه درونی و بیرونی گنبد قرار دارد و لذا دیوارها کمی خمیده (مایل) هستند.
با وجود پرداخت هزینه ورودی و مسیر کمی دشوار آن، توصیه می کنم حتما خود را به بالای گنبد برسانید و از یکی از بهترین ویوهای شهر رم لذت ببرید.
