نُدوشَن یکی از شهرهای شهرستان میبد استان یزد ایران است. ندوشن دارای آثار باستانی زیادی است، که می‌توان به منارجنبان، آبشار سفیده، سنگ نگاره‌های کوه سرخ، آب‌انبار ندوشن اشاره کرد. سایر آثار تاریخی شهر ندوشن شامل: برج وباروهای اطراف شهر قلعه سفیده با قدمت افشاریه خانه قلعه ایها خانه کلانتری خانه استاد حیدری‌ها باقدمت ایلخانی. مسجدجامع با قدمت ۶۳۶ قمری مسجد آمنه گل با سنگ نوشته ۷۷۷ هجری قمری مقبره شیخ زین الدین علی خاموش که به دست مولانا سلطان حسین نوشنی در عهد شاه عباسی بنا شده‌است امامزاده ماما نیک معدن استخراج مس باستانی تپه آسنگلان با خشت‌های معماری هخامنشی آسیابهای آبی ده‌ها سنگ قبر با قدمت ۴۰۰ تا ۸۰۰ ساله منبر چوبی مسجد جامع با قدمت قرن ششم هجری ده‌ها منزل مسکونی در بافت قدیم با قدمت ایلخانی تا پهلوی رباط خرگوشی حسینه سورک.
جاهای گردشگری و دیدنی ندوشن
مسجد جامع ندوشن
مسجد جامع ندوشن مربوط به سدهٔ ۸ ه. ق. است و در صدوق، روستای ندوشن واقع شده و این اثر از جاذبه های ندوشن،در تاریخ ۲۰ آبان ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۱۵۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
نفیس ترین اثر تاریخی و فرهنگی ندوشن ، منبر چوبی قدیمی مسجد جامع آن می باشد كه از چوب سرو و كاج در سه قسمت مجزا ساخته شده كه دارای تزئینات مشبك كاری و منبت كاری می باشد و آیاتی از قرآن با خط کوفی بر پله ها و سرلوحه آن نقش بسته است.
مسجد آمنه گل
در میان بافت قدیمی شهر ندوشن، مسجد آمنه گل با نمایی خشتی و سقف آجری گنبدی شکل خود، نمونه ای از معماری قرن هشتم هجری قمری را به نمایش گذاشته است. تنها قسمت قابل توجهی که از این مسجد باقی مانده است اتاق کوچکی است که جایگاه سنگ نوشته ای با خط نسخ است که به نام بانی و سازنده مسجد اشاره می کند.
آبشار سفیده
آبشار سفیده ندوشن واقع در شهرستان میبد استان یزد به‌عنوان یکی از جاذبه‌های طبیعی و شاخص استان یزد با شماره 267 در فهرست آثار طبیعی ملی کشور به ثبت رسیده است.
مهم‌ترین علت نامگذاری این اثر به نام آبشار سفیده به‌علت رنگ سفید آب شارش کرده از آبشار است که به‌علت وجود املاح آهکی در آب آن است و این رنگ سفید به‌ویژه در ایام آب‌سال که دبی آبشار افزایش چشمگیری یافته و حجم آب زیاد می‌شود، به خوبی قابل مشاهده است.
قنات تاریخی ندوشن
قنات ها به عنوان یکی از با ارزش ترین سازه های تاریخی نقش اساسی در پیدایش شهر ها و تمدن های گذشته داشته اند به همین دلیل جایگاه ویژه ای در میان بناهای تاریخی دارند. قنات تاریخی ندوشن نیز یکی از همین سازه های ارزشمند است که قدمت آن به دوره ایلخانای باز می گردد. جالب است بدانید که عمیق ترین بخش این قنات ۴۸ متر عمق دارد و در طول آن ۵۱ حلقه چاه به منظور لایروبی و تصفیه ی هوای داخل قنات ساخته شده اند. آب این قنات به باغ های قسمت شرقی و همچنین بافت قدیمی شهر هدایت می شود.
برج چهار در
برج چهار ندوشن که متعلق به دوره افشاریان است، هم از لحاظ ارتفاع و هم از نظر کاربرد، با دیگر برج های ندوشن تفاوت دارد. همانطور که در ظاهر این برج می بینید ارتفاع آن کم و ساختمانش یک طبقه است. در داخل این بنای مربعی شکل پلکانی وجود دارد که به پشتبام برج می رسد، در گذشه از بام این برج برای دشتبانی استفاده می شده است.
سنگ آب های ندوشن
یکی از حیرت انگیزین منطقه های طبیعی ندوشن، دره ی سنگ آب های این شهر است. این سنگ آب های معروف، درواقع چشمه های آبی هستند که به صورت پلکانی شکل گرفته اند و نمایی فوق العاده زیبا به وجود آورده اند. خواص درمانی املاح موجود در این آب سنگ ها یکی از دلایلی است که این مکان طبیعی را در بین گردشگران منطقه محبوب کرده است.
قلعه سفید
در فاصله کمی از شهر ، با قلعه ای تاریخی از جنس سنگ و خشت رو برو می شوید. این بنای افتخار آمیز یادگاری از دوران افشاریه است که در بالاترین نقطه از تپه ای همنام با خودش از دور نظاره گر گذشت دوران بر این شهر بوده است.
خانه قلعه ای های ندوشن
خانه قلعه‌ای ها مربوط به دوره صفوی است و در ندوشن، محله قلعه واقع شده و این اثر در تاریخ ۳۰ تیر ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۱۲۹ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه و دربند دکتر محمد حسین قوه ندوشن
خانه و دربند دکتر قوه مربوط به دوره قاجار است و در ندوشن ، محله سودک ، انتهای دربند قوه واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۲۷۶۹ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قدمت این بنای تاریخی به دوران قاجار بر می گردد و مصالح به کار رفته در آن خشت و گل است.
خانه آقا کوچک ندوشن
این بنا از معماری‌های شاخص دوران صفویه است و به ویژه در نوع پوشش طاق‌های آن از الگوی رایج معماری این دوران استفاده شده است. این خانه به طور کامل از خشت و گل ساخته شده و به شیوه خانه‌های سنتی یزد دارای حیاط مرکزی و کریاس است.
لازم به ذکر است خانه آقا کوچک مربوط به دوره صفوی است و در ندوشن محله بالا کوچه شهید محمدحسین جعفری(خالق)، واقع شده و این اثر در تاریخ ۳۰ تیر ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۱۲۷ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
حسینیه سفلی ندوشن
حسینیه سفلی ندوشن به شکل هندسی هشت گوش ساخته شده و دارای دو قسمت اندرونی و بیرونی است. اندرونی که به آن حسینیه توئی گفته می شود، مسقف است اما بیرونی که به آن حسینیه دری گفته می شود روباز است. امروز طی مراسم خاصی بر روی آن پوش کشیده شد. این حسینیه مربوط به دوره قاجار است و در ندوشن، محله پایین واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۰ آبان ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۴۹ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و این بنا حدود سالهای ۱۲۸۲ تا ۱۲۸۵ هجری قمری بنا به در خواست بزرگان شهر توسط مرحوم حاج ابوالهادی ندوشنی یکی از معماران برجسته عصر قاجاریه طراحی و احداث گردید.
هشتی حسینیه علیاء ندوشن
هشتی حسینیه علیا مربوط به دوره قاجار است و در ندوشن، محله بالا، حسینیه علیا واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۱۷۱۴ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
غار اشکفت یزدان
غار اشكفت درون ارتفاعات در شرق ندوشن قرار گرفته است كه شكل گيری آن را مربوط به دوران چهارم زمين شناسي می دانند. اين غار با وجود صعب العبور بودن ورودی و دسترسی سخت به آن، محل تردد افراد زيادی به ويژه علاقه مندان به طبيعت و كوهنوردان بوده است. غار اشكفت به سبب ويژگی های خاص فرمی و شكلي كه دارد (دهانه بسيار بزرگ، فضای درونی بسيار بزرگ كه گنجايش صدها نفر را دارد) در ميان غارهای شناخته و اكتشاف شده استان، منحصر به فرد بوده و جزو بزرگترين غارها محسوب می شود.
منار جنبان ندوشن
منارجنبان ندوشن بر فراز مسجد جامع شهر واقع شده است، استوار و محکم بر بافت تاریخی خودنمایی می کند و جلوه ای زیبا به شهر و بافت تاریخی می دهد.این منارجنبان دارای پلانه مدور است و بخش فوقانی آن دارای ماذنه است و داخل منارجنبان از چوب شورونه و طناب‌هایی از جنس لیف خرماست.
خانه وکیلی ندوشن
خانه وکیلی ندوشن که مربوط به اواخر دوره قاجار – اوایل دوره پهلوی است در ندوشن، محله قلعه واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۹۱۰۹ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه محمد حسنی ها ندوشن
این بنا که سبک و اسلوب معماری و تزئینات گچبری منحصر به فرد آن نشانگر آن است که بنا متعلق به عهد صفوی است، در بافت قدیم ندوشن واقع شده است و دارای کتیبه گچی تاریخداری است که سال ۱۰۱۴ هـ . ق بر روی آن حک شده است. این اثر که بعنوان منزل مسکونی مورد استفاده بوده و هم اکنون نیز هست، خشت و گل سازه اصلی آن را تشکیل می دهد. دو ضلع این بنا به حیاط محصور است و در دو ضلع جنوبی و غربی آن ساخت و ساز صورت گرفته است. در ضلع غربی اتاقها و در ضلع جنوبی ایوانهایی دو طبقه با ارتفاع دو متر و دارای تزئینات گچبری و رنگ آمیزی و نقوش گیاهی تعبیه شده است. گفتنی است از تعمیراتی که بر روی آن انجام شده می توان به اندود کاهگل پشت بام و مستحکم سازی دیوارها اشاره کرد. همچنین الحاق سرویس های بهداشتی در قسمت ورودی بنا و الحاق بخشی از حیاط خانه مجاور از تصرفات انجام شده در اثر می باشد.
این بنا دارای یک بادگیر چهار طرفه می باشد که با نظارت واحد حفظ و احیاء سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان یزد تعمیر و مرمت شده است.
خانه محمد حسنی ها مربوط به دوره صفوی است و در ندوشن، محله قلعه واقع شده و این اثر در تاریخ ۳۰ تیر ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۱۳۰ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه سیدغفور طباطبایی ندوشن
این بنای ارزشمند تاریخی در ندوشن جنب مسجد جامع واقع گردیده و با توجه به سبک معماری و شواهد دیگر، تأسیس بنا متعلق به دوره متأخر اسلامی (صفویه) می باشد و وجه تسمیه آن متأثر از نام مالک است.
دربند سر پل خواجه ندوشن
دربند سر پل خواجه مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در ندوشن، محله جولان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۳۶۷ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
سنگ نگاره های کوه سرخ
این سنگ نگاره ها در نزدیکی چشمه خشکیده کوه سرخ که مردم ندوشن به آن «سرخان کوه» می گویند، قرار دارد. در این آثار تاریخی، نقاشی و نوشته توأماً دیده می شود. نوشته ها به خط کوفی و فارسی است و نقش ها عبارتند از: حیوان، گردونه مهر (چلیپا)، انسان با نیزه و اشکال نمادین .
نگاره های بر روی سنگ در محل چشمه سرخ کوه ندوشن متأسفانه در حال محو شدن و نابودی است و از طرف دیگر بعلت کهنگی و فرسودگی و نیز جنس سنگها، رنگ زمینه سنگ و رنگ نقش ها تقریباً همانند هم شده اند. لذا تهیه عکس مناسب مستلزم وسایل مجهزتر می باشد.
امامزاده مامانیک ندوشن
آستان امامزاده مامانیک (علیه السلام) درشهرستان صدوق، بخش خضرآباد، قلب شهرندوشن درمیان کوچه های باریک آن درمحله پایین واقع شده است.
این بنا بجا مانده ازعصرصفوی است که خودنمائی می کند. از ویژگی های این بقعه این است که بدنه آن به دروازه شرقی ندوشن که تقریباًسالم مانده چسبیده است. همچنین درمجاورت بقعه آب انبارقدیمی قراردارد که ظاهراً متعلق به بقعه و تحت شماره 12023 به ثبت ملی رسیده است.
بنابر روایت عالم محل یکی از قرآن های خطی محفوظ در مسجد جامع ندوشن که حدود چهارصد سال پیش بر این مزار وقف شده بود باقی است و حکایت از قدمت مزار دارد.
آب انبار امامزاده ندوشن
آب انبار امامزاده که نوع مصالح و خصوصیات معماری بنا نشان از قدمت بیش از سیصد سال آن دارد واقع شدن بنا در کنار امامزاده ای متعلق به دوران صفوی نیز به تعیین قدمت بنا در عهد صفوی قطعیت بیشتری می دهد. در خصوص وجه تسمیه بنا نیز قابل ذکر است به دلیل واقع شدن بنا در کنار امامزاده به این نام خوانده شده است.بنای آب انبار امامزاده به مساحت ۱۰۲ متر مربع در جوار امامزاده مامانیک و یکی از دروازه های ورودی قدیم ندوشن واقع شده است. مصالح به کار رفته در بنا سنگ، ساروج، آجر و خشت است. مخزن با پلان دایره ای شکل به عمق تقریبی ۵ متر ایجاد شده و نمای بیرونی مخزن تماماً از سنگ می باشد. سه هواکش خشتی یکطرفه در اطراف مخزن موجود بوده که یکی از آنها برای تعریض کوچه مجاور تماماً تخریب شده است.درگاه ورودی با آجر و خشت ساخته شده و پوشش سقف آن کاهگل است. منبع تأمین آب آن نیز قنات بوده است.
آب انبار امامزاده در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۳۰۲۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آب انبار بوستان
آب انبار بوستان ندوشن -مصالح به کار رفته در آب انبار بوستان خشت و گل، آجر، سنگ و دیمه (اندودی متشکل از خاکستر و آهک برای آب بندی) است. یک بادگیر دو طرفه بین خزینه آب انبار و اتاق جنبی آن ساخته شده که تهویه و خنک سازی هر دو فضا را برعهده دارد، پلان بادگیر آب انبار بوستان مستطیل شکل است و دهانه آن سوی مغرب و مشرق است و هر دهانه دارای دو قفسه می باشد. پلان مخزن آب انبار هم مستطیل شکل می‌باشد و سقف آن گردچین است و این بنا در سال ۱۳۹۱ مرمت و بازسازی شد.
آب انبار بوستان مربوط به دوره قاجار است و در کشتزارهای شرقی بافت ندوشن واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۳۶۲ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آب انبار خرمن زار
قدمت بنا که به دوران قاجار باز می‌گردد، موقعیت آن که در میانه کشتزارهای ندوشن واقع است و کارکرد آب انبار و فضای جانبی آن در کشاورزی سنتی را می‌توان از ویژگی‌های قابل توجه آب انبار خرمن زار بر شمرد. مصالح به کار رفته در آب انبار خرمن زار خشت و گل، آجر، سنگ و دیمه است.
این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۳۶۴ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آب انبار میدادان
آب انبار میدادان مربوط به دوره زند – دوره افشار است و در ندوشن، روبروی حسینیه علیا واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۳۵۷ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آب انبار سکینه
آب انبار سکینه مربوط به دوره قاجار است. بنای آب انبار سکینه دارای مخزنی مدور با سقفی گنبدی شکل می باشد.آب انبار سکینه به واسطه قرارگیری در حریم خانه حاجی صادق و مسجد قلعه گزینه مناسبی برای ایجاد مرکزی فرهنگی در بافت تاریخی ندوشن است، ولی متأسفانه این اثر هم رو به تخریب است.
این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شماره ثبت ۱۲۳۶۸ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آب انبار شاه عباسی
آثار به جا مانده از دوران صفوی را می توان در گوشه کنار شهرهای قدیمی ایران دید. آب انبار شاه عباسی ندوشن هم نمونه ای از این آثار تاریخی است که با سقف آجری گنبدی شکل خود تداعی کننده سبک معماری صفویان است. در دو طرف این آب انبار می توانید از تماشای بادگیر چهار وجهی این مجموعه لذت ببرید.
