معمولا زمانی که نام استان خراسان رضوی به میان می آید تمام ذهن ها به سمت شهر مشهد مقدس پرواز می کند اما این استان دارای جاذبه های دیگری نیز می باشد که از جمله آنها می توان به پارک ملی تندوره اشاره کرد.
این پارک یکی از جاهای دیدنی استان خراسان رضوی است که طبیعتی بسیار بکر و زیبا دارد و مناظر چشم نواز فراوانی در آن قابل رویت است. البته راه رسیدن به این سرزمین رویایی چندان راحت نیست اما ارزش طی کردن را دارد.
پارک ملی تندوره در شمال شرقی ایران و نزدیک ترکمنستان در ۳۷ درجه و ۲۹ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۳۳ دقیقه عرض جغرافیایی و ۵۸ درجه و ۳۳ دقیقه تا ۵۸ درجه و ۵۴ دقیقه طول جغرافیایی واقع گردیده‌است.
این منطقه در حوزه آبریز هریرود و کشف‌رود و زیرحوزه رودخانه دهستان درونگر قرار گرفته‌است.
پارک ملی تندوره که زمانی تفرجگاه و محل تفریح مردم شهرستان درگز و شهرستان قوچان بود، از زیباترین و عمیق‌ترین دره‌های ژرف و پر شیب و تپه ماهورها بهره مند می‌باشد و از بهترین زیستگاهای جانوران وحشی به ویژه پلنگ ایرانی ،قوچ و میش اوریال می‌باشد که چنانچه صبح زود یا غروب در این منطقه باشید گله‌های کل و بز را می‌توانید بینید که در حال چرا می‌باشند.
پارک ملی تندوره از نظر پوشش گیاهی و جانوری در نوع خود ممتاز و بی نظیر است.
ویژگی های منحصر بفرد پارک ملی تندوره
مرتفع‌ترین نقطه این منطقه قله قنبرعلی در جنوب محدوده به ارتفاع ۲۵۸۶ متر است و پست‌ترین نقطه با ارتفاع ۸۸۴ متر در بخش شمالی محدوده قرار دارد.
این منطقه فاقد مراکز جمعیتی می‌باشد و تنها پاسگاه‌های محیط بانی چهل‌میر، بابانستان، شکراب، تیوان، درونگر، چرلاق و زیارتگاه علی بلاغ در آن قرار دارند. تندوره از نظر منابع آبی فاقد رودخانه‌های مهم است و قسمت اعظم منابع آب این منطقه را چشمه‌ها تشکیل می‌دهند.
درجه حرارت هوا در این منطقه در فصل زمستان تا ۲۰- درجه نیز می‌رسد و هرساله حداقل ۴ ماه از سال در این منطقه برف وجود دارد. میزان بارندگی سالانه در این منطقه ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلی‌متر می‌باشد و توزیع بارندگی در فصول مختلف بسیار متفاوت است که بیشتر حجم باران در فصل بهار رخ می‌دهد.
تندوره از لحاظ منابع آبی رودخانه های مهم و پرآب ندارد اما در عوض دارای منابع آبی دیگری می باشد که از جمله آنها می توان به وجود چشمه ها و چاه ها اشاره کرد که آب مورد نیاز در پارک برای زندگی جانداران را فراهم می کنند.
مهم ترین چشمه های موجود در این پارک با نام های چرلاق، قره لوکه، رف سو، چهل میر، ادانه، باش تپه، رجبه، مدخان، بید، تندوره و توغی شناخته می شوند. این در حالی است که بیشترین میزان آب پارک تنها توسط دو چشمه چرلاق و چهل میر تامین می گردد.
شکل خاص زیستی، ساختمان خاک، تغییرات ارتفاع، میزان بارش و شکل آن و نوسانات و گرما سبب گردیده پوشش گیاهی متنوعی در این ناحیه دیده شود.
پارک ملی تندروره از نظر ذخایر طبیعی و حیاتی، تنوع زیستی و نمونه‌های حیات وحش (قوچ و میش اوریال) و پدیده‌های ارضی و دیگر ویژگی‌های خاص در نوع خود پارکی ممتاز می‌باشد.
این پارک از یک سری کوه‌های مرتفع و متصل به هم تشکیل شده‌است و رشته‌کوه مشخصی ندارد.
تاریخچه پارک ملی تندوره
پارک ملی تندوره (تندور که طندور تلفظ میشه اسم کردی می‌باشد که به معنای تنور هست)با مساحت ۷۳۴۳۵ هکتار در بهمن ماه سال ۱۳۴۷ به عنوان منطقه حفاظت تندوره قرق گردید و در اسفند ماه سال ۱۳۴۸ به پارک وحش تندوره تغییرنام یافت. در خرداد ماه سال ۱۳۵۰ قسمتی از شرق (ناحیه مجاور گردنه الله‌اکبر) حذف و در بهمن ماه سال ۱۳۵۳ عنوان پارک ملی تندوره به منطقه داده شد.
پارک ملی تندوره از نظر تاریخی نیز حایز اهمیت بوده و در گذشته نه چندان دور راه ارتباطی درگز به قوچان از این منطقه می‌گذشته‌است.
در این منطقه بازمانده‌های سکونت در دورانهای گذشته به چشم می‌خورد که از آنجمله می‌توان به آثار باقی‌مانده از دژی قدیمی به نام قلعه رجبه اشاره نمود که بنا بر مشهور قدمت آن به قبل از اسلام بر می‌گردد.
تنوع جانوری پارک تندوره
از ۷ گونه گربه‌سان ایران ۵ گونه یعنی پلنگ ایرانی، گربه جنگلی، گربه دشتی، گربه پالاس و سیاه‌گوش اورآسیا در این منطقه زندگی می‌کنند. این منطقه بهترین زیستگاه پلنگ در ایران است به‌طوری‌که در سال ۱۳۷۰ تعداد ۱۳۴ قلاده پلنگ در آن دیده شد و جمعیت آن در سال ۱۳۸۷ نزدیک به ۶۰ قلاده برآورد می‌شود.
طعمه اصلی پلنگ کل و بز است. از سمداران منطقه هم می‌توان به بز وحشی که گله‌های ۱۰۰-۱۵۰ رأسی آن در ارتفاعات منطقه دیده می‌شود و گوسفند وحشی که از گونه قوچ و میش اوریال و خالص‌ترین نژاد این گونه در ایران است، اشاره کرد. شمار قوچ و میش‌های پارک را در سال ۱۳۵۶ حدود ۶۰۰۰ رأس برآورد کرده‌اند و اکنون جمعیت گوسفندان وحشی پارک بالغ بر ۴۰۰۰ رأس است.
گراز از دیگر علف‌خوران پارک است که به تعداد زیاد در مناطق مختلف به‌ویژه شمال پارک زیست می‌کند. گرگ هم در قسمت‌های نسبتاً کم‌ارتفاع پارک و محدوده‌های مشرف بر روستاهای اطراف به صورت منفرد یا دسته‌های ۲ تا ۵ قلاده‌ای دیده می‌شود و در فصل زمستان بیشتر از قوچ و میش و کل و بز و در تابستان بیشتر از گله گوسفندان اهلی تغذیه می‌کند. روباه قرمز، شغال، سمور سنگی، کفتار، رودک و انواع جوندگان همچون خرگوش بی‌دم و تشی از دیگر پستانداران این منطقه‌اند.
پارک ملی تندوره از نظر تنوع گونه‌های پرندگان بسیار غنی است. پرندگان بیشتر در نواحی پست و حاشیه‌ای پارک و داخل دره‌ها و نزدیک به چشمه‌سارها دیده می‌شوند.
کورکور، سارگپه پابلند، عقاب دشتی، عقاب شاهی، عقاب طلایی، کرکس، هما، لیل، کوکر، مرغ حق، شبگرد بلوچی، بادخورک معمولی، بادخورک کوهی، زنبورخور معمولی، هدهد، چکاوک طوقی، پپت خاکی و سنگ‌چشم دم‌سرخ گروهی از پرندگان مهاجر به پارک را تشکیل می‌دهند.
تعدادی از گونه‌های مهم بومی منطقه عبارتند از؛ دلیجه، کبک، تیهو، قرقاول، بلدرچین معمولی، کبوتر چاهی، قمری، یاکریم، چکاوک شاخ‌دار، چکاوک آسمانی، دم‌جنبانک ابلق، قرقی، سسک، سار، زاغی، کلاغ گردن‌بور، کلاغ ابلق، الیکایی، توکای سیاه، زردپره کوهی، زردپره مزرعه، انواع جغد و سهره سینه‌سرخ.
خزندگان این پارک هم شامل ۹ گونه مار غیر سمی، ۴ گونه مار نیمه سمی، ۵ گونه مار سمی، ۶ گونه سوسمار و لاک‌پشت می‌شوند. کفچه مار، دال، قرقاول بال‌سفید و هما از گونه‌های در خطر انقراض تندوره محسوب می‌شوند.
پوشش گیاهی منطقه
پوشش گیاهی پارک نیز بسیار متنوع است و تاکنون ۳۷۳ گونه از ۶۰ تیره در این پارک شناسایی شده‌است. اورس، انجیر، بید، نسترن، گوجه وحشی، کرکو، درمنه، گون، کلاه میرحسن، باریجه، آنقوزه، کندل، زیره سیاه، کتان وحشی، آویشن، انواع گرامینه، آلبالوی وحشی، شیر خشت، زرشک، فلفل کوهی انواع گیاهان یکساله مرتعی و گیاهان با ارزش داروئی از مهمترین گونه‌های گیاهی این پارک است.
درختی به نام اورس که بیش از هفت صد سال سن دارد.
مسیر ارتباطی با پارک حفاظت شده تندوره
راه اصلی پارک جاده شوسه قوچان به درگز می‌باشد که ازچهارنقطه می‌توان به پارک دسترسی پیدا کرد.
۱- قریه اینچه کیکانلو (واقع بر سر راه درگز – قوچان) تا پاسگاه شکر آب (جنوب پارک) ۱۰ کیلومتر.
۲-از درگز تا پاسگاه چهل میر (شرق پارک) ۳۰ کیلومتر.۳- از نوخندان تا زیارتگاه بابانستان (شمال پارک) ۱۲ کیلومتر.
مناسب ترین زمان بازدید
پارک تندوره در هر فصل از سال زیبایی های خاص خود را دارد اما لازم به ذکر است که این زیبایی ها در فصل بهار به اوج خود می رسد و این فصل بهترین زمان رفتن به پارک تندوره و دیدن از طبیعت بکر آن می باشد.
از طرفی پارک ملی تندوره به دلیل کوه های بلند قامتی که در دل خود جای داده است مکان مناسبی برای کوهنوردان و ورزشکاران به شمار می رود. ایشان می توانند حتی در فصل تابستان نیز عازم منطقه شده و از ارتفاعات تندوره بالا بروند و تجربیات جالبی از کوهنوردی را به دست آورند.
تنها نکته ای که در این زمینه وجود دارد اینکه چنانچه قصد کوهنوردی در این منطقه را دارید بایستی تجهیزات لازم را با خود به همراه داشته باشید.
