پارک ملی ساریگل با زیستگاه‌های متنوع کوهستانی

پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل در استان خراسان شمالی و در شرق شهرستان اسفراین واقع شده است.حداقل فاصله منطقه ساریگل با نزديکترين شهر يعنی اسفراين حدود 8 کيلومتر و حداكثر آن حدود 35 كيلومتر می باشد.بجنورد با 90 كيلومتر و سبزوار با 105 كيلومتر در فاصله‌های بعدی از اين منطقه قرار گرفته‌اند.

ساری‌گل از جاذبه های طبیعی اسفراین،منطقه ای است با زیستگاه‌های متنوع کوهستانی مرتفع و سرد و تپه ماهورهای معتدل است که در مقایسه با نواحی کوهستانی منطقه از اقلیمی نسبتاً گرمتر برخوردار و نواحی شمالی ساریگل دارای زمستان های سرد که شش ماه از سال پوشیده از برف است.منطقه حفاظت‌شده ساری‌گل حدود ۲۲۰۰۰هکتار و پارک ملی آن حدود ۷۰۳۷ هکتار می‌باشد.

تنها سکونتگاه موجود در منطقه، روستای گنجدان با حدود ۳۰ خانوار جمعیت است که در شمال منطقه قرار دارد.

تاریخچه

منطقه ساريگل در تاريخ 20 شهريور ماه سال 1353 با عنوان منطقه حفاظت شده شاه جهان رسماً تحت حفاظت سازمان حفاظت محيط زيست قرار گرفت. پس از انقلاب به ساريگل تغيير نام داد و از آذر ماه سال 1381 به دو منطقه با عناوين پارك ملی ساريگل و منطقه محافظت شده ساريگل تقسيم شد.

اقلیم:

پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل منطقه ایست با زیستگاه‌های متنوع کوهستانی مرتفع و سرد، تپه ماهورهای معتدل و سطح کم جلگه‌ای با اقلیمی نسبتا گرمتر در مقایسه با نواحی کوهستانی منطقه.

ارتفاعات کوهستانی سرد: این ناحیه شامل ارتفاعات، آلبلاغ و ترکان از رویشگاه‌های عمده گیاه دارویی و صنعتی باریحه، تالاری چشمه پولاد،  گنجدان، حوض امام وردی، قره طوقی، بیل باقلی، کلنگاه و لوشی بینی که در بعضی از نواحی پوشیده از جنگل‌های ارس و زرشک و به طور پراکنده بید وحشی و همچنین از زیستگاه‌های مهم قوچ و میش، کل و بز و پلنگ هستند.

تپه‌های ماهور کم ارتفاع: این ناحیه بیشترین سطح مراتع ساریگل را تشکیل میدهد و از بهترین مناطق زیستگاه قوچ و میش اوریال و پلنگ است.

منطقه دشتی: این ناحیه شامل دامنه ایزی و ریشی است و سطح کمی از منطقه را شامل می شود (حدود ۲۰۰۰ هکتار) و زیستگاه حدود ۲۵ راس آهو می باشد.

اختلاف ارتفاع بین پست‌ ترین نقطه منطقه در دشت جنوبی (۱۲۵۰متر) و مرتفع‌ ترین نقطه در کوهستان‌های جنوب (۳۰۵۰ متر) به حدود ۱۸۰۰ متر بالغ می گردد و این اختلاف ارتفاع اکوسیستم‌های متنوعی را در این منطقه ایجاد نموده که به تبع آن بر تنوع زیستی منطقه افزوده شده به طوری که بسیاری از گونه‌های گیاهی مناطق گرم و سرد را در ساریگل می توان مشاهده نمود. در کف دره‌ها گونه‌های درختی و درختچه‌ای زرشک، بید، انجیر و گردو و در مناطق مرتفع گونه‌های ارس به صورت پراکنده و انبوه به وفور دیده می شود.

بلندترین قله ساریگل به نام کلنگاه با ارتفاع ۲۷۹۷ متر از سطح دریا است.ارتفاعات کلنگاه، قزل قلعه و دره گاویان تنها زیستگاه‌های کل و بز منطقه حفاظت شده ساریگل هستند و سایر نقاط این ناحیه مخصوصا ارتفاعات صیاد و کلوخی و زول از زیستگاه مهم قوچ اوریال می باشند.

مهمترین قلل پارک ملی ساریگل: قله بیل باقلی: ارتفاع از سطح دریا ۲۹۱۶ متر، قله صیاد: ارتفاع از سطح دریا ۲۴۱۹ متر، قله کرکزو: این قله شرقی ترین و مرتفع‌ترین قله ساریگل بوده و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۸۹۳ متر می باشد، قله قوچ قلاقی: ارتفاع از سطح دریا ۲۴۴۱ متر، قله قره داش: ارتفاع ۱۷۷۵از سطح دریا متر.

پوشش گیاهی

پوشش گياهی منطقه را گياهان يكساله پهن برگ گرامينه‌ها و گياهان چند ساله و بوته‌ای و بالشتی تشكيل می دهد.در این منقطه داروهای گیاهی از جمله گل قاصد، بومادران، پنیرک ، چوبک و … نیز یافت می شود.منطقه ساريگل با بيش از 200 گونه گياهی از تنوع نسبتاً مطلوبی برخوردار می باشد.

گونه های شاخص جانوری

پستانداران: مهمترین پستانداران پارک ملی و منطقه حفاظت شده ساریگل عبارتند از: پلنگ، کفتار، گرگ، کاراکال، روباه معمولی، گربه وحشی، قوچ اوریال، کل و بز، آهو، گراز، سمور، رودک، خارپشت، موش، دوپا، هامستر، تشی، سنجاب، خرگوش. برابر آخرین سرشماری سال ۸۱ جمعیت قوچ و میش منطقه ۱۸۱۴ راس برآورد گردیده است.

خزندگان: از جمله خزندگان منطقه راسته مارها هستند که عبارتند از: کور مارشنی، مارآتش (مار سرجه)، آلوسر، مار جعفری، افعی و …
پرندگان: از ۵۰۲ گونه پرنده شناخته شده در کشور ۷ گونه در این منطقه مشاهده می شوند. پرندگان این منطقه عبارتند از: پیغوی کوچک، سنقر سفید و خاکستری، عقاب پریا، عقاب دوبرادر، عقاب طلایی، هما، کرکس، لیل، دلیجه، شاه بوف، مرغ حق جنوبی، بحری، بالابان، کبک، تیهو، قرقاول، چاخلق، کوکرشکم سیاه، قمری معمولی، شبگرد معمولی، بادخورک معمولی، زنبورخور، سبزقبا، هدهد، چلچله رودخانه ای، چلچله کوهی، چکاوک، دم جنبانک زرد و ابلق، سنگ چشم دم سرخ، سنگ چشم خاکستری، سار، زاغی، زاغ نوک سرخ، صعوه کوهی، صعوه ابرو سفید، سسک باغی، مگس گیر سینه سرخ، دم سرخ کوهی، کمرکلی بزرگ، سهره یال سرخ، زردپره گونه سفید، زردپره مزرعه، گنجشک سینه سیاه و تعدادی گونه بومی دیگر.
ماهیان: بعضی از انواع ماهی در آب‌های منطقه و مجاور آن از خانواده کپور ماهیان Cobitidae دیده می شود. که دو گونه Nomalaptuhus و N.Cristatu از جنس Noemacheilus بیشترین فراوانی را دارا می باشند.