دارالفنون از جاهای دیدنی تهران،یکی از کهن‌ترین بنیادهای آموزشی نوین ایران است که به کوشش میرزا تقی‌خان امیر نظام فراهانی، امیرکبیر، وزیر نامدار ناصرالدین شاه قاجار بنیان‌گذاری شد.این اقدام بزرگ در سیستم آموزشی ایران که به منظور آموزش علوم و فنون جدید در پایتخت کشور انجام شد، در حقیقت می توان گفت که اولین دانشگاه تاریخ ایران مدرن است که در دوره ناصرالدین شاه قاجار و به همت و ابتکار این بزرگ مرد تاریخ ایران بنیان گذاشته شد، اگرچه که در همان ابتدای کار و سال های آغاز فعالیتش – مثل همه ی کارهای مثبت امیر در جهت اعتلای فرهنگ و پیشرفت و آگاهی مردم – با کارشکنی و مخالفت روبه رو شد.
معرفی مدرسه دارالفنون
این مدرسه به ابتکار امیرکبیر در زمان ناصرالدین شاه برای آموزش علوم و فنون جدید در تهران تأسیس شد. دارالفنون نخستین دانشگاه تاریخ ایران پس از اسلام می باشد.
دارالفنون در روز یکشنبه ششم دی ماه ۱۲۳۰ برابر با پنجم ربیع الاول ۱۲۶۸ قمری، سیزده روز پیش از قتل امیرکبیر در حمام فین کاشان و با حضور ناصرالدین شاه، آقاخان نوری صدراعظم جدید و گروهی از دانشمندان و معلمین ایرانی و اروپایی با ۳۰ نفر شاگرد رسماً گشایش یافت.
در روزنامه وقایع اتفاقیه آمده است:
«در روز یکشنبه پنجم ماه ربیع نخستین از سال ۱۲۶۸ هجری مطابق سنه خامسه از جلوس سعادت مانوس، مدرسه مبارکه دارالفنون، واقعه در ارک محروسه تهران که بنا و انشاء از سال سابق شروع شده بود بر حسب امر فرمان مطاع افتتاح گردید و از آن تاریخ علوم مستظرف و فنون مستحدث و صنایع مستغرب که حکمای اروپا اساس آنها را در ظرف چندین قرن برپا ساخته بودند در این تأسیس با تقدیس انتشار همی گرفت و اشتهار همی پذیرفت.»
در آن زمان هفت معلم اتریشی، آموزش محصلینی را که اغلب از خانواده های مهم و بانفوذ بودند، بر عهده داشتند.با وجود آغاز به کار مدرسه عملیات ساختمانی آن تا سال ۱۲۶۹ هجری قمری ادامه داشت. در سال ۱۳۰۴ قمری نیرالملوک وزیر علوم تالار نمایشی در مدرسه ساخت تا مکانی برای اجرای تئاتر باشد. از آن زمان درب اصلی مدرسه در خیابان همایون بسته و دری به خیابان ناصریه سابق و ناصر خسرو فعلی گشوده شد. بعدها با اعتراض سفیر انگلستان به ملیت اتریشی این افراد، چند استاد ایتالیایی، فرانسوی و آلمانی نیز به این افراد اضافه شدند. سه استاد ایرانی طب، عربی و جغرافیا و یک استاد فرانسوی مقیم ایران نیز بزودی به این جمع افزوده شدند.
معماری
نقشه ساختمان با استفاده از طرح عمارت سربازخانه ولیچ انگلیس در اواخر سال ۱۲۲۹ هجری شمسی آماده و محمد تقی معمار باشی به احداث آن مأمور شد و کار را آغاز کرد. قسمت شرقی بنا در سال ۱۲۳۰ هجری شمسی اتمام یافت. هشتاد سال پس از فعالیت و در سال ۱۳۰۸ هجری شمسی (۱۳۴۸ قمری) ساختمان مدرسه به دستور اعتماد الدوله وزیر وقت معارف تخریب شد و ساختمان فعلی با نقشه مهندسی روسی ساخته شد.
ساختمان مدرسه پنجاه اتاق مربعی چهار در چهار ذرعی داشت که در چهار طرف حیاط قرار گرفته بودند. وضعیت ظاهری همه این اتاق ها «منقش و مذهب» توصیف شده که مشخص است همه آن ها دارای تزیینات چشم نواز نقاشی و گچبری رنگی بوده اند. جلو اتاق ها ایوان و سایبان ساخته بودند. در وسط حیاط مدرسه حوض بزرگی قرار داشت که در اطراف آن باغچه هایی برای کاشت درخت و ایجاد فضای سبز و گلکاری ایجاد شده بود. حدفاصل باغچه ها را خیابان کشی و با آجرهای بزرگ معروف به قزاقی فرش کرده بودند.
در ضلع شرقی و در پشت کلاس ها چندین مغازه ساخته بودند که وزارت علوم و معارف در بالاخانه آن ها مستقر بود. در ضلع شمالی و پشت ساختمان مخابرات امروزی محوطه ای وسیع با چند اتاق کوچک و بزرگ قرار داشت که مخصوص دانشجویان شعبه نظامی و بعد از آنها موزیک بود.
دارالفنون مجهز به آزمایشگاه فیزیک و شیمی و داروسازی، چاپخانه، کتابخانه، سفره خانه یا غذاخوری بود. در یکی از اتاق های آن دو اسکلت برای آموزش دانشجویان پزشکی نگهداری می‌شد. در نیمه اول سال ۱۳۰۴ قمری نیرالملوک وزیر علوم با همکاری امین السلطان وزیر مالیه با خرید و تخریب خانه‌های ساکنان ضلع جنوبی مدرسه، تالار بزرگ نمایش را ساخت تا ناصرالدین شاه، که در سفر فرنگ با تئاتر آشنا شده بود، در آن به تماشای تئاتر بپردازد.
مسیرهای دسترسی به مدرسه دارالفنون
این مدرسه در شهر تهران و در میدان توپخانه سابق یا میدان امام خمینی (ره) قرار دارد و بهترین مسیر دسترسی به آنجا و بازدید از این بنای تاریخی خط یک مترو تهران است. همچنین با تاکسی از هر نقطه شهر می توان به آنجا رفت و نیز در میدان امام خمینی (ره) پایانه ای وجود دارد که خطوط اتوبوس زیادی برای نقاط مختلف شهر در نظر گرفته شده و مسافران و علاقمندان به بازدید از این مدرسه می توانند از این اتوبوس ها برای جابه جایی استفاده کنند.
جاذبه های گردشگری در نزدیکی مدرسه دارالفنون
گردشگران و ایرانگردانی که به دیدن این مدرسه می روند همچنین می توانند از بناها و جاذبه های میدان امام که در نزدیکی مدرسه وجود دارد بازدید کنند. این بناها شامل موارد زیر است:
موزه پست
سردر باغ ملی
بازار تهران، کاخ گلستان
عمارت شمس العماره
موزه جواهرات
کاخ دادگستری
