معبد هندوها یا پرستشگاه بُتِ گوران یکی از آثار تاریخی شهر بندرعباس در استان هرمزگان است که در مرکز این شهر قرار دارد. ساختمان این معبد، در سال ۱۳۱۰ (قمری) مقارن با ۱۲۶۷ خورشیدی در زمان حکومت محمدحسن‌خان سعدالملک حاکم وقت بندرعباس، از محل جمع‌آوری هدایای هندوها، توسط تجار هندی ساخته شده‌است. طرح این بنا از معماری پرستشگاه‌های هندی متأثر است.
معبد هندوها در سال‌های پیش از ۱۳۴۲ خورشیدی نمایی از نقاشی‌های داخل معبد هندوها پیش از مرمت نمایی از گنبد معبد هندوها
پیشینه معبد هندوها
ساختمان این معبد، در روزگار قاجار و در سال ۱۲۱۰ قمری و در روزگار فرمانروایی محمدحسن‌خان سعدالملک فرمانروای محلی بندرعباس ساخته شده‌است.
ﻫﻨﺪﻭﻫﺎی ﺗﺎﺟﺮ ساکن ﺑﻨﺪﺭعباس کﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺩﺭ ﮔﺮﻭﻩﻫﺎی ۷۰ ﺗﺎ ۸۰ﻧﻔﺮی ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﻋﺒﺎﺩیﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ کاﺭﻭﺍنسرﺍﻫﺎ بجا میﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﺗﺎ اینکه ﺩﻭ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﻡﻫﺎی ﺷﻮﻝ ﺭﺍﻡ ﻭ ﺩﺩﻩ ﺭﺍﻡ ﭘﻴﺶﻗﺪﻡ میﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ بانی ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺮﻳﺪ ﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺳﺎﺧﺖ ﻣﻌﺒﺪ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﻝ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ میﺯﻧﻨﺪ. ﺍﺳﻢ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ بانی ﻭ حتی ﺳﺎﻝ ﺍﺣﺪﺍﺙ بنا که ﺑﻪ ﺳﺎﻝ ﺳﺎﻣﺒﺎﺕ ﻫﻨﺪی ﺍﺳﺖ روی کتیبه‌ای ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻣﻌﺒﺪ و با ﺧﻂ ﻫﻨﺪی وجود داشته‌است.
ﻣﻌﺒﺪ ﺑﻨﺎی پرارزشی ﺍﺳﺖ، ﭼﻮﻥ ﻫﻢ کتیبه ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻫﻢ ﻣﻌﻤﺎﺭﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﻨﺪ ﺁﻭﺭﺩﻩ بودند.
پیروان مکتب برهمنی یعنی کسانی که به خدایان برهما، ویشنو و تسیوا باور دارند جمع بزرگی از ملت هندوستان را تشکیل می‌دهند. چنین پیداست که سبک معماری این معبد بر پایه باورمندی از خدایان ویشنو و شیوا پرستان شمال هندوستان بوده‌است.
“سه فرقه مهم میان هندوها عبارت‌اند از: ویشنوان (پرستندگان ویشنو)، شیوان (پرستندگان شیوا) و شاکتیان (پرستندگان الههٔ استوپاهای بودایی در محراب و تزیینات این معبد دیده می‌شود.
ﻣﺠﺴﻤﻪهایی ﺍﺯ ﺑﺮﻫﻤﺎ، ﺷﻴﻮﺍ ﻭ ﻭﺷﻴﻨﻮ ﺩﺭ این معبد ﺑﻮﺩﻩ ﺩﺭ ﺭﺍﻫﺮﻭﻫﺎ ﭼﻬﺎﺭ ﺍﺗﺎﻕ کوچک ﺑﺎ ﻃﺎﻗﭽﻪ ﻣﺤﻞ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻥ ﻣﺠﺴﻤﻪﻫﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ که ﻣﺤﻞ ﻋﺒﺎﺩﺕ ﺑﺮﻫﻤﻨﺎﻥ ﻣﻌﺒﺪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ.
ﮔﻮﻳﺎ ﻫﻨﺪﻭﻫﺎ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۳۴۴ ﺍﺯ ﺑﻨﺪﺭﻋﺒﺎﺱ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﺑﺎﺯ میﮔﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﺠﺴﻤﻪ ﻭ ﺑﺖﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ می‌برﻧﺪ.ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺒﺪ یک ﺍﺛﺮ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻬﻢ در ﺧﻄﻪ جنوب ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻨﺎی آن ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﺩ ﺍﺳﺖ.
پیشینه حضور هندی‌ها در ایران
پیشینه سکنی‌گزینی هندی‌ها در ایران دراز بوده و روابط سیاسی و فرهنگی تنگاتنگ با ایران داشته‌اند. از دیرباز و از روزگاری که «فرانسیسکو د آلمیدا» از طرف «دون مانوئل» پادشاه وقت پرتغال به هند رفت و بنگاه‌های بازرگانی پرتغالی‌ها در هندوستان بنیان گذاشته شد و نوبت گسترش آن فرا رسیده بود.
درست در روزگاری که شاه اسماعیل یکم ۲۰ سال سن داشت و تنها پنج سال یعنی در ۱۵ سالگی زمام امور سراسر ایران را در دست گرفته بود و در جنگ‌های سخت و طاقت فرسا با دو دشمن سنتی، ازبک‌ها و عثمانی‌ها دست و پنجه نرم می‌کرد و در جنگ چالدران از عثمانی‌ها شکست خورده بود، دریا سالار «آلفونسو د آلبو کرک» به دستور «دون مانوئل» پادشاه پرتقال از آن موقعیت استفاده و از هند با شتاب به سوی خلیج فارس حرکت کرد. این دریانورد که با چندین ناو جنگی به خلیج فارس آمده بود پس از درگیری با نیروهای «ابوالمظفر سیف‌الدین ابا نصر» حاکم هرمز که او نیز خیلی جوان بود، در نبردی خونین جزیره هرمز را تسخیر کرد.
در آن روزگار چون پرتغالی‌ها در هند مستقر شده بودند، در عرصه‌های جهانی قدرت دریایی خود میدان مانور بیشتری داشتند. از آن روزگار پای هندی‌ها به گونه‌ای کم و بیش بیشتر از گذشته به جنوب ایران باز شده بود.
معماری
ﭘﻼﻥ ﻣﻌﺒﺪ ﻣﺮﺑﻊ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻗﺴﻤﺖ اصلی آن ﮔﻨﺒﺪﺧﺎﻧﻪ ﺍﺳﺖ کﻪ ﺩﻭﺭ ﺗﺎ ﺩﻭﺭ راهروی ﺳﺮﺍﺳﺮی ﺩﺍﺭﺩ تا ﺯﺍﺋﺮﺍﻥ ﺩﻭﺭ ﻣﻌﺒﺪ ﺑﮕﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺯﻳﺎﺭﺕ کﻨﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺯﻳﺮ ﮔﻨﺒﺪﺧﺎﻧﻪ، ﺑﺖ ﺍﻋﻈﻢ ﺭﺍ ﻗﺮﺍﺭ میﺩﺍﺩﻧﺪ.
سبک معماری این گنبد را مقرنس‌های پیرامونی آن نه تنها از دیگر گنبدهای موجود در سواحل خلیج فارس، بلکه از گنبدهای سراسر ایران متفاوت می‌سازد. طرح این بنا کاملاً از معماری معابد هندی متأثر است و تاﺛﻴﺮ ﻫﻨﺮ ﺍﺳﻼمی نیز ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺖ ﻣﻌﺒﺪ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﺍﺳﺖ.
ساختمان اتاق معبد و محراب در قسمت شمال معبد واقع شده و دور اتاق معبد نیز از طاقچه و قاب‌های کور ساخته شده‌است و دورتا دور اتاق معبد نیز ۴ راهرو وجود دارد که در گذشته زوار به دور آن زیارت می‌کردند.
داخل راهروها حجره‌های کوچکی است که برای طلبه‌های مکتب برهمنی در نظر گرفته شده و داخل برخی از اتاق‌ها نقاشی‌های مذهبی دیده می‌شود که یکی از مهم‌ترین آن‌ها خدای فلوت‌زن به نام کریشنا است.
همچنین اطراف و در ۴ طرف گنبد حدود ۷۲ برجک مخصوص هندویی وجود دارد که در وسط گنبد میله بزرگی قرار گرفته که در حقیقت محور زمین و آسمان را نشان می‌دهد.
از داخل راهرو غربی راه پله‌های مارپیچی وجود دارد که به سمت بالا است و به بام معبد منتهی می‌شود که ساق معبد است و با جرزهای پس رونده که الهام از معماری ایرانی است تشکیل شده‌است که ۴ نورگیر در ۴ طرف این فضای چند ضلعی روی جرزها و جود دارد و گنبد عظیمی با لایه‌های ذوزنقه‌ای و تزیینات آیین هندویی دیده می‌شود.
در قسمت ضلع شرقی گنبد نیز تالار بزرگی وجود دارد که تالار اجتماعات بوده و در این تالار نقاشی‌های مختلفی به چشم می‌خورد که هر کدام از آن‌ها بیانگر فلسفه خاصی از اعتقادات مختلف مردم هند است.
چگونگی ساخت
دکتر فخری دانشپور پرور که ۶ سال روی این معبد تحقیق کرده می‌گوید: این معبد برای نیازهای هندوهای مقیم بندرعباس که ساخته شد که یکی از نقطه‌های مهم ارتباط فرهنگی و هنری میان ایران و هند است.
هندوها پیروان مکتب برهمنی (کسانی که به خدایان برهما، ویشنو و تسیوا معتقدند) هستند و این معبد بنابر تحقیقات به عمل آمده متعلق به خدایان ویشنو است.
در هند اغلب معابد برهمنی، سنگی است، معبد هندوها در بندرعباس طبق موقعیت جغرافیایی در زمان ساخت از لاشه سنگ، ملات گل و ساروج، سنگ‌های مرجانی خاک و گچ‌های ضخیم ماده و گچ لویی استفاده شده‌است.
