مرکز بخش قطرویه از توابع شهرستان نیریز از استان فارس است. اهميت قطرويه بيشتر به خاطر خط ارتباطی و مواصلاتی بين استان فارس و استان كرمان است. مهمترين منبع در آمد در شهر قطرويه كشاورزی می باشد.كه به صورت ابی است. اين كشاورزی به صورت سنتی ولی آميخته به تجاری است . محصولات آن گندم ، جو ، انار ، بادام ، پسته ، پنبه ، گنجد ، گوجه ، بادمجان ، خيار و هندوانه است . كل مساحت زير كشت محصولات مختلف سه هزار و نود و دو هكتار است و دو هزار و دويست و سی هكتار زمين آيش وجود دارد.
هسته اوليه قطرويه و ساكنان اصلی آن
هسته اوليه قطرويه در قسمت جنوب شرقی می باشد كه احتمالا دسته ای از آريايی های ساكنان زاگرس به خاطر توانهای محيطی اين شهر در قسمت جنوب شرقی كه با كوير قطرويه همجوار است سكونت گزيدند. و به دليل اينكه رودهای زيادی در كنار اين ناحيه جريان داشته اند و به كوير قطرويه سرازير می شدند زمينه را برای كشاورزی فراهم آورده بود و همچنين وجود حيوانات متعدد برای شكار باعث شد كه در اين ميان عده ای هم به شكار بپردازند.
وجه تسميه
۱-تمام رود هايی كه از كوهها سرازير می شد در كوير قطرويه قطع ميگرديد به همين دليل به آن قطع رود و قطرو می گفتند.
۲- بهرام گور دختری به نام قطره داشت كه اسم وی را بر اين شهر نهاد.
۳- به خاطر درختان نخلی كه در گذشته در كوی قطرويه كدر وجود داشته در اصطلاح مردم به نام كدرو خوانده شده است.
عوامل اصلی كه موجب گسترش و دوام شهر قطرويه شده است عبارتند از :
۱- عوامل ارتباطی : يكی از عواملی كه در گذشته و امروزه باعث شد كه اين شهر از نظر تمدن و فرهنگ همراه تمدن و فرهنگ ساير ملتهای مناطق ديگر حركت كند عامل ارتباط بوده است واين راه ارتباطی كه شرق و غرب گشور را به هم متصل می كرده است.محل عبور كاروانها و قبايل مختلف بوده است. گاهی اين كاروانها به دليل شرايط محيطی خوب اين منطقه در اين شهر ساكن می شدند و اهالی بومی نيز از تجارب آنها در زندگی روزمره بهره می گرفتند و به پيشرفتهايی دست می يافتند.
۲- عوامل اقتصادی :باتوجه به آنچه گفته شد مردم شهر قطرويه از همان ابتدا به كشاورزی مشغول بوده اند و در كنار كشاورزی ، دامپروری و شكار نيز می كردند.و نيازهای خود و ديگران را از اين راهها تامين می كردند. و امروزه در محل سكونت مردم قطرويه زمينهايی وجود دارد كه به زمينهای ميان بازار معروف است .كه به احتمال زياد در آنجا مردم كالاهای خود را با يكديگر مبادله می كردند.و از نظر اقتصادی مشكل چندانی نداشتند.امروزه با گذشت چند هزار سال مردم هنوز شغل واجداد و نياكان خود را نه تنها رها نكرده بلكه موجب پيشرفت آن نيز شده اندو هر ساله در آمدهای كلانی به دست می آورند.كه تا حدودی موجب رونق اقتصاد قطرويه شده است.
۳-عوامل طبيعی
بناهای تاريخی قطرویه
۱-قلعه بهرام گور معروف به نارنج قلعه كه دارای يازده برج بوده است و بهرام برای تفريح به اين قلعه می آمده است . دور تا دور آن قلعه خندقی وجود داشته كه عرض آن ده متر و ارتفاع آن هفت متر بوده است.امروزه اين قلعه خراب شده و تعدادی از مردم خانه هايی بر روی اين قلعه بنا كرده اند.
۲-قلعه فاتح: قدمت اين قلعه به حدود سيصد سال می رسد اين قلعه در ابتدا به امير حسين فاتح تعلق داشته است. اما پس از مرگ وی قسمتهايی از اين قلعه كه به دليل گذر زمان آسيب ديده بود به دست فرزندش مرحوم هوشنگ خان فاتح تعمير شد.
بلندی ديوار اين قلعه حدود سی متر است و دارای دو درب ورودی يكی به نام خلوت و ديگري به نام اندرون بوده است . وقتی به در ورودی كه خلوت است وارد می شويم دارای ۵ اتاق است كه اين ۵ اتاق متعلق به انبار گندم بوده است . اما هنگامی از طريق درب ورودی ديگر كه اندرون نام دارد عبور می كنيم وارد محوطه قلعه می شويم. در وسط حياط حوض دايره ای شكل را مشاهده می كنيم كه با سنگهای مكعب شكل تزيين شده است و اتاقها به صورت دو طبقه بر روی هم قرار گرفته اندو در قسمتی كه خان در آنجا استراحت می كرده بادگيری و جود داشته كه امروزه قسمتهايی از اين بادگير خراب شده است.
۳-تكيه
يك بنای تاريخی ديگر كه بنام تكيه معروف است كه درآن زمان ميرزا يوسف خزايی وعبدا… خزايی كلانتر و دهخدای اين ده بوده اند كه با همكاری يكديگر اين بنا را ساخته اند و جلوی در ب آن درخت توتی می باشد كه درب آن به طرف مشرق باز می شود وقتی وارد می شويم سمت راست سه اتاق و در سمت چپ يك اتاق و يك راهرو وجود دارد .در ماه محرم در تكيه مراسم سينه زنی و روضه خوانی برگزار می شده است.
۴-برج نو: در زمان های قديم به علت نا امنی فراوانی كه وجود داشت اين قلعه در ميان چهار قنات خرم آباد ء صادق آبادءمحمد آباد ءحسن آبادساخته شده بود كه مردم مواد غذايی خود را در آنجا انبار می كردند كه افراد مسلح از آن نگبانی می دادند كه قدمت آن به پانصد سال می رسد.
۵- قلعه بالا:اين بدست افراد مهاجری كه به اين شهر آمده بودند ساخته شده است كه بلندی ديوارهای آن حدود چهل متر می باشد كه درب ورودی آن به طرف مشرق باز می شود و در وسط حيات اين قلعه دو سنگ بزرگ وجود داشته كه بوسيله آن روغن كنجد و ذرت می گرفتند و در اطراف اتاقهای كوچك زيبائی ساخته شده است كه معماری اسلامی اثر چشم گيری در معماری اين قلعه داشته است و در كنار اين قلعه آب قنات خرم آباد در جريان داشته است كه اين قلعه به قلعه ی علی بگی شهرت دارد.
۶-عمارت آقا رضا خان:حدود چهل متر بلندی ديوارهای آن می باشد و دور تا دور آن هر طرف دويست متر كه در سمت راست يك برج و درسمت چپ برج ديگری می باشد ودارای دو درب است كه به طرف جنوب باز می شود.
۷-حمام: در قسمت جنوب شرقی قلعه بهرام گور حمامی وجود دارد كه قدمت آن حدود نهصد سال می رسدكه معماری آن كاملا معماری اسلامی است و درب ورودی آن به طرف شمال شرقی است وقتی كه وارد آن می شويم دالان آن دايره ای شكل است كه وسط آن يك حوض وجود دارد كه اطراف آن اتاقهای كوچكی قرار گرفته است كه در زمان قديم قهوه چيها وآرايشگران در آنجا مشغول بكار بودند كه اين دالان از طريق يك راهرو با صحن حمام متصل می شود كه در قسمتی از صحن حمام اتاقهايی برای دوش گرفتن وجود دارد وكوره حمام كه در كنار حمام قرار گرفته است واز طريق يك راهرو به حمام متصل است كه آب گرم از اين كوره به تمام دوش های حمام در تماس است وسقف آن گنبدی شكل وسطح آن سنگ فرش بوده است كه امروزه به علت تخريب قسمتهای از آن را باز سازی كرده اند.
منطقه حفاظت‌شده بهرام‌گور
منطقه حفاظت‌شده بهرام‌گور در شرق شهرستان نیریز و در مرز استان فارس و کرمان و در حوزه سیاسی استان‌های کرمان، یزد و فارس واقع گردیده است.
اقلیم منطقه حفاظت‌شده بهرام‌گور
آب و هوای این منطقه گرم و خشک با بارندگی حدود ۲۰۰ میلیمتر است.
آبشخورهای مهم منطقه حفاظت‌شده بهرام‌گور
آبشخورهای مهم منطقه حفاظت‌شده بهرام‌گور می‌توان آبشخورهای احداثی بر روی چشمه‌های عین‌الجلال و حاج محسن که دبی چشمه عین‌الجلال قابل ملاحظه است. همچنین آبشخورهای مصنوعی احداثی واقع در ریگ جمشید– تل چیل– لیسو را نام برد که حمل آب در این آبشخورها با تانکر صورت می‌گیرد و در تمام فصول سال حیات‌وحش از این آبشخورها استفاده می‌کنند ضمنا جمعیت زیاد گورخرها را می‌توان در آبشخورهای تل چیل و ریگ جمشید مشاهده کرد.
چشم‌اندازهای بدیع و دیدنی منطقه حفاظت‌شده بهرام‌گور
از صخره‌ها و پرتگاه‌ها می‌توان به کوه‌های کمربست و کوه‌های زیارت در شرق منطقه بهرام‌گور نام برد.
منطقه حفاظت‌شده بهرام‌گور دارای قلعه‌های زیادی بوده که قدمت آنها بالاست ولی متاسفانه به مرور زمان در اثر تغییرات فیزیکی و اقلیمی قسمت اعظم آنها از بین رفته و مخروبه شده است از قلعه‌های مهم منطقه می‌توان به قلعه کرسفید– قلعه شورو– قلعه دو برین اشاره کرد که در عمق منطقه بیابانی هنوز پا برجا هستند قدمت دقیق این قلعه‌ها دقیقا مشخص نیست ولی وجود رشته قنات‌های بسیار قدیمی در حاشیه این قلعه‌ها هنوز پا برجاست که بسیار زیبا است قلعه‌های شورو و کرسفید فاقد سکنه هستند ولی در اطراف قلعه ده‌برین تعدادی خانوار بصورت دامداری زندگی می‌کنند ضمنا قلعه بهرام‌گور در منطقه قطرویه در حاشیه منطقه حفاظت‌شده بهرام‌گور نیز وجود دارد.
گونه‌های شاخص جانوری منطقه حفاظت‌شده بهرام‌گور
کل و بز، قوچ و میش، گراز، روباه، گرگ، کفتار، گربه جنگلی و جبیر در کنار کبک، تیهو، باقرقره و انواع پرندگان شکاری از دیگر گونه‌های جانوری این منطقه به شمار می‌روند.
پوشش گیاهی منطقه حفاظت‌شده بهرام‌گور
قسمت اعظم منطقه حفاظت‌شده بهرام‌گور بصورت مرتفع بود و حدود ۲۲,۰۰۰ هکتار آن را پوشش گیاهی چوبی تشکیل می‌دهد. با توجه تغییرات اقلیمی و توپوگرافی (شیب، ارتفاع، جهت) و نوع خاک در منطقه تیپ‌های متنوع گیاهی در منطقه روییده‌اند که شامل:
۱) تیپ جنگلی: که دارای دو اشکوب است که اشکوب بالایی را بنه و اشکوب زیرین را بادام، کیکم و تنکرس تشکیل می‌دهد.
۲) تیپ درمنه
۳) تیپ درمنه– گون
۴) تیپ درمنه– قیج
۵) تیپ گون– پیچک– درمنه
۶) تیپ گون– پرند– درمنه
۷) تیپ آبنوس– درمنه– گون
۸) تیپ تاغ-درمنه– شور
۹) تیپ جاشیر– گون– کلاه میرحسن
۱۰) تیپ شور- درمنه
۱۱) تیپ نمکزار که فاقد پوشش گیاهی بوده و به صورت دق (نمکزار) است که حدود نیمی از کل منطقه را دربر می‌گیرد.
