مسجد جامع یزد معروف به مسجد کبیر یزد یکی از با ارزش ترین میراث هنری و گنجینه ای از معماری اسلامی است که در خیابان امام خمینی، خیابان مسجد جامع قرار گرفته است.مسجد جامع از جاذبه های زیبای یزد،که امروزه به نمادی از شهر یزد تبدیل شده ، بیشتر از ۹۰۰ سال قدمت دارد.
مسجد جامع یزد در زمینی به زیر بنای ۹۸۰۰ متر مربع ساخته شده است. طول این مسجد ۱۰۴ متر و عرض آن ۹۹ متر است و دارای چندین ورودی و چند خروجی است. ساخت این مسجد حدود ۱۰۰ سال طول کشیده است چون سازندگان، هر بار قسمتی از این مسجد را ساختند و بنابراین هر بار قسمتی از آن ساخته و تکمیل شده است و به همین دلیل ساخت آن این مدت طول کشیده است. در واقع تکمیل مسجد در دوره های صفویان، تیموریان، ایلخانیان و قاجاریان بوده است.
مسجد جامع تنها یادگار یک دوره از تاریخ ایران نیست.بنابراین در نگاه اول نمی‌توان به راحتی سبک معماری آن را به دوره‌ی خاصی نسبت داد. اما مهم‌ترین وجه تمایز این مسجد با عبادتگاه‌های اسلامی دیگر مناره‌های بلند آن است.ایلخانیان در دوره‌ی حکومت خود به ساخت بناهایی با ارتفاع زیاد، برج و باروها و ساختمان‌هایی با با قاب‌های باریک و بلند روی آوردند. از نظر معماران آن دوره، این شیوه از معماری نشان دهنده‌ی قدرت و اقتدار حکومت وقت بود. همچنین استفاده از قطعات آجری لعاب‌دار در این دوره به بخشی از تزئینات مساجد تبدیل شد.
گفته می شود که مسجد جامع یزد، بانیان مختلفی داشته است اما معروف ترین این بانیان، شخصی به نام علا الدوله کالنجار است. کالنجار در سال های ۴۷۴ تا ۴۹۸ هجری شمسی، حاکم یزد بوده است که با فوت او، این سازه ی حیرت آور نیمه تمام می ماند. بعد از فوت او، تکمیل این بنا از سر گرفته می شود و به بخش های ان اضافه می شود. از آن جاییکه این بنا تا به حال چندین بار بازسازی شده است، متاسفانه بسیاری از بخش هاس اصلی و قدیمی ان دیگر وجود ندارد.
در واقع در مسجد جامع یزد که مانند نگینی می درخشد، کتبه هایی که تاریخی هستند عبارتند از کتیبه ای که در آن متن وقفنامه ی مسجد نوشته شده است و در هشتی ورودی شرقی بنا قرار دارد. یکی دیگر از کتیبه های تاریخی این بنا که قدمت آن به سال ۷۷۰ قمری می رسد کتیبه ی دیگری است که آن هم در همین قسمت قرار دارد.
ویژگی‌های مسجد بزرگ یزد
مناره‌ها را میتوان شناسنامه‌ی مسجد جامع یزد دانست. مناره‌هایی که ارتفاع آنها ۵۲ متر و قطرشان ۸ متر است. البته این بخش از مسجد هم بدون آسیب نبوده و در سال ۱۳۱۳ پس از یک دوره تخریب، مرمت شده است.
مسجد جامع یزد را یکی از روحانی‌ترین مساجد ایران می‌دانند.یکی از دلایل این تصور، بازی روشنایی و نور در صحن است. بازتاب نور خورشید از گچ‌های سفید دیوارها و گنبد تصویری پر از نور را در ذهن بیننده رقم می‌زند.
گنبد مسجد، به دلیل کاشی کاری های بی نظیر و خطاطی های تکرار شوندده ای که روی آن است، به عنوان یکی از منحصربفرد ترین و ممتازترین آثار معماری دنیا زبانزد است و یکی از زیباترین بخش های معماری مسجد هم هست.
گنجینه مسجد جامع یزد
این گنجینه که از دیدنی ترین قسمتهای این مسجد محسوب میشود شامل اشیا و مصالح قدیمی بکار رفته در بنای این مسجد است که خود از ارزشمند ترین آثار تاریخ ایران به شمار میروند. در میان آنها میتوان منبر مرمری یکپارچه ای را مشاهده کرد که در نوع خود بسیار جالب توجه است و حالت عمودی آن میتواند بیانگر بی نظیر بودن آن در بین سایر منابر مساجد به شمار آید. این منبر از سنگ مرمر معادن توران پشت یزد که خود از بهترین معادن سنگ مرمر ایران محسوب میشود، در اواخر دوره قاجار ساخته شده است.
همچنین از آثار ارزشمند دیگر این گنجینه پرده کعبه است که در سال ۱۳۴۵ از سوی شاه عربستان به ایران اهدا شده و این پرده خود در سال ۱۳۷۱ هجری قمری با الیلف ابریشم و … بافته شده بود.
چرا باید از این مکان دیدن کرد؟
معماری اين مسجد بسيار بزرگ به قدری منحصر به فرد و بی بديل است که هر سال گردشگران بسيار زيادی از نقاط مختلف دنيا به قصد بازديد از شاهکار هنر معماری به ايران و استان يزد سفر می کنند.در بسياری از کشورها مسجد جامع يزد به عنوان نمادی ازاين استان و حتی نمادی از کشور ايران مطرح است و اين بنا در شمار نخستين بناهای عظيم و پرقدمت کشور به شمار می رود.
مسیردسترسی
برای رسیدن به مسجد جامع یزد کافی است خود را به معروف‌ترین خیابان شهر، یعنی خیابان امام خمینی برسانید.این مسجد در ضلع غربی خیابان امام و در انتهای خیابان مسجد جامع پیش روی شما نمایان میشود.پس از عبور از ایوان مرتفع و معروف یزد، به شبستان اول وارد می‌شوید.دو گرم‌خانه در ضلع شرقی و غربی شبستان‌ها قرار گرفته و سایر فضاهای مسجد شامل گنبدخانه و شبستان دوم و یک صحن مستطیل شکل بزرگ است.
