حمام چهار فصل اراک ، یکی از جذاب ترین آثار تاریخی ایران

نویسنده:

سمیرا هادی

در تاریخ:

یکی از جاذبه های گردشگری و تاریخی اراک حمام چهار فصل است. می‌توان این حمام  را بزرگ‌ترین حمام ایران نامید که قدمت آن به زمان سلطنت احمدشاه قاجار بازمی‌گردد. این بنای ارزشمند از مساحتی بالغ بر ۱۶۰۰ متر مربع تشکیل شده و به نظر می‌رسد به دلیل نگاره‌هایی از چهار فصل سال و نیز نقاشی‌های انجام شده در آن، به این نام شهرت یافته است. این اثر تاریخی امروزه به موزه تغییر کاربری داده است.

حمام چهار فصل اراک ، یکی از جذاب ترین آثار تاریخی ایران

این حمام از چهار بخش مجزای مردانه، زنانه، حمام مخصوص اقلیت‌های مذهبی و هم‌چنین حمام خصوصی تشکیل شده است. آب مورد نیاز حمام از آب جاری قنات تامین می‌شده و تقریبا تمام بنای داخلی حمام بوسیله کاشی‌های معرق هفت رنگ تزئین شده‌اند. گنبد سربینه بر روی هشت ستون که به اشکال بسیار زیبای گل، مرغ و سرباز قاجاری کاشیکاری شده استوار است. نام چهار فصل بر گرفته از تابلوهای کاشی خوش نقش و نگاری است که در ارتباط با چهار فصل سال منقوش شده و در قسمت سربینه حمام مردانه واقع است.

حمام چهار فصل اراک ، یکی از جذاب ترین آثار تاریخی ایران

سنگ‌های سیاه، ملات آهک و ساروج کف حمام را پوشانده و حوضی در کف سربینه جای دارد که کاملا با سنگ سیاه درست شده و برای پاشویی کسانی که از حمام خارج می شدند به کار می رفته است.  در سربینه چهار سکو می بینید که از یک طرف به گرمخانه و از سمت دیگر به خیابان راه دارند. در کف خزینه ی اصلی آب گرم یک ورقه ی مسی کشیده شده که گلخن حمام در زیر آن است.

سربینه‌ ی مردانه به شکل هشت ‌ضلعی نامنظم طراحی شده و به طور قرینه به هشت رواق، صحن و رخت ‌کن تقسیم شده است. در این قسمت کاشی کاری های جذابی هست که حتما نظرتان را جلب می کنند. بر روی هشت ستون اصلی گنبد سربینه قرار گرفته و همه ی ستون ها هم کاشی کاری های هنرمندانه ای دارند.

از جذاب ترین قسمت های این حمام سربینه ی زنانه است که گنبدی بدون ستون دارد، چیزی که با توجه به امکانات کم آن زمان واقعا عجیب و تحسین برانگیز است. در قسمت حمام زنانه، بخش اقلیت‌های مذهبی یا خصوصی یک سربینه ‌ی زنانه هست اما در گرم ‌خانه بخش خصوصی و عمومی وجود دارد که از جنبه های جالب توجه به شمار می رود.

حمام چهار فصل اراک ، یکی از جذاب ترین آثار تاریخی ایران

 از جمله ویژگی‌های معماری سربینه علاوه بر طرح قرینه‌سازی و رسم‌بندی‌ها و نحوه ستون‌بندی آن، همین کاشی کاری‌ها است که شامل کاشی کاری‌های قالبی و پیچکی است و تمام سطح سربینه مردانه بوسیله همین کاشی‌ها تزئین یافته است. شکل‌های اسلیمی نظیر گل و بوته درختان سرو و صنوبر و انگور و نیز منظره‌های طبیعی که حاکی از ذوق و احساس ‌هنر کاشی ساز است، مثل نشان دادن چشمه‌های آب، رودخانه و گیاهان وحشی که در میان آن‌ها پرندگان شبیه کبوتر و قرقاول در حال نشسته یا پرواز دیده می‌شوند.از جمله نقوش دیگر کاشی‌ها می‌توان به نقش شیر و گاو و یا شیر و اژدها اشاره کرد که به نقوش شکاری معروفند و این مکان دارای کاشی کاری‌هایی به نقش عقاب با شکار مرغابی نیز است.

حمام چهار فصل اراک ، یکی از جذاب ترین آثار تاریخی ایران

 در سینه هر ستون نقش سربازان و افراد نظامی آن دوره با اونیفورم‌های مخصوص و رنگ‌های مخصوص گوناگون با حالت‌های ایستاده همراه با شمشیر یا تفنگ در دستشان دیده می‌شود، تمام سربازان دارای واکلسیل‌های سرشانه و در جاهای متفاوت نظامی آن زمان باشند که با علامت ستاره بر روی سینه‌هایشان مشخص شده‌اند. رنگ بکار رفته در کاشی‌ها بیشتر عبارت است از زرد، آبی لاجوردی، فیروزه‌ای، سبز، سفید، مشکی، خاکستری، قرمز و نارنجی و این در حالی است که سرباز‌های این دوره هم مربوط به زمان قاجار با نقوش سربازان قاجاری است.

برای دیدن حمام چهار فصل باید به ضلع شرقی خیابان شهید دکتر بهشتی بروید. بنا ۴ در دارد که دو تا از آن ها در خیابان شهید بهشتی قرار گرفته اند.

گفتنی است حمام چهار فصل در تاریخ 1010 آبان‌ماه سال 1355به شماره 1339 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

حمام چهار فصل اراک ، یکی از جذاب ترین آثار تاریخی ایران

هم اکنون مساحتی از بنا شامل سربینه مردانه گرم‌خانه رخت‌کن هشتی بین گرم‌خانه و رخت‌کن به موزه اختصاص یافته و اشیاء بسیار مهمی متعلق به دوره‌های مختلف قبل و بعد از اسلام در آن نگهداری می‌شود.

در این موزه شانس این را دارید تا به غیر از تماشای معماری اعجاز برانگیز حمام از اشیایی مثل انواع تنگ‌های سفالی، کاسه، خمره، پیمانه، انواع مجسمه، سنگ ‌نوشته و ابزار آلات کشاورزی و دفاعی هم دیدن کنید. حتی جالبه که محراب تاریخی مسجد جامع ساوه هم که قدمت آن به دروه سلجوقی برمی گردد در این موزه جای دارد. موزه چهار فصل از بخش های باستان شناسی و مردم شناسی تشکیل شده؛ در قسمت مردم شناسی آثاری مثل ظروف سفالی و سکه را می بینید و در بخش مردم شناسی که در سربینه های زنانه و مردانه برپا شده هم بر روی آداب و رسوم و پوشش در دوره های مختلف تمرکز شده است.

محصولات سفر

دیدگاه خود را بنویسید