تالاب آلماگل از جاهای دیدنی گنبد کاووس است که در حدود ۵۵ کیلومتری شمال این شهر و در ضلع شمالی جاده گرگان به اینچه برون واقع شده است و در شمال روستای تنگلی و با فاصله بسیار کمی از مرز ایران و ترکمنستان قرار گرفته است. تالاب آلماگل ۲۰۷ هکتار مساحت دارد و عمق آن از ۱ تا ۳ متر در نقاط مختلف، متغیر است.
تالاب آلماگل در زبان محلی به معنی دریاچه سیب است. این تالاب بین‌المللی با حجم آب ۵ میلیون متر مکعب، در شمال تالاب آجی گل قرار دارد. این تالاب تقریباً به شکل چهارگوش است و ارتفاع آن از سطح دریاهای آزاد منفی ۴ متر است. آلماگل دریاچه‌ای غنی از مواد مغذی است که شوری آب آن کمتر از دو تالاب آلاگل و آجی گل است.براي رسيدن به اين تالابها بايد مسير ۸۰ کيلومتري را از شهر گنبدکاووس تا بخش مرزي داشلي برون طي کرد.در اين تالاب به علت نزديکي به مرز شکار و هرگونه تيراندازي ممنوع است.
حاشیه تالاب آلماگل را پوشش نی فرا گرفته است و ضلع جنوبی و مسیر کانال ورودی آب به تالاب را جنگل‌های گز پوشانده است. آب این تالاب به علت نزدیکی به رودخانه اترک، شیرین‌تر است.
رودخانه مرزی اترك واقع در شمال تالاب آلماگل كه از جمله رودهای اصلی و مرزی حوضه آبریز دریای خزر می‌باشد منبع‌اصلی تامین آب این تالاب است و علاوه بر آن بارندگی‌های پاییزی و زمستانی نیز بخشی از آب آن را تامین می‌كند. مدیریت تالاب آلماگل برعهده سازمان حفاظت محیط زیست است و به دلیل تحت حفاظت بودن تیراندازی نیز در آن ممنوع می‌باشد. دانشنامه گلستان با بیان اینكه خاك این محدوده جزو خاكهای شور و قلیایی می‌باشد، نوشته است: خاكهای این منطقه متعلق به دوران چهارم زمین‌شناسی و مواد اولیه تشكیل‌دهنده آن سنگ آهك، ماسه و شیست است. محیط اطراف تالاب آلماگل استپی است كه در آن تپه‌های كم ارتفاع ماسه‌ای نیز دیده می‌شود.
از نظر گونه‌های گیاهی نیز حدود ۸۰درصد پراكندگی و گسترش پوشش گیاهی تالاب آلماگل در قسمت شرق و شمال شرقی آن می‌باشد و گونه‌های مختلف گیاهان آبزی درآن وجود دارد. “چنگال آبی، بومادران آبی، جگن، نی، هفت بند، آلاله آبی و لویی” از جمله گیاهای آبزی این تالاب است. همچنین در حاشیه تالاب انواع گیاهان وجود دارد كه پرندگان بومی و مهاجر از آن به عنوان پناهگاه و محل آشیانه‌سازی استفاده می‌كنند. این گیاهان در كنترل و جلوگیری از فرسایش اراضی مجاور به هنگام بروز سیلاب موثر هستند و ازعمده‌ترین آنها می‌توان به “علف شور، جاروتركمنی، گزشاهی، خارشتر، یولاف وحشی، چمن و مرغ” اشاره كرد. سازمان جهاد كشاورزی نیزاقدام به كشت گیاهان دیگری در حاشیه تالاب كرده كه‌این اقدام به منظور بیابان زدایی و جلوگیری از فرسایش خاك و در راستای طرحهای مرتعداری انجام شده است.
تالاب آلماگل همچنین دارای گونه‌های مختلف ماهی، پرنده و خزندگان مختلف است كه “زردك، سیاه ماهی، كپورچه، آمور، كپورمعمولی، پاروا یا آمورچه ، كلمه، اسبله، گامبوزیاو گاو ماهی، از جمله ماهیان موجود دراین محیط آبی می‌باشد، البته گونه های ماهیان موجود در این حوزه آبی بیشتر از گونه های ذکر شده در بالا است. از بین این گونه‌ها گفته می‌شود ماهی كلمه و اسبله از ماهیان درخطر تهدید آبهای داخلی ایران و كپورچه، آمور، كپورمعمولی، پاروا و گامبوزیا از ماهیان غیربومی و وارداتی آبهای شیرین است.
اكوسیستم ویژه تالاب آلماگل باعث شده كه مكان مناسبی برای زندگی و زادآوری پرندگان مهاجر باشد بطوری كه ۳۶گونه پرنده در تالابهای این منطقه جوجه‌آوری می‌كنند.
پستانداران اطراف این تالاب نیز “تشی، جرد بزرگ، خرگوش، گربه دشتی، روباه معمولی، روباه سردم سیاه، شغال و گراز” می‌باشد. در محیط اطراف این تالاب كه در شمال استان گلستان واقع است به صورت پراكنده روستاهایی وجود دارد كه ساكنان آن بیشتر از طریق برداشت نی، چرای دامها، شكار پرندگان و ماهیگیری از این تالاب امرار معاش می‌كنند. گفتنی است استان گلستان دارای چهار تالاب آلماگل، آلاگل، آجی گل و گمیشان است. ایران تاكنون ۲۲تالاب به مساحت یك میلیون و ۴۸۲هزار و ۱۴۷هكتار را در كنوانسیون رامسر به ثبت رسانده است.
مخاطرات تالاب بین المللی آلماگل:
گردشگری نابخردانه بزرگترین تهدید منطقه گردشگری است. اگر چه این تالاب تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست است ولی به منظور بهره برداری های گردشگری ، در اختیار شهرداری اینچه برون قرار گرفته است. شهرداری اینچه برون به سلیقه خود اقدام به معرفی و کاشت درختانی نظیر کاج و صنوبر و گیاهان تزیینی غیر بومی به این تالاب کرده است. در نتیجه این شهرداری با نظارت سازمان حفاظت محیط زیست علاوه بر لطمه زدن به زیست بوم طبیعی این تالاب و حاشیه های آن، و نیز نابود سازی کارکرد های اصلی و مهم این تالاب زیان جبران ناپذیری به این پدیده مهم از جنبه بین المللی زده که نشان از پایمال کردن تعهد نسبت به پیمان بین المللی تالاب ها دارد.
کانال کشي یکی دیگر از معضلات که در به هم زدن تعادل طبیعی تالاب بین المللی آلماگل موثر بوده است .
امروزه گردشگری در محدوده این پدیده های طبیعی بسیار شکننده بویژه در مناطق خشک، می بایست با نگاه کاملا حفاظتی انجام شود که لطمه ای به اکوسیستم تالاب واردنیاورد به عنوان مثال نور پردازی، شرایط زندگی موجودات تالاب ها را با مخاطرات جدی رو برو می سازد و یا ایجاد استراحتگاه های موقت و سفره خانه های سنتی و غیر سنتی در تعارض با شرایط حفاظتی آنها قرار می گیرد و نابودی آنها را سرعت می بخشد.
