دستکندها و شهرهای زیرزمینی و تاریخی این شهر، نمونه کم‌نظیر و بی‌همتایی از نبوغ مردمان این دیار در حوزه دفاعی و پدافند غیرعامل هستند که قدمت آنها به دوران سلجوقیان و ایلخانان باز می‌گردد. این شهرهای زیرزمینی با معماری کهن و ماهرانه و دالان‌های تو در توی اسرارآمیز و حیرت آور از جاذبه‌های دیدنی شهر خمین هستند.
نمونه جذاب این دستکندها و شهرهای زیرزمینی، «گوردخمه» روستای سرکوبه است که به ثبت آثار ملی ایران نیز رسیده است.
دستكند ها با هدف ایجاد سرپناه مردمان شهرها در ناملایمات محیطی و خطر حمله دشمنان ایجاد می شد و ویژگی بارز آن ها این است كه بدون استفاده از هیچ گونه مصالح انسان ساخت و تنها با استفاده از ابزارهای دستی كندمان ایجاد شده اند و با گذر زمان همچنان مستحكم هستند و حرف های زیادی برای گفتن دارند.
هدف از ایجاد اغلب این دستكندها استتار محل زیست و خفای انسانی در برابر دشمنان خارجی بوده و محوریت اشتراك آنان در زمینه معماری، وجود كریدورهای تنگ و تاریك و متعدد است كه جلوه عجیبی دارد اما كارویژه مهمی را در یك بازه تاریخی خاص در حفظ و بسط امنیت و زیست مردم آن خطه در ناملایمات حاكم برعهده داشته است.
با توجه به جذابیت های دستكندها می توان با تغییر كاربری در آن ها ، این اماكن را به محیط های بانشاط برای گردشگران تبدیل كرد و این مهم به عنوان یكی از سیاست های محوری دولت تدبیر و امید باید در استان مركزی به صورت هدفمند در كانون توجه واقع شود.
به گفته کارشناسان و پژوهشگران بیشترین دستکندهای شناسایی شده کشور در شهرستان خمین به ثبت رسیده است.مستندات به دست آمده حاکی از آن است که دستکندهایی که در برخی روستاهای خمین کشف شده با کاربری مسکونی در دوره سلجوقیان و ایلخانیان با معماری ماهرانه‌ای بنا شده و شامل فضای عمومی سالن، راهروها و اتاق‌ها برای زیست انسانی است. همچنین مشخص شده جمعیت ساکن در این شهرهای زیرزمینی به طور دسته‌جمعی از این شهر زیرزمینی مهاجرت کرده‌اند.
دستکندهای خمین بدون استفاده از هیچ‌گونه مصالح ساخت انسان و تنها با استفاده از ابزارهای کندمان ایجاد شده و به صورت مسیرها و گذرهای تنگ و تاریک با شعبات متعدد هستند.
راهروها و دالان‌های موجود در این شهرهای زیرزمینی نمادی از کوچه و خیابان امروزی است و نظم و جداسازی محل زندگی انسان‌ها از محل نگهداری احشام و آب‌انبارهای این شهر نیز بیانگر زندگی اجتماعی در این شهرهای تاریخی است.
دستكندها یا شهرهای زیر زمینی خمین مختصات فنی منحصر به فرد دارند و می توانند در كنار جاذبه بیت قدیمی امام راحل، كبوترخانه های سنتی، سنگ نگاره های تیمره و ده ها اثر و جلوه دیگر ، خمین را به یكی از قطب های قدرتمند جذب توریست تبدیل كنند و مصادیق اقتصاد مقاومتی در این خصوص در زادگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی جامه عمل بپوشد.
