جاذبه ی تاریخی و دیدنی آتشکده جره کازرون

نویسنده:

حسین یوسفی

در تاریخ:

گذشته هر سرزمینی رازها و افسانه هایی در دل خود پنهان کرده است که گاه بهایش خون آدم های بسیاری بوده که بر روی این خاک ارزشمند ریخته است.

سر زدن به روزگار گذشته آنقدرها هم مشکل نیست، سری به کتاب ها که بزنید، پای صحبت ریش سفیدها که بنشینید، به موزه ها که بنگرید قدم در میان آثار تاریخی که بگذارید گویی سوار بر ماشین زمانی شده اید که برچشم هم زدنی شما را در طول تاریخ جابجا می کنند و سنت ها، باورها، دانش و تلاش های گذشتگانمان را به رخمان می کشند.

از وقتی نخستین تمدن ها بر روی زمین شکل گرفته اند هزاران سال می گذرد. هزاران سالی که تاریخ و تمدن امروزی مان شکل گرفته است. در طول این هزاران سال گام به گام آموخته ایم و قدم به قدم جلو آمده ایم. معماری، هنر، ریاضیات، نجوم ، فلسفه و هرچه که فکرش را بکنید در طول این هزاران سال رشد کرده و به دست ما رسیده است.

کازرون

جاذبه ی تاریخی و دیدنی آتشکده جره کازرون کازرون یکی از نقاطی است که حرف های تاریخی بسیاری برای گفتن دارد گرچه امروز بیشتر به شهری آرام و بی حاشیه شناخته می شود.

در میان اوراق و روایات تاریخی که بگردید به نظر می رسد کازرون در همان دوره ساسانی شکل گرفته است. البته قبل از کازرون شهر تاریخی بیشاپور به دستور اردشیر ساسانی ساخته می شود.

با تخریب این شهر کم کم کازرون فعلی یا همان بلدالعتیق آن دوران شکل می گیرد. همین پیشینه سبب شده تا آثار تاریخی متعددی از دوران ساسانی در شهرستان کازرون امروزی به چشم بخورد.

آتشکده جره که با نام چهارطاقی جره یا گره نیز شناخته می شود یکی از همان یادگارهای ارزشمند است که در بخش جره و بالاده این شهرستان واقع شده است.

جره و بالاده

جاذبه ی تاریخی و دیدنی آتشکده جره کازرون جره نام روستایی است که درشش کیلومتری شهر بالاده قرار گرفته است. جره در طول تاریخ نام های مختلفی همانند جره، خره، کره و گره داشته است که به نظر می رسد گره در این میان از همه درست تر باشد.

جره تا قبل از حمله اعراب نیز شهری آباد و پرجمعیت بوده است که در هنگام فتح توسط مسلمانان جزیه های سنگینی برای آن وضع می شود.

 جره را امروزی ها علاوه بر گذشته پر فراز و نشیبش با نرگس زارهای شکوهمندش می شناسند. اما در میان بقایای شهر کهن جره یکی از آثار به جای مانده از عهد ساسانی در این مرکز مهم حکومت ساسانیان آتشکده ای است که جره یا گره نامیده می شود.

چهار طاقی که در نزدیکی رودخانه جره قرار دارد. رودخانه ای که از بلندای کوهمره سرخی سرچشمه می گیرد و بر سینه دشت های وسیع جاری می گردد.

چهارطاقی ها

جاذبه ی تاریخی و دیدنی آتشکده جره کازرون

باید بگوییم چهار طاقی بنایی مربع شکل و چهار گوشه است که بر روی چهار پایه استوار است. در چهار ضلع چهار طاقی، چهار دروازه ورودی طاق دار تعبیه شده است.

چهار طاقی را شاید با نام چهار دروازه، چهار در و یا حتی چهار قاپو هم بشناسید. اگر چشمتان به چهارطاقی ها بیافتد این بنای آشنا را در طرح بسیاری از آرامگاه ها و حتی مساجد دوران اسلامی خواهید دید.

جالب است بدانید که طرح چهارطاقی از آسیا گرفته تا آفریقا در طول تاریخ با اندکی دخل و تصرف مورد استفاده قرار می گرفته است. در دوران ساسانی که پس از اشکانیان به سرکار آمدند بار دیگر ساخت چهارطاقی ها رونق می گیرد که نمونه اش همین آتشکده جره کازرون است.

آتشکده ای که حالا سال های سال است که خاموش است اما هم چنان بر فراز تپه ای مشرف به دشتی دلنواز باقی مانده است.

آتشکده جره(گره)

جاذبه ی تاریخی و دیدنی آتشکده جره کازرون

در نزدیکی روستای جره بر بلندای یک تپه که درست مشرف به رودخانه آرام جره است بنایی قرار دارد که سر و شکلش نشان از قدمت بالای آن دارد.

بنایی که به نظر می رسد روزگاری دور در نزدیکی شهر تاریخی جره قرار داشته که امروزه اثری از آن باقی نمانده است. بنای پیش رو که با نام آتشکده جره شناخته می شود بنایی به یادگار مانده از عهد ساسانی است.

آتشکده ای که از سنگ های تراش خورده با ملات گچ ساخته شده است و نشان از رونق آیین زرتشت در دوران ساسانی دارد. تا قبل از دوره ساسانی آتش مقدس در فضای باز مشتعل می شد اما در دوره ساسانیان اعتقاد بر این بود که آتش مقدس باید دور از نور خورشید نگاه داری شود و به همین سبب ساخت آتشکده یا همان چهارطاقی ها رونق بیشتری یافت.

چهار طاقی که دارای چهار در، در چهار جهت اصلی بود. ستون های آتشکده قریب به 14 متر ارتفاع دارند که همین ارتفاع از آتشکده بنایی عظیم ساخته است.

جاذبه ی تاریخی و دیدنی آتشکده جره کازرون

بدنه آتشکده نیز دارای نمای محدب است که در نوع خود بسیار جالب است. درگاه های ورودی نیز دارای وسعت زیادی می باشند. سقف این آتشکده نیز دارای طاقی گنبدی است که بسیار ماهرانه پیاده سازی شده است.

شاید در نگاه اول این بنا بسیار ساده به نظر بیاید اما در پس این سادگی و ابعاد بنا نکات ظریفی قرار دارد که بسیار کاربردی و قابل توجه است.

اگرچه بنای آتشکده آسیب فراوانی دیده است اما هنوز هم می توان ظرافت های معماری این بنای هزار و اندی ساله را به وضوح دید. در اطراف آتشکده و در نزدیکی دامنه تپه بقایایی از بناهای ساختمانی به چشم می خورد که به نظر می رسد متعلق به آتشکده بوده است.

این آتشکده بر سر راه شهر تاریخی بیشاپور و فیروزآباد واقع شده است که نشان از اهمیت آن دارد اما آتشکده جره علاوه بر محلی برای عبادت دارای کارکرد جالب دیگری نیز بوده است که شگفت زده تان می کند.

جاذبه ی تاریخی و دیدنی آتشکده جره کازرون

شاید بگویید چه چیزی این بنای سنگی و فرسوده را تا بدین حد شگفت انگیز می نماید؟ در روزگار گذشته از گردش ظاهری خورشید برای تعیین آغاز سال نو و آغاز فصول بهره برده می شده است.

بر اساس این دانش خورشید در هر روز از سال، به جز اول فروردین و اول مهر که دقیقا از شرق طلوع می کند، از نقطه بخصوصی طلوع می کند که این نقطه مهم سرآغاز تنظیم تقویم های خورشیدی است.

آنان دریافته بودند که فصول مختلف سال با یکدیگر برابر نیستند. با توجه به این نکته مهم و کاربردی به هنگام ساخت آتشکده های چهارطاقی بین پهنای پایه ها و طول اضلاع چهارطاقی تناسب خاصی مد نظر بوده است که در تمامی چهارطاقی های بزرگ و کوچک ثابت بوده است.

جاذبه ی تاریخی و دیدنی آتشکده جره کازرون

چرا که در این روش گوشه ها و زوایای داخلی چهارطاقی نقش تعیین کننده ای داشته اند. تناسب مورد نظر سبب می شده تا بین گوشه هر یک از پایه های چهارگانه و خط دیدهایی که توسط آن ها ایجاد می شده است زاویه ای شکل بگیرد که درست برابر که با زاویه خورشید در آغاز هر فصل برابر است.

نکته دومی که به آن توجه می شده است لحظه طلوع خورشید بوده است. به هنگام طلوع خورشید به دلیل اینکه پرتوهای نور مسافت بیشتری طی می نمودند احتمالا بر اثر برخورد با عوامل جوی همانند مه یا گردوغبار کمتر به آفتاب سنج ها برخورد می کردند بنابراین برای سنجش سایه حاصل از برخورد نور با میله بیست دقیقه پس از طلوع خورشید رصد صورت می گرفته است.

در این روش وقتی پرتوی نور خورشید در همان بیست دقیقه پس از طلوع خورشید از میان دو پایه چهارطاقی به صورت اریب عبور کرده و فردی بیرون از چهار طاقی بتواند با چند متر فاصله نور عبوری را از بین گوشه های چهارپایه در همان امتداد تابیده شده ببیند فصل جدید آغاز شده است.

جاذبه ی تاریخی و دیدنی آتشکده جره کازرون

بسته به اینکه نور از میان کدام دو پایه امتداد پیدا کند فصل مورد نظر نیز مشخص می شد. آغاز فصل زمستان و تابستان هر دو با این روش تخمین زده می شده است.

برای تخمین آغاز بهار و پاییز نیز نور خورشید باید دقیقا از وسط آتشکده امتداد پیدا می کرد تا آغاز سال نو و جشن باستانی نوروز یا جشن مهرگان اعلام می شد.

از آنجا که تخمین آغاز سال نو از اهمیت بیشتری برخوردار بوده است نور خورشید و سایه باریک حاصل از آن دقیقا باید از وسط آتشکده عبور می کرد.

برای بالابردن دقت این تخمین در وسط آتشکده شاغولی قرار داشته که سایه باریک حاصل از آن نیز باید درست در وسط چهارطاقی قرار می گرفت. این حد از دقت و دانش در روزگاران کهن آن هم با وجود ابزار ساده آن روزها ستودنی است.

می بینید گاهی پشت ظاهر ساده هر بنایی یک دنیا دانش و تلاش ارزشمند پنهان شده است. چهارطاقی جره در سال های اخیر مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است تا این یادگار ارزشمند تاریخی حالا حالاها باقی بماند. این بنا در آبان سال 1317 ه.ش در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

جاذبه ی تاریخی و دیدنی آتشکده جره کازرون

مهرنرسی
در میان منابع تاریخی از فردی با نام مهرنرسی به عنوان بانی ساخت این بنا یاد شده است. وی در همان ایالت اردشیرخوره اقدام به ساخت بناهای متعددی نموده است که در این میان چهار آتشکده به یادگار مانده از وی از اهمیت و جایگاه بالایی برخوردار است. مهرنرسی از خاندان اسپندیاد و اهل روستای ابروان از توابع دشت بارین بوده است که در زمان حکومت سه پادشاه ساسانی خدمت کرده است.

بر اساس منابع تاریخی مهرنرسی در زمان حکومت بهرام پنجم به جای دخالت در امور حکومتی بیشتر به ساخت بناهای عام المنفعه روی آورده است.

او پل ها و آتشکده های بسیاری را ساخته است که یکی از آتشکده ها را به نام خود “مهرنرسیان” نامگذاری کرد. یکی دیگر از این آتشکده ها “فراز آور خدایان” نام نهاد که به معنای “به من روی آور سرور من” است. اما وی در دشت بارین از توابع ایالت اردشیرخوره که سرزمین آبا و اجدادی اش به شمار می آمد چهار آتشکده در چهار روستا بنا نهاده است.

محصولات سفر

دیدگاه خود را بنویسید