مهمترین معبر اصلی و مرکز تجاری شهر نایین در قدیم بازار تاریخی نایین بوده که از وسط بافت تاریخی نایین می گذشته است .ورودی بازار به عنوان یکی از دروازه های قدیم شهر بوده که به دروازه تاریخی چهل دختران معروف می باشد .
بازار تاریخی نایین در طول دوره های مختلف تاریخی شکل و توسعه یافته و بنای اولیه آن متعلق به دوره ایلخانان و بیشترین رونق آن در زمان صفویه می باشد .طول بازارتاریخی نایین حدودا”۳۰۰ متر و عرض آن بین ۳ تا ۵ مترمتغیربوده و شامل۱۷۰باب مغازه می باشد.
بازار تاریخی نایین دارای دو کاروانسراو بارانداز بوده که کاروانسرای بزرگ آن درست پس از عبور از دروازه تاریخی چهل دختران در سمت راست بازار قرارداشته که در حال حاضر فقط سردر ورودی آن باقی مانده است.
دروازه چهل دختران دارای دو برج بوده و چسبیده به حصار تاریخی شهر نایین می باشد که دورتادور حصار تاریخی شهر نایین را خندقی احاطه نموده و محل عبور از دروازه به وسیله پل متحرک میسر می شده و در بالای دروازه اتاقکی برج مانند بوده که در هنگام هجوم بیگانگان درب اصلی بسته و ازطریق تیرکشها و آتش دانها به دشمن حمله می نمودند.دروازه تاریخی چهل دختران و ورودی بازار دارای دودرب بزرگ می باشد .
بازار نایين همچون كوچه اي سرپوشيده با سقف گنبدي و طاق خوبي با نورگيري هايي دايره اي شكل كه در وسط طاق هاست، همراه است و مغازه ها در طرفين آن با درهاي چند لنگه چوبي گاه به صورت دو طبقه (با زيرزمين) مشاهده مي شوند.
نايين از قديم الايام يك مركز مهم تجاري و بازرگاني و محل بارانداز كاروانيان بوده است. كاروان هايي كه از شرق به غرب و از شمال به جنوب در رفت و آمد بوده اند و در اينجا به استراحت و مبادله كالا مي پرداخته اند.
معمولاً در بافت قديمي هر شهر كه داراي اندكي بازرگاني بوده بازاري به فراخور سال آن سامان ديده مي شود و هنوز هم علي رغم همه جلوه هاي جديد شهري و مراكز جديد تجاري و بازرگاني بازارها يكي از مراكز عمده دادوستد و نيز مجادله انديشه ها و نشر اخبار در هر شهر به حساب مي آيند و هر كس وارد شهري مي شود يكي از مكان هايي را كه سراغ مي گيرد بازار شهر است.
این بنای تاریخی به شماره 1564 به تاریخ 24/5/56 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
