ایران یکی از کشورهایی است که به علت تنوع قومیتی لباس های خاص زیادی در آن وجود دارد که هر کدام معرف محل و فرهنگ قوم خاصی است.
اقوام ایرانی با هر زبان، قومیت و مشخصه فرهنگی در هر منطقه ای از کشور که باشند دارای پوشش‌های ویژه و منحصر به فرد خود هستند که از شناخته ترین پوشش‌ها می توان به مناطق ترک، لر، کرد، بلوچ، بختیاری، ترکمن، قشقایی، گیلک، عرب و بندری اشاره کرد.
عوامل مذهبی، شرایط طبیعی، نوع معیشت مردم و موقعیت اجتماعی از جمله مواردی است که در شکل گیری و ترکیب پوشاک محلی و سنتی هر قوم و منطقه ای دخیل هستند و کشور ما ایران نیز با تنوع قومیتی و اقلیمی زیاد، پوشش های محلی بسیار متنوعی دارد.
لباس محلی در هرمزگان
در تحقیقات صورت گرفته، لباس محلی به لباسی گفته می شود که افراد بومی یک منطقه آن را می پوشند و این لباس به طور معمول برگرفته از آداب و رسوم هرمنطقه با توجه به منابع موجود در آن است.
پوشش محلی در شهرها و روستاهای نزدیک به هم نیز تفاوت چندانی ندارد و این موضوع را می‌توان باتوجه به فرهنگ نزدیک آن‌ها به یکدیگر، شرایط اقلیمی مشابه و منابع موجود، تقریبا یکسان توجیه کرد.
با توجه به این که استان هرمزگان، اقوام زیادی را از جمله عرب زبان و بلوچ درون خود جای داده اما لباس محلی و سنتی آن خاص و منحصر به فرد است.
لباس محلی هرمزگان به گفته ی برخی محققان شباهتی به لباس‌های هندی و عربی دارد و این شباهت بیشتر مربوط به زری دوزی و مشابهت زیورآلات این منطقه با کشور هندوستان یا طرح لباس بندری با لباس مردم امارات است.
با توجه به این مساله قدمت لباس بندری، از تاریخ به وجود آمدن امارات بیشتر است و گمان می‌رود رفت و آمد بازرگانان و تاجران عرب، هندی و ایرانی به این مناطق باعث تاثیرپذیری از این فرهنگ‌ها شده‌است.
لباس استان‌های جنوبی نیز به عنوان نشان و نمادی از جنوب شناخته می شود و هرمزگان نیز یکی از مناطقی است که پوشش به نوعی خاص از تن پوش تنها خلاصه نمی شود بلکه حجاب و روسری تا زیورآلات را در برمی گیرد که گویای زبان، فرهنگ و آداب و سنن خاص این منطقه است.
پوشش زنان هرمزگانی
پوشش زنان و مردان هرمزگانی، هنری است که با وجود گذشت زمان وشاید به خاطر استفاده از آن، خیلی رنگ و بوی کهنگی به خود نگرفته است و به لحاظ نقش، طرح و رنگ زیبایی خاص خود را دارد و شلوارها و پیراهن‌های بندری زنانه بیشتر رنگ های روشن آبی، بنفش، صورتی و سبز بکاررفته است.
موضوع حائز اهمیت در لباس زنان هرمزگانی بسته به نوع پارچه و رنگ آن است و جنس پارچه‌هایی که برای پیراهن‌های زنانه انتخاب می‌شود به علت گرمای هوا به طور معمول سبک و نازک است تا جریان هوا را به راحتی از میان آن عبور دهد و همچنین در انتخاب رنگ لباس از رنگ‌های روشن یاد شده استفاده می شود و درحال نیز بیشتر رنگ‌ها در تن پوشش زنان دیده می شود.
پیراهن زنان هرمزگانی به صورت بلند تا مچ پا و یا کوتاه تا رو و یا زیر زانو است که بسته به هر شهر و روستایی و یا منطقه ای متفاوت است؛ پیراهن‌ها نیز بیشتر به شکل کَندوره، گون، اشکم، نشته، آستین فراح، کِلوش، عجمی، چینی، گشاد، عربی و ساده شلالی می باشد.
شلوار زنان نیز در تمام نواحی استان هرمزگان شکل و آرایشی همانند دارد اما تزئین دمپای شلوارها بسته به سلیقه محلی و نه شرایط آب وهوایی متفاوت است. شلوارها دارای دمپای تنگ تا زانو است و در ناحیه کمر و پایین گشاد می‌شود و قسمت مچ پا به سمت داخل را به وسیله ی زیپ یا دکمه می‌بندند.
برای دمپای شلوار از «بادله تمام»، «ودویی دستی»، «ودویی چرخی»، «پولکی»، «حاشیه ای»، «سرپاچه ای»، «گلابتونی»، «خوس لنگه ای»، «ودویی اطلسی» و «نخی» بکار می رود و بیشتر از پارچه‌های کلفت و رنگ‌های روشن برای شلوارهای بندری استفاده می شود.
چادر بندری زنان هرمزگانی نیز یکی از زیباترین چادرها در سراسر کشور که طرح، رنگ و نوع پارچه زیبایی خاصی را برای آن‌ها به وجود آورده‌است. بیشتر چادرها به رنگ‌های قهوه‌ای خردلی و خاکستری مایل به آبی است که اغلب آن‌ها از کشورهای عربی، هند و پاکستان وارد ایران می شود.
طرز پوشیدن آن نیز به صورت (لا نیم لا و کول زدن) است که در روش نخست گوشه چادر را با دست بر روی دوش می اندازند و طرف دیگر آزاد است و شیوه دیگر نیز چادر را دور سر می‌پیچند و گوشه آن را در ناحیه گوش رها می‌کنند.
برقع(برقه یا برقعه) نیز جزو پوشاک بانوان هرمزگانی است که علاوه بر جنبه تزیینی، کاربرد نیز دارد و نوعی حجاب محسوب می شود. اغلب زنان ساحل نشین قشم، بندرلنگه، جاسک و بندرعباس از آن استفاده می‌کنند و در مناطقی مانند رودان، حاجی‌آباد و بستک کمتر دیده می‌شود.
پوشش مردان هرمزگانی
محمد خطیبی زاده نویسنده هرمزگانی نیز در کتاب «پوشش مردم هرمزگان» در خصوص پوشش مردان آورده است؛ مردان هرمزگانی نیز بیشتر از لباس بلند که در قدیم در بندرعباس به آن «کندوره» می‌گفتند، استفاده می‌کردند.
این لباس از چند نوع پارچه نازک و ضخیم می‌دوختند و در آن دوره که مردم پایبند سنت‌های گذشته بودند سعی می‌کردند که از نظر پوشش، خود را همیشه با لباس بلند و تمیز که شایسته باشد، بپوشانند.
ناخداها، ملوانان و صیادان نیز۲ نوع پیراهن مخصوص مهمانی و کار داشتند، لباس مهمانی (پلوخوری) به طور معمول از رنگ سفید و حریر یا ململ نازک درجه یک انتخاب می‌کردند و برای کار نیز پیراهن بلند بود و ملوانان در هنگام زمستان برای کارکردن از پارچه‌های کلفت رنگی و راه راه استفاده می‌کردند.
پوشش مردان بندری شامل کُلاه، لُنگ، دستمال، زیرپیراهن، پی جامه، کُت، پیراهن، قبا، دگله، پالتو، ژاکت، کنجو، شال گردن، سُواس، گیوه، ملکی، جوتی، ماشین، کپکاپ نعلین و انواع کفش‌های مدل جدید است.
پوشش رنگین کمانی مردم هرمزگان
رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: راز چشم نوازی لباس محلی و سنتی هرمزگان را باید در کاربرد هنری رنگ هایی که در آن بکار می رود، جست وجو کرد که به شکل رنگین کمان خودنمایی می کند.
همایون امیرزاده اخیرا در رویداد دهمین سالگرد تاسیس انجمن طراحان مد و لباس هرمزگان افزود: در لباس سنتی و محلی مردم هرمزگان رنگ‌های متنوع و متفاوتی از جمله صورتی، سبز، قرمز، نارنجی، بنفش و آبی بکاررفته که نشان هویتی مردمان این دیار است.
وی ادامه داد: پوشش درهرمزگان تنها تن پوش نبوده و حجاب تا زیورآلات جزء جدایی ناپذیر آن محسوب می شود، طرح، رنگ، بافت و تزیین از نظر فرم و مستوری و عفیف بودن، پوشش محلی این استان را نسبت به گونه‌های مشابه متمایز کرده است.
این مسوول فرهنگی اضافه کرد: لباس هرمزگان به عنوان شان انسانی و نمادی از هویت فرهنگی به شایستگی از گذشته تاکنون از شانیت انسانی مردمان این استان صیانت کرده است.
امیرزاده ابرازداشت: پوشش بومی هرمزگان بویژه زنان رو به تکامل و جذابیت بوده و در گذر زمان اصالت فرهنگی خود را حفظ کرده و از کهنه گی به دورمانده است.
جریان سازی استفاده از پوشش محلی استان‌ها در مناطق مختلف
رییس مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی گفت: بهره مندی از لباس اقوام و تلفیق ظرفیت‌های بومی و منطقه ای در راستای جریان سازی برای کاربردی شدن در سایر مناطق کشور از اولویت‌های این وزارت است.
امیرزاده خاطرنشان کرد: کمک به ظرفیت‌های بومی در سطح ملی به جد مورد توجه مسوولان قرار داشته و سال گذشته ۲ منطقه یکی در گلستان و دیگری منطقه مکران باتوجه به غنای فرهنگی در حوزه لباس، توانستند در سطح ملی مطرح شوند و هرمزگان نیز به خوبی از این قابلیت برخوردار است.
این زاده هرمزگانی ادامه داد: وجود هنرمندان و طراحان زبردست در هرمزگان و موضوع‌های بکر در کنار ظرفیت‌های جوشان این منطقه می‌تواند دستاوردهای مهمی درعرصه ملی به همراه داشته باشد.
وی گفت: طراحی و تولید ملحقات لباس می‌تواند در هرمزگان توسعه و به قطب این فعالیت تبدیل شود که در این راستا هم افزایی و تعامل رقابت‌های حرفه ای صنفی و برگزاری مستمر رویدادها از مهم‌ترین اقدام‌های قابل انجام است.
امیرزاده یادآورشد: طراحی و مد و لباس درهرمزگان بهترین ظرفیت در بخش مشاغل خانگی را دارد که می‌توان با جذب اعتبارهای لازم به این بخش کمک کرد.
این مسوول فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: مردان هرمزگان نیز به مانند زنان این استان دارای لباس سنتی خاصی برای مواقع و موقعیت‌های مختلف بودند که انتظار می رود مورد توجه طراحان لباس قرار گیرد.
لباس‌های سنتی گام مهمی برای عرضه
استاندار هرمزگان گفت: برپایی نمایشگاه لباس‌های سنتی و محلی می‌تواند گام مهمی برای معرفی و عرضه این نوع لباس‌ها به سایر مناطق کشور و یاخارج از کشور باشد که موجب حفظ و ترویج بیشتر استفاده از این نوع لباس خواهد شد.
فریدون همتی افزود: می توان با برنامه‌ریزی مناسب، زنجیره ای از تولید و ارائه این نوع لباس‌ها را در بازارهای داخلی و خارجی ایجاد کرد که اشتغالزایی خوبی نیز درپی خواهد داشت.
وی بیان داشت: استان هرمزگان از فرهنگ اصیل و ارزشمندی برخوردار است که تنوع و غنای لباس‌های سنتی و بومی، سند و گواه این اصالت است.
استاندار هرمزگان اظهار داشت: نوع پوشش بومی و سنتی زنان هرمزگانی از شرق تا غرب این استان متنوع و پوششی کامل ومطابق با موازین دین اسلام است واین فرهنگ محلی و آداب و رسوم قدرت ماندگاری دارد.
همتی یادآورشد: این لباس‌ها منطبق با پوشش اسلامی و ایرانی است که باید در جهت معرفی و ترویج استفاده از آن، تلاش شود.
وی گفت: انتظار است نگاه جدی در جهت تقویت، احیا و احترام به فرهنگ بومی هرمزگان شود و باید به این عناصر فرصت ظهور و بروز بدهیم چون قادر هستند با تهاجم فرهنگی دشمن مقابله کنند.
مردان و زنان هرمزگان دارای تن پوش خاصی هستند
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی هرمزگان نیز ادامه داد: مردان نیز در کنار زنان این استان دارای تن پوش و لباس خاصی بودند و برای مهمانی و یا کار از پوشش مخصوصی استفاده می کردند.
رضا کمالی زرکانی اضافه کرد: انتظار می رود این امر مورد توجه طراحان لباس قرارگیرد تا شاهد پوشش سنتی مردان در کنار زنان هرمزگان باشیم.
وی یادآورشد: لباس دارای تاریخچه و فلسفه ای است که در گذر زمان شکل گرفته و باید آن را امتداد بخشید و براعتلای آن افزود.
مدیرکل فرهنگ وارشاد اسلامی هرمزگان خاطرنشان کرد: ملت‌های موفق برای پویایی، شکوفایی و امتداد فرهنگ خود تلاش می‌کنند و در این راه دست به ایده پردازی، ابتکار و نوآوری می‌زنند.
وی یادآورشد: در زمینه لباس نیز در این تاریخ چند ۱۰ ساله زندگی خود شاهد تغییر فرم لباس‌ها توسط مادران و مادربزرگ‌های خود بوده ایم و باید به مانند آن‌ها دست به ابتکار، نوآوری و ایده پردازی بزنیم.
نگذاریم تن پوش هرمزگانی دچار تحریف شود
موسس و مدیرعامل انجمن طراحان مد ولباس هرمزگان نیز گفت: لباس و پوشش هرمزگانی فوق العاده زیبا است و زیباترین و با حجاب‌ترین لباس بومی در اقوام ایرانی است.
آزاده آریانا افزود: متاسفانه از گذشته تاکنون لباس سنتی و محلی ما هرمزگانی‌ها دچار تحریف و دستخوش مد شده است؛ مد چیز بدی نیست اما برداشت‌ها متفاوت است.
وی بیان داشت: می توانیم کارهای زیادی درحوزه پوشش و لباس بانوان انجام دهیم تا بروزتر باشیم و از فرم قدیمی خارج شویم و خیلی راحت در لباس اجتماع در بیاوریم.
مدیرعامل انجمن طراحان مد و لباس هرمزگان اظهارداشت: با استفاده از نوارها و زری‌ها در فرم اداری نیز می‌توان یک لباس اداری بسیار شیک تهیه کرد.
آریانا ضمن ابراز خرسندی نسبت به این که جوانان هرمزگانی به لباس بومی نزدیک شده اند، گفت: شاید ۱۰ سال پیش به این صورت نبود، اما با تغییراتی زیبا و تلفیق سنت و مدرنیته همه به سمت لباس و فرهنگ هرمزگان جذب می شوند.
وی خطاب به مسوولان جهت رونق تولید و اشتغال در استان گفت: در حوزه پوشاک جا برای کار زیاد است و می‌توانیم بحث اشتغالزایی را گسترش دهیم.
آریانا ادامه داد: صادرات لباس محلی نیز داریم اما نیاز به حمایت و ساماندهی بیشتر دارد.
وی از اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز خواست فضایی ثابت در اختیار این انجمن که هم اکنون ۸۰ عضو دارد، قرار دهند تا بانوان بتوانند به راحتی خرید و انتخاب کنند و یا در زمانی که افرادی از سایر استان‌ها و یا خارج از کشور وارد استان می‌شوند بتوانیم لباس محلی وسنتی را به نمایش بگذاریم.
این مقام مسوول که از ۱۷ سالگی کار طراحی لباس را آغاز کرده است، در رابطه با جایگاه مد و لباس در ایران گفت: شاید ۱۰ سال پیش جایگاهی نداشت اما در ۲ سال اخیر جایگاه خیلی خوبی پیدا کرده و اگر مسوولان حمایت کنند به نتیجه مطلوب‌تری دست خواهیم یافت.
وی ابرازداشت: اعضای انجمن مد و لباس هرمزگان تاکنون در هر جشنواره داخلی و خارجی که شرکت کرده اند، موفق به کسب مقام شده اند.
در حفظ و عرضه پوشش هرمزگانی بکوشیم
یکی از دیداری‌ترین و درعین حال زنده‌ترین نمونه‌ی حیات فرهنگی یک جامعه، پوشاک و نوع لباس مردم آن جامعه است.
پوشاک از نیازهای اولیه ی بشر محسوب می شود و براساس شرایط زمانی، سیاسی، اجتماعی، دینی، قومی، قبیله ای و عوامل متعددد دیگر همواره دستخوش تغییر قرار گرفته و درحال تحول است.
هرمزگان یکی از مناطقی است که لباس‌های خاص خود را دارد و تنها منطقه ای از ایران است که پوشش به نوعی خاص از تن پوش خلاصه نمی شود و از تن پوش، حجاب و روسری گرفته تا زیورآلات را شامل می شود.
نقش ونگارهای زیبا در لباس‌های بندری وتن پوش مردم هرمزگانی بویژه پوشش زنان بکاررفته است و بدلیل زیبایی بی‌نظیرش و کامل بودن در حجاب آنان در کمتر استانی چنین زیبایی یافت می‌شود.
انتظار است درتقویت، حفظ، احیا و احترام به فرهنگ بومی هرمزگان بویژه در حوزه پوشش و عرضه آن به بازارهای داخلی و خارجی بکوشیم.
