کال جنی یک دره ی بسیار قدیمی در طبس است که به آن دره ی جن ها هم گفته می شود و نشانه هایی در آن که به دوران ساسانی برمی گردد، پیدا شده است. این دره از جاذبه های طبس، در شمال طبس و در نزدیکی روستای ازمیغان قرار دارد و یک سرزمین واقعا رازآلود است. بومیان قدیمی این محل، آن را محل زندگی جن ها می دانند و بر این باورند که نباید تنهایی به آن سفر کرد.
چرا به آن کال جنی می گویند؟
کال به معنی دره ای است که توسط سیلاب و جریان آب تشکیل شده باشد. بخش دوم نام این دره یعنی «جن» را هم به این دلیل به این دره نسبت داده اند که روستاییان، این دره را بسیار ترسناک و محل زندگی جن ها می دانند.
چرا کال جنی به این شکل درآمده؟
دلیل شکل گرفتن این دره زیر سر رودخانه ازمیغان است. چراکه این رودخانه در محل عبور خودش زمین را گود کرده. از آنجایی که در همه نقاط، بافت صخره‌ها مشابه همدیگر نیست، وقتی باران آمده یا سیلاب در حال عبور بوده، بخش‌های نرم‌تر بافت خاک را تخریب کرده و بخش‌های سفت‌تر باقی مانده.
به همین دلیل هم این تنگه با فرورفتگی‌ها، برجستگی‌ها، شیارهای حاصل از فرسایش، منافذ و سوراخ‌های ریز، دیواره‌ها، پلکان‌ها و آبشارهای کوچک و حوضچه‌های آب به وجود آمده.
طول مسیر کال جنی ۹ کیلومتر است. کال جنی شامل یک کال اصلی و کال های فرعی است. کال اصلی از نخلستان آغاز شده و به روستای ازمیغان میرسد. آب جریان یافته در کال اصلی که سر راهش گیاهان سبز را به جرعه ای آب مهمان می کند از چشمه ازمیغان آغاز می گردد. این آب در ادامه مسیرش وارد کانالی که به قنات می رسد شده و کال را ترک می کند. شگفتی های بی نظیر و خانه گبرها از همین مکان آغاز می شود.
اینجا با همه جای بیابان های اطرافش تفاوت دارد. اینجا آب عنصری نایاب نیست و در جای جای آن مشاهده می شود. آبشارهای کوچکی در اینجا هستند که محلی ها به آن‌ها شُلَن می گویند. حوضچه هایی نیز تشکیل شده که تا ۱/۵ متر عمق دارند و جای خوبی برای تن به آب زدن و خنک شدن در گرمای این سرزمین است. با مهندسی شگفت آور، تونلی ساخته شده است که آب را به درون قنات هدایت می کند. در این محل فرسایش آب به اوج خود رسیده و نقوش و برجستگی ها، خلل و فرج عجیبی را در کف رودخانه ایجاد کرده است. بعد از این منطقه، دره خشک و بی آب و علف می شود. آب به داخل قنات هدایت میشود و دره از آب بی بهره می ماند. کمی دیگر که در مسیر دره به راه خود ادامه دهیم، در دیواره دره متوجه حفراتی میشویم. شاید در نگاه اول به نظر برسد که اینها نیز حاصل فرسایش طبیعت است، اما با کمی کنکاش درمی یابیم که اینها ساخته دست بشر هستند. در ارتفاع ۲ متری از سطح زمین چاه ورودی قرار دارد که با کمک یک همراه می توان به درون آن رفت. اگر از این چاه که حدود ۷-۸ متر ارتفاع دارد به وسیله جای دست ها و حفرات بدنه آن بالا برویم به تالاری برمی خوریم. در دو طرف این تالار دو دالان قرار دارد و هر کدام شامل چندین اتاق است. همه اینها به وسیله بشر و در دل دیواره این دره عجیب پدید آمده است.طبق نظر کارشناس سازمان میراث فرهنگی تاریخ بنای این مکان به دوره ساسانیان برمی گردد و به نظر می رسد محل چله نشینی یکتا پرستان بوده است.
چه لوازمی ببریم؟
آّب آشامیدنی مهم‌ترین چیزی است که در این سفر باید همراه خودمان ببریم. از آن مهم‌تر داشتن یک همراه آشناست که مانع گم شدن یا خطرات دیگر شود.
کلاه نقابی و عینک آفتابی همیشه یکی از لوازم ضروری سفر به مناطق بیابانی بوده. بهتر است لباس خنک بپوشیم، کرم ضد آفتاب بزنیم و کفش مناسب پیاده‌روی به پا کنیم. همچنین با خودمان کیسه زباله ببریم تا زباله‌هایمان را آنجا رها نکنیم.
اگر موقع ناهار به دره برسیم باید با خودمان یک میان‌وعده سبک هم داشته باشیم. برخی از افراد به قصد کمپینگ به کال جنی می‌آیند و برای این کار با خودشان چادر و دیگر وسایل مورد نیاز برای شب ماندن در دره اجنه را همراه دارند.
مسیر دسترسی
برای رسیدن به این دره اول باید خودمان را به طبس در خراسان جنوبی برسانیم و از طبس به سمت روستای ازمیغان حرکت کنیم. ازمیغان شمال طبس و در مسیر فرودگاه قرار دارد. بعد از ۳۵ دقیقه وارد یک جاده خاکی میشویم که اگر آن را تا انتها برویم باید ماشین‌مان را پارک کرده و پیاده وارد دره اجنه شویم.
از دو مسیر می‌توان وارد این دره شد. یکی انتهای جاده خاکی که ابتدای این دره و به کوه وصل شده است و دیگری میانه‌های این جاده خاکی که با یک میانبر از داخل یک شکاف می‌توان به درون دره راه یافت.
