سراب مورت و محوطهی تاریخی آن ، اصلیترین جاذبهی گردشگری شهرستان گیلانغرب است. محوطهی تاریخی سراب مورت در پنج کیلومتری شرق شهرستان گیلانغرب در استان کرمانشاه و در حاشیهی روستای سراب واقع شده است.
نام این محوطه برگرفته از سراب خروشان و بوتههای مورتی است که اطراف این محوطهی تاریخی روییدهاند. بهنظر میرسد یکی از دلایل شکلگیری این محوطه در منطقه، وجود بوتههای مورت و همین سراب بوده است.
مورت نزد زرتشتیان اهمیت و تقدسی خاص داشته است، بهطوری که این گیاه را نماد اهورامزدا دانستهاند. زرتشیان باستان از ریشه درختچه مورد به علت مقدس بودن آن در روشن نمودن آتشکدهها استفاده میشده است .در ضلع جنوبی بوتههای مورت سراب گیلانغرب آثار یک آتشکده هنوز پابر جا است. حجم زیادی از مایه حیات به همراه بوتههای مقدس مورت زیبایی و لطافت چشم نوازی به این منطقه بخشیده است.
سراب مورت گیلانغرب یکی از نقاط دیدنی شهرستان و همچنین استان کرمانشاه میباشد که وجود چشمههای آب و درختچههای گیاه نایاب دارویی مورت سبز آن را به عنوان یکی از تفریح گاههای استان تبدیل نمودهاست.
واژه مورت از کلمه یونانی به معنی رشد ونمو گرفته شده است که در طب سنتی کاربرد اساسی داشته است و از قدیم الایام مورد شناسایی ایرانیان بوده است. در نزدیکی سراب بقایای برجای مانده از یک کاخ قدیمی که مربوط به دوره اشکانیان است وجود دارد که به کاخ کوشک معروف است.
این کاخ دارای مساحتی معادل ۲۵۰۰ متر و ساختمانی دو طبقه با تالار و دالانهای پیچ در پیچ است که در روزگاران گذشته به عنوان مرکز فرماندهی از آن استفاده میشده است. در این منطقه آثار متعددی مربوط به ادوار اشکانی ، ساسانی ، امویان و قاجاریه کشف شده و منطقه ای است که از نظر گردشگری و توریستی قابلیتهای منحصر به فردی دارد که میتوان با سرمایه گذاری مطلوب و برنامه ریزیهای خاص آنرا به مکانی ارزشمند و درآمدزا تبدیل نمود.
محوطه شمالی این مناطق اخیرا مورد کاوش قرار گرفته که در نتیجه این کاوش ها بخشی از این بناها حکومتی (قلعه اربابی) مربوط به دوره اشکانی شناسایی گردید که در دوره ساسانی نیز مورد استفاده قرار می گرفته است.
این بنا با استفاده از سنگ و ملات گچ و آجر ساخته شده است.
بنای مذکور از دو بخش رسمی و خصوصی تشکیل شده که بخش رسمی شامل حیاط، تالار تشریفات و اتاق گنبد خانه می باشد، تالار تشریفات این بنا به ابعاد یک متر در 16 متر می باشد که سقف آن پوشش از اتاق آهن داشته است.
گچبری های به دست آمده از داخل این تالار نشان می دهد که تالار مذکور در زمان اشکانی با پلاک و گچبری تزیین شده است و پیرامون این بخش راهروهایی به عرض سه متر و طول 50 متر وجود دارد که از طریق آنها می توان وارد واحدهای اداری این مجموعه شد.
شواهد باستان شناسی نشان می دهد پس از دوره ساسانی در دوران امویه نیز از این بنا مجددا استفاده کرده اند و پس از این دوره در دوره سلجوقیان بنای سراب مورت تبدیل به کارگاه صعنتی شده است و همچنین پس از آن در دوره ایلخانی به محلی برای اطراق کوچ نشینان فعلی تبدیل شده که بخشی از سال به ویژه بهار و پاییز در آنجا اطراق می کردند.
با توجه به قبوری که در سطح این محوطه پیدا شده، این محل به نظر می رسد در دوره قاجاریه به قبرستان تبدیل شده است.
