حقایق باورنکردنی درباره نهنگ ها و جنگ آن ها با کوسه ها، سلطان واقعی اقیانوس ها کیست؟

آیا می دانید در زیر آب های آرام اقیانوسی که با نگاه کردن به آن غرق در آرامش می شوید، چه نبرد خونینی در جریان است؟ این طور که پیداست جنگ بر سر قدرت و برتری در میان تمام مخلوقات خداوند وجود دارد.

جنگل‌ها و دشت‌های سیاره زمین شگفتی‌های طبیعی بسیاری در خود جای داده‌اند؛ اما نهنگ آبی، بزرگترین حیوان جهان در اقیانوس‌ها زندگی می‌کند.

نهنگ آبی (Blue Whale) پستانداری آبزی است که بزرگترین حیوان شناخته‌شده تاریخ کره زمین محسوب می‌شود. زیستگاه اصلی این گونه آبزی 5 اقیانوس‌ مختلف است. نهنگ آبی که بسیار بزرگ‌تر از عظیم‌ترین دایناسورهای شناخته‌شده است، اعماق اقیانوس را به آب‌های کم‌عمق و سواحل ‌ترجیح می‌دهد. آن‌ها عموما فصول گرم‌تر را در مناطق نزدیک به قطب سپری می‌کنند و با فرارسیدن زمستان در مهاجرت بسیار طولانی به‌سمت مناطق نزدیک به استوا حرکت می‌کنند. آمار دقیقی از میزان جمعیت نهنگ‌های آبی وجود ندارد؛ اما اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) جمعیت کل این گونه را 10 تا 25 هزار تخمین زده و آن را جزو گونه‌های درمعرض خطر انقراض قرار داده است. اگر می‌خواهید با این موجود شگفت‌انگیز و کمتر‌شناخته‌شده بیشتر آشنا شوید.

قتل کوسه های سفید

در کنار سواحل آفریقای جنوبی و زیر آب های پهناور اقیانوس، همواره نبردی حماسی رخ می دهد و نهنگ های قاتل،“سمبل شکارچی جهان” یعنی کوسه های سفید را شکار می کنند و آنها را می کُشند.

این پدیده در اوایل ماه می آغاز شد؛ زمانی که دانشمندان متوجه ۲ نهنگ قاتل شدند که در امتداد سواحل آفریقای جنوبی حرکت می کردند. چند روز بعد آنها با لاشه های غول پیکر کوسه های سفید رو به رو شدند.

یکی از متخصصان زیست شناسی از آفریقای جنوبی به آلیسون تونر، متخصص زیست شناسی کوسه های سفید در اداره حفاظت منابع طبیعی “جزیره دایر” اظهار داشت که این پدیده بی سابقه است و از نظر علمی هیچ توضیحی ندارد.

اندازه لاشه ۵ کوسه سفیدی که در کنار ساحل افتاده بودند از ۹ تا ۱۶ فوت متغیر بود و در قسمت سینه و باله های همه آنها شکاف و پارگی به چشم می خورد. از همه مهم تر، جگر هر پنج کوسه درآمده بود؛ بطوریکه انگار این عضو از بدن آنها با دقت و طی عمل جراحی برداشته شده بود.

به گفته ی دانشمندانی که اجساد کوسه ها را کالبد شکافی کردند، این جراحات به طور حتم نشانه ای واضح از  یک شکار وحشیانه است. به نقل از تونر: “من از زمانی که در اداره حفاظت منابع طبیعی جزیره کار می کنم، رویدادهای باورنکردنی زیادی دیده ام، اما تنها چیزی که هرگز فکر نمی کردم اتفاق بیفتد، حمله ی نهنگ های قاتل بر کوسه های سفید بود. ما تا قبل از سال ۲۰۱۱ حتی یک اُرکا (نهنگ قاتل) را از نزدیک ندیده بودیم.”

حال می خواهیم بدانیم که یک نهنگ قاتل چگونه کوسه سفید را شکار می کند؟

یکی از نظریه ها این است که نهنگ قاتل ابتدا تمام ارتباطات را قطع می کند، سپس طی یک حرکت پنهانی کوسه سفید را به دام می اندازد. در این لحظه، با استفاده از دم بزرگ و قوی خود به کوسه ضربه می زند و آن را گیج می کند. پس از آن، به پشت کوسه ضربه می زند و این عمل موجب فلج لحظه ای آن می شود. سپس، با استفاده از فشار آب کوسه سفید را خفه می کند.

حال زمان آن رسیده تا نهنگ قاتل حمله خود را کامل کند. از این رو، با دقت، شکافی عمیق در قفسه سینه کوسه سفید ایجاد می کند و جگر که بزرگترین و غنی ترین عضو حاوی مواد مغذی در بدن کوسه می باشد را در می آورد.

نظر کارشناسان

به گفته ی کارشناسان، تنها تعداد انگشت شماری از لاشه ی کوسه های سفید در ساحل یافت شده و بر این باورند که بیشتر آنها کشته شده اند و اجسادشان به قعر آب فرو رفته است. کارشناسان اعتقاد دارند کوسه هایی که اجسادشان به ساحل رسیده، در همان حوالی مورد حمله قرار گرفته اند. سپس، جریان آب اقیانوس، جزر و مد و وزش بادهای ساحلی لاشه آنها را آرام آرام به ساحل کشانده است.

یکی از ماهیگیران محلی به نام آنتوان بارنارد، از افسران سابق نیروی دریایی می گوید: “من به همراه سگ هایم در کنار ساحل قدم می زدم و ناگهان با یک شیء عظیم الجثه بر روی شن ها مواجه شدم. وقتی نزدیک تر رفتم از تعجبم خشکم زد.

باورم نمی شد که یک کوسه سفید بزرگ، درست مقابل چشمانم افتاده است. در طول ۲۰ سالی که در این منطقه زندگی می کنم، این اولین باری بود که با چنین صحنه عجیب و در عین حال دردناکی رو به رو می شدم.”

“اُرکاها” شکارچیان خیلی قهاری هستند. آنها به طور معمول خوک های آبی، برخی از نهنگ ها و البته کوسه ها را می خورند. اما شکار کوسه های سفید در میان آنان تا به حال بی سابقه بوده است. تونر معتقد است که نهنگ های قاتل ابتدا از شکار کوسه های کوچک شروع کرده و حالا به سردسته شکارچیان بدل شده اند. به نظر می رسد هدف نهنگ های قاتل این است که در راس قدرت قرار بگیرند و “سلطان اقیانوس” شوند.

مقایسه این شکارچیان حرفه ای با یکدیگر

هم کوسه های سفید و هم نهنگ های قاتل، به عنوان اصلی ترین شکارچیان اقیانوس شناخته می شوند. هیچ جانور دریایی وجود ندارد که بتواند به آنها غلبه کند. هر دو قادرند با سرعت ۳۰ مایل در ساعت شنا کنند. اما “اُرکاها” کمی طویل تر و حدودا دو برابر سنگین تر هستند. حمله نهنگ های قاتل به کوسه های سفید در سواحل کالیفرنیا و استرالیا تاکنون دو بار به ثبت رسیده است.

اما تا به حال هیچ گونه حمله ای از سمت کوسه های سفید به نهنگ های قاتل گزارش نشده است. حال با این وجود، مزیت بزرگ نهنگ قاتل چیست؟

برخلاف کوسه های سفید، “اُرکاها” به صورت تیمی شکار می کنند و شکار کردن را یاد می گیرند که این امر در میان هیچ یک از موجودات دریایی به چشم نمی خورد.

کوسه های سفید، در معرض تهدید

کوسه های سفید از گونه های در معرض تهدید به شمار می روند و تنها ۴۰۰۰ تا ۵۰۰۰ از کوسه های سفید در سرتاسر دنیا باقی مانده اند. دانشمندان تا حد زیادی نگران تاثیرات طولانی مدت این نوع شکار بی سابقه کوسه های سفید هستند.

تونر توضیح داد: “در آفریقای جنوبی، کوسه ها با تهدیدات زیادی رو به رو هستند. برای مثال: شیلات، شبکه های حفاظتی، شکار، آلاینده ها، توسعه ساحلی و اثرات گرم شدن کره زمین تنها چند نمونه از عوامل تهدید کننده زندگی کوسه های سفید به حساب می آیند و حالا شاهد آن هستیم که این شکارچیان مورد حمله ی دیگر شکارچیان اقیانوس قرار می گیرند و چنین مرگی برایشان بسیار رنج آور است.”

مشخصات نهنگ های قاتل

نهنگ‌های قاتل بسیار اجتماعی‌اند؛ بعضی دسته‌های آن‌ها دارای خانواده‌های مادرنهاد هستند که پایدارترین خانواده‌های این چنینی در میان همه جانوران دریایی را تشکیل می‌دهند. روش‌های شکار پیچیده و صداهای تولیدیشان، که اغلب منحصر به یک دسته‌اند و نسل به نسل منتقل می‌شوند، به عنوان گونه‌ای از فرهنگ شناخته می‌شوند.

نهنگ های قاتل برای انسان ها خطری ندارند؛ با این حال، گزارشاتی از زخمی یا کشته شدن مربیان اُرکاها در اسارت و پارک های نمایشی پستانداران دریایی منتشر شده است. این جانوارن جنگجو و قدرتمند، نقش مهمی در فرهنگ و باورهای مردم بومی مناطقی از جهان دارند و به آنها هم لقب “روح انسان ها” و هم“قاتلان بی رحم” داده اند.

بخاطر کمبود منابع مالی که به مرکز پژوهش های کوسه سفید در آفریقای جنوبی اختصاص یافته است، اسرار این نوع شکار و آینده نگران کننده کوسه سفید به احتمال زیاد نامعلوم باقی خواهد ماند.

معرفی کلی نهنگ آبی

نهنگ آبی (نام علمی: Balaenoptera musculus) گونه‌ای از نهنگ‌های بی‌دندان است که به‌جای دندان، صفحه شانه‌ای در دهان خود دارد. شاخص‌ترین ویژگی نهنگ آبی اندازه بسیار بزرگ آن است که با طول حدود 30 متر، بسیار بزرگ‌تر از عظیم‌ترین دایناسورهای شناخته‌شده بوده و بزرگ‌ترین حیوانی محسوب می‌شود که تاکنون روی زمین زیسته است. زیستگاه اصلی بزرگ‌ترین حیوان جهان اقیانوس منجمدجنوبی، شمال اقیانوس اطلس، شمال و جنوب اقیانوس آرام و اقیانوس هند است. رنگ این پستاندار آبزی آبی متمایل به خاکستری است و قسمت زیر بدنش درمقایسه‌با قسمت پشت، رنگی روشن‌تر دارد.

نهنگ آبی عضو خانواده نهنگ‌های شکیل (Balaenoptera) شمرده می‌شود. این باور وجود دارد که خانواده نهنگ‌های شکیل در زمانی بسیار دور، یعنی اواسط دوره زمین‌شناسی الیگوسن (28 میلیون سال پیش) از دیگر خانواده‌های زیرراسته نهنگ گوژپشت آبی (Mysticeti) منشعب شده است. خود گونه نهنگ آبی نیز در دوره میوسن (حدود 10.5 تا 7.5 میلیون سال پیش) از دیگر نهنگ‌های شکیل انشعاب یافته است.

تا اوایل قرن بیستم، جمعیت فراوانی از نهنگ های آبی تقریبا در همه اقیانوس‌ها زندگی می‌کردند؛ اما در مدت یک قرن به‌دلیل شکار بی‌رویه به‌دست انسان، جمعیت آن‌ها تا مرز انقراض پیش رفت تا اینکه در سال 1966، جامعه بین‌المللی از آن محافظت کرد. گزارشی در سال 2002، جمعیت نهنگ آبی را 5 تا 12 هزار عدد در سراسر دنیا تخمین زد. اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت نیز جمعیت احتمالی این گونه را 10 تا 25 هزار عدد تخمین زده است. پیش از شکارهای گسترده در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، بزرگ‌ترین زیستگاه نهنگ آبی اقیانوس اطلس محسوب می‌شد که 200 تا 300 هزار عدد از آن‌ها در آنجا زندگی می‌کردند. گفته شده جمعیت نهنگ آبی در‌حال‌حاضر به‌آرامی ‌در حال افزایش است.

مشخصات نهنگ آبیزیستگاه اصلیاقیانوس منجمدجنوبی، شمال اقیانوس اطلس، شمال و جنوب اقیانوس آرام و اقیانوس هندمحل‌های مشاهده شدهتقریبا در همه اقیانوس‌هاطول عمر80 تا 110 سالاندازه24 تا 30 متروزن150 تا 200 تنرنگآبی متمایل به خاکستری تیرهغذاکریل (موجودات ریز شبیه میگو)شکارچیبه استثنای نهنگ‌های قاتل، شکارچی طبیعی نداردبالاترین سرعت مشاهده شدهحدود 32 کیلومتربرساعتتعداد گونه‌هایکوضعیتجزو گونه‌های در خطر

20 حقیقت باور نکردنی درباره نهنگ آبی

1. اندازه نهنگ آبی به 30 متر می‌رسد

نهنگ آبی حیوانی غول‌آساست که عموما بین 24 تا 30 متر طول دارد و در گونه‌هایی تاییدنشده، نهنگ 33 متری نیز گزارش شده است. این یعنی طول این حیوان آبزی بیش از 3 اتوبوس است. باورش دشوار است؛ اما نهنگ آبی حتی از عظیم‌ترین دایناسورهای شناخته‌شده نیز بسیار بزرگ‌تر است.

2. وزن نهنگ آبی به 200 تن می‌رسد

به‌دلیل اندازه بسیار بزرگ، وزن‌کردن نهنگ‌های آبی دشوار است. آن‌ها هرگز به‌طور یکجا وزن نشده‌اند؛ بلکه پس از قطعه‌قطعه‌شدن و وزن‌کردن قطعه‌ها وزنشان محاسبه شده است. میانگین وزن طویل‌ترین نهنگ آبی با 29.9 متر که تاکنون به‌صورت علمی‌ اندازه‌گیری شده، 176.5 تن بوده است. این رقم بسته به میزان چاقی می‌تواند از 141 تا 211.5 تن تغییر کند.

نهنگ‌های آبی ماده عموما کمی ‌بلندتر از نرها هستند؛ اما نهنگ‌های نر در‌مقایسه‌با نهنگ‌های ماده‌ با طول یکسان سنگین‌تر هستند که این موضوع به‌دلیل ماهیچه‌ها و استخوان‌های سنگین‌تر است.

3. اندازه نوزاد بزرگترین حیوان جهان چقدر است؟

نهنگ آبی به‌عنوان بزرگترین حیوان جهان بزرگترین نوزاد در میان نوزادان تمام حیوانات کره زمین را نیز دارد. نوزاد نهنگ آبی حتی در‌مقایسه‌با دیگر حیوانات بالغ نیز یکی از بزرگ‌ترین‌ها محسوب می‌شود؛ به‌گونه‌ای که وزن آن‌ها هنگام تولد به حدود چهار تن و طولشان نیز به 8 متر می‌رسد. آن‌ها حدود 380 تا 570 لیتر شیر در روز می‌نوشند و احتمالا بعد از 6 ماه از شیر گرفته می‌شوند. وزن نوزادان نهنگ آبی روزانه حدود 90 کیلوگرم افزایش می‌یابد که احتمالا یکی از سریع‌ترین سرعت رشدها در میان موجودات زنده را دارند.

4. زبانی هم‌وزن فیل و قلبی به‌اندازه خودرو

همه خصوصیات و ارقام مربوط به نهنگ آبی نجومی‌ است. وزن زبان این نهنگ برابر با وزن یک فیل و قلبش نیز برابر با خودرویی متوسط است. صدای تپش قلب این موجود تا دو مایل دورتر نیز می‌رسد. این موجودات رگ‌های بسیار بزرگی نیز دارند و شاید چندان اغراق نباشد که بگوییم می‌توان در آن‌ها شنا کرد.

5. غذای نهنگ آبی چیست؟

نهنگ‌های آبی علاقه فراوانی به خوردن کریل دارند؛ موجوداتی صدف‌دار و ریز شبیه میگو. هر نهنگ آبی بالغ روزانه حدود چهار تن و به‌عبارت‌دیگر، 40 میلیون کریل نوش جان می‌کند.

6. نهنگ آبی فاقد دندان است

این آبزیان غول‌پیکر به دسته نهنگ‌های بی‌دندان تعلق دارند و به‌جای دندان، از صفحه‌های شانه‌ای برخوردارند که برای فیلترکردن غذا به‌کار می‌رود.

نهنگ آبی با یک حرکت سریع رو به جلو به سمت کریل‌ها، آنها را همراه با حجم زیادی از آب وارد دهان خود می‌کند. هنگامی‌ که نهنگ آب را با فشار از دهان خود خارج می‌سازد حدود 300 تا 400 صفحه شانه‌ای مذکور مانند صافی عمل می‌کنند. در این زمان کریل‌های باقیمانده که قادر به خروج نیستند قورت داده می‌شوند.

7. نهنگ‌های آبی به‌خاطر روغن نهنگ شکار می‌شدند

نهنگ‌های آبی در قرن نوزدهم و بیستم به‌طور گسترده‌ای شکار می‌شدند که باعث کاهش شدید جمعیت آن‌ها شد. صدها هزار نهنگ آبی به‌خاطر روغن نهنگ شکار شدند. روغن نهنگ در گذشته به طور گسترده به‌عنوان سوخت چراغ و برای تولید صابون و کره استفاده می‌شد.

8. نهنگ آبی تا سرحد انقراض پیش رفته بود

نسل نهنگ‌های آبی به‌دلیل شکار بی‌رویه به‌خاطر روغنش تا حد انقراض پیش رفت. آمارها نشان می‌دادند احتمالا حدود 380 هزار نهنگ را انسان‌ها شکار کرده بودند. سرانجام این موجود در سال 1966 در گروه گونه‌های حفاظت‌شده قرار گرفت.

9. جمعیت نهنگ آبی به‌آرامی‌ در حال افزایش است

جمعیت وال‌های آبی با ارقام پیشین خود فاصله زیادی دارد. پیش از شکارهای گسترده، این رقم حدود 240 هزار عدد تخمین زده می‌شد. ارقام کنونی تنها 3 تا 11 درصد جمعیت نهنگ‌های آبی پیش از سال 1911 را تشکیل می‌دهند.

10. نهنگ آبی قوی‌ترین صدا را در میان موجودات زنده دارد

گوش انسان نمی‌تواند صدای نهنگ‌های آبی در زیر آب را بشنود؛ اما ازقضا این موجودات بلندترین صدا را در میان تمامی‌ حیوانات تولید می‌کنند. شدت صدای این وال‌ها به 188 دسیبل می‌رسد که از صدای موتور هواپیمای جت با 140 دسیبل نیز بلندتر است. نهنگ‌های آبی با صداها و غرش‌های فرکانس پایین باهم صحبت می‌کنند.

11. توانایی شنیداری نهنگ آبی خیره‌کننده است

ازآنجاکه نهنگ‌های آبی با صداهایی کم‌فرکانس صحبت می‌کنند، در شرایط مناسب، این موجود می‌تواند از فاصله 1600 کیلومتری با دیگران ارتباط برقرار کند و صدایش شنیده شود.

12. نهنگ‌های آبی احساس دارند

این عقیده از آنجا نشئت می‌گیرد که نهنگ‌های آبی که به ساحل نزدیک شده‌اند، هنگام نجات به‌وسیله نهنگ‌های دیگر، ظاهرا از طرف مقابل تشکر می‌کنند.

13. روند زادوولد نهنگ آبی کُند است

نهنگ‌های آبی تنها هر سه سال یک‌بار بچه‌دار می‌شوند و دوران بارداری‌شان 11 تا 12 ماه طول می‌کشد.

14. نهنگ‌های مادر به نوزاد نهنگ‌های دیگر کمک می‌کنند

نهنگ آبی ماده نوزاد تازه‌متولد‌شده خود را به‌سمت سطح آب هدایت می‌کند تا اولین تنفس خود را انجام دهد. ماده‌های دیگر که در آن نزدیکی هستند، به‌آرامی ‌نوزاد را به‌سمت سطح آب هُل می‌دهند تا به او کمک کنند. بدین‌ترتیب، نوزاد تشویق می‌شود سطح آب را بشکند و نفس بکشد.

15. نهنگ آبی منفذی شبیه به سوراخ بینی انسان برای تنفس دارد

هنگامی‌‌که نهنگ آبی به سطح آب می‌آید، ازطریق سوراخ‌های بینی در بالای بدن خود هوا را به بیرون می‌فرستد. براثر عمل تنفس نهنگ آبی، ابری از هوای فشرده‌شده تا ارتفاع 9 متر به بالا فرستاده می‌شود. نهنگ‌های آبی عادت دارند هر 5 تا 15 دقیقه برای تنفس به سطح آب بیایند؛ اما می‌توانند زمان‌های بیشتری بدون تنفس دوام بیاورند.

16. نهنگ آبی شباهت زیادی به زیردریایی‌ها دارد

اگر از بالا به این موجود نگاه کنیم، صرف‌نظر از باله‌ها و انتهای دم، به‌آسانی با زیردریایی اشتباه گرفته می‌شود. شکل آیرودینامیکی زیردریایی، مشابه این موجودات آبزی است.

18. نهنگ قاتل، تنها شکارچی طبیعی نهنگ آبی است

نهنگ‌های قاتل (Orca) معمولا نهنگ‌های آبی کوچک‌تر را برای شکار انتخاب می‌کنند. هرچند نهنگ آبی موجودی منفعل است، به‌لطف جثه بسیار بزرگ خود معمولا می‌تواند با گروهی از نهنگ‌های قاتل مقابله کند. مطالعات نشان می‌دهد 25 درصد نهنگ‌های آبی بالغ آثار زخم و برش ناشی از حمله نهنگ‌های قاتل روی بدن خود دارند. البته اطلاعات چندانی از میزان آسیب‌پذیری آن‌ها از چنین حملاتی در دست نیست.

19. آیا نهنگ‌های آبی سریع هستند؟

نهنگ‌های آبی بسیار اهل سفر هستند. آن‌ها فصول گرم را در مناطق نزدیک به قطب سپری می‌کنند و هنگام فرارسیدن فصل سرد، سفری طولانی به‌سمت خط استوا را آغاز می‌کنند. سرعت آن‌ها به‌طورمعمول هنگام دریانوردی حدود 8 کیلومتربرساعت است؛ اما درصورت نیاز می‌توانند با سرعت 32 کیلومتربرساعت حرکت کنند.

20. آینده نهنگ آبی نامعلوم است

هرچند صید نهنگ آبی دیگر خطری برای این گونه محسوب نمی‌شود، جریان‌ ترمیم دوباره نسل نهنگ‌های آبی کُند است و نیز خطرهای دیگری مانند برخورد با کشتی‌ها و تغییرات اقلیمی‌ آن‌ها را تهدید می‌کند. گفته شده تنها 10 تا 25 هزار نهنگ آبی در دنیا باقی مانده است. اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت این موجود را جزو گونه‌های در خطر انقراض قرار داده است. این امید وجود دارد که با گذشت زمان، تعداد زیادی از این غول‌های نجیب و بااحساس در اقیانوس‌ها پرسه بزنند.

نهنگ آبی یکی از قدیمی‌ترین و البته بزرگ‌ترین موجودات کره زمین است که آشنایی با آن می‌تواند از رمز و رازهای سیاره‌ی سبز ما پرده بردارد. در این مقاله با 20 نکته در خصوص زندگی و آناتومی این موجود آشنا شدید.